Czym jest ślad węglowy i po co się go liczy?
M.S.: Ślad węglowy to całkowita wielkość emisji gazów cieplarnianych generowanych np. w związku z działalnością firmy produkcyjnej, czy usługowej. Wyrażony jest w masie ekwiwalentu dwutlenku węgla. Nazwa ta pochodzi z ang. carbon footprint i wyraźnie wskazuje na ślad węgla pierwiastkowego, a nie np. węgla kamiennego. Często nazwa ta nie jest intuicyjna dla osób słyszących ją po raz pierwszy. Najprościej ujmując, jest to odcisk, jaki w wyniku naszej działalności zostawiamy „na klimacie". Wyróżniamy dwa popularne rodzaje śladu węglowego. Pierwszy to ślad węglowy organizacji określający wielkość emisji dla całej firmy w ciągu roku. Drugi to ślad węglowy produktu, gdzie pokazujemy emisje powstające w cyklu życia produktu lub usługi od momentu wytworzenia surowców, przez transport, procesy produkcyjne do wytworzenia gotowego produktu lub do etapu zagospodarowania produktu po zakończeniu przez niego cyklu życia.
Ważne jest to, że na ślad węglowy patrzymy w szerokim zakresie. Analizujemy emisje bezpośrednie, tzw. zakres 1, powstające w obiektach należących do organizacji na skutek spalania paliw czy w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w procesie produkcyjnym. Uwzględniane są także tzw. pośrednie energetyczne emisje – zakres 2, czyli emisje powstałe poza terenem organizacji (np. w elektrowni, elektrociepłowni) generowane na skutek zużywanej przez organizację energii elektrycznej, cieplnej czy pary technologicznej. A także inne emisje w całym łańcuchu wartości – zakres 3, w downstreamie, czyli podczas wytwarzania surowców, transportu surowców, zagospodarowania odpadów, a także w upstreamie, tj. podczas transportu produktów, przetwarzania produktów u klienta biznesowego czy podczas wykorzystania produktu u ostatecznego użytkownika oraz w fazie zagospodarowania produktu po zakończeniu jego cyklu życia, także z uwzględnieniem zagospodarowania opakowań. U swoich klientów często spotykam się z obserwacją, że jeśli jedna firma pokazuje emisje z etapu wytwarzania nabywanych przez nią surowców w zakresie 3, a producent tego surowca również oblicza swój ślad węglowy, to uwzględnia te same emisje, przez co są one podwójnie liczone. Nie jest to prawdą z tego powodu, że ślady węglowe organizacji nie służą do tego, żeby je sumować, ale by poznać, jaki wpływ na klimat w całym łańcuchu wartości ma dana organizacja. To szerokie spojrzenie na ślad węglowy ma ogromny sens, ponieważ bardzo często największe źródła emisji znajdują się u dostawców surowców. Przykładem takiej branży jest sektor spożywczy, gdzie przetwórcy, producenci żywności generują stosunkowo mało emisji w porównaniu z rolnikami czy hodowcami. Z drugiej strony producenci w różnych branżach mogą kierować się wielkością śladu węglowego surowców przy ich wyborze.
Po co oblicza się ślad węglowy? – po to, aby poznać wielkość negatywnego wpływu danej organizacji czy produktu na klimat poprzez dokładanie się do wzrostu stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, które powodują efekt cieplarniany, a tym samym zmiany klimatu. Przy czym, określenie wielkości wpływu jest pierwszym krokiem, następnym powinna być redukcja śladu węglowego. A dlaczego organizacje chcą to wiedzieć? Powodów jest wiele i najczęściej zależą od formy prowadzenia działalności. Duże spółki publiczne są zachęcane do raportowania wpływu na klimat w sprawozdaniach danych niefinansowych. Często spółka matka lub inwestorzy wymagają takiej informacji. Coraz częściej klienci biznesowi pytają swoich dostawców o ślad węglowy sprzedawanych produktów czy usług, dlatego że np. ich dotyczą poprzednie, wymienione przeze mnie powody. Część firm jest odpowiedzialna z natury i obliczanie śladu węglowego jest takim samym pomiarem wpływu na środowisko jak ilość i jakość odprowadzanych ścieków. W niektórych krajach jest obowiązkowe stosowanie zielonych zamówień publicznych i w elementach przetargu jest wymaganie dotyczące podania wielkości śladu węglowego produktów.
Jakie są metodologie pomiaru śladu węglowego?
