Od nowych technologii w gospodarce nie ma już odwrotu

Zaawansowana analityka danych i sztuczna inteligencja – tak wygląda nowoczesny audyt. Bez odpowiedniego oprogramowania, szybkiego internetu czy wysokiego stopnia zabezpieczeń nie sposób oferować usług na najwyższym poziomie.

Covid przyspieszył cyfryzację globalnej gospodarki. Niektórym branżom trudno było przestawić się na model pracy zdalnej. Audyt poradził sobie z tym całkiem dobrze, a pomogły mu realizowane już od kilku lat znaczące inwestycje w nowe technologie. Były niezbędne, bo biznes audytowanych firm jest coraz bardziej skomplikowany. Analiza sprawozdania finansowego dużej grupy kapitałowej, działającej na wielu rynkach, bez zaawansowanych narzędzi analitycznych byłaby karkołomnym zadaniem.

Bez narzędzi ani rusz

Innowacyjne narzędzia w audycie spotkamy już na każdym etapie badania sprawozdań. Specjalne platformy do kontaktu z klientami, aplikacje do podpisywania dokumentów, narzędzia do wizualizacji i prezentacji wyników badania sprawozdań finansowych – to tylko wycinek całego obrazu. Znaczna jego część jest niewidoczna.

Dobrze wykonany audyt wymaga przetworzenia dużej ilości danych. Dawniej tę żmudną i czasochłonną pracę musiał wykonać człowiek. Dziś robią to za niego nowoczesne narzędzia informatyczne, które są w stanie przetworzyć ogromne ilości danych z dużo większą szczegółowością. I co ważne, potrzebują na to niewiele czasu. W systemach IT coraz częściej zaszyte są algorytmy sztucznej inteligencji, oparte na uczeniu maszynowym. Rozwiązanie to umożliwia systemowi informatycznemu stopniowe „uczenie się" na podstawie dostępnych danych, znajdowanie zależności i wyciąganie z nich wniosków. W przypadku audytu mogą to być na przykład informacje o anomaliach: nietypowych transakcjach czy zniekształceniach danych finansowych. Człowiek, w natłoku danych, może takie informacje łatwo przeoczyć.

Na istotną kwestię uwagę zwraca Magdalena Ludwiczak, partner z Rödl & Partner, która mówi, że swoje działania audytorzy muszą dopasować do poziomu dojrzałości cyfrowej klientów.

– Idealnie byłoby, gdyby w każdej jednostce funkcjonował nowoczesny i dopasowany do jednostki system ERP. Wówczas badanie opierałoby się na analizie danych zorientowanych na wyeliminowanie ryzyk. Jednak nie zawsze tak jest – podkreśla Ludwiczak. W efekcie branża nadal w wielu przypadkach korzysta z tradycyjnej analizy zapisów na kontach.

– W dynamicznie zmieniającym się środowisku IT naszych klientów również my, audytorzy, musimy rozszerzyć nasze czynności badające i bardziej niż jeszcze kilkanaście lat temu zwracać uwagę na infrastrukturę IT klienta, sposób archiwizacji danych i przede wszystkim sposób oraz jakość zabezpieczeń – podsumowuje przedstawicielka Rödl & Partner.

Wspierają, nie zastąpią

Nowe technologie wykorzystywane w biznesie praktycznie we wszystkich branżach w coraz większym stopniu bazują na rozwiązaniach w chmurze. W 2021 r. wydatki na chmurę były o prawie 9 proc. wyższe niż w 2020 r. i sięgnęły 74 mld dolarów. W 2022 r. wzrosną rok do roku o 21,7 proc., do 90 mld dolarów – prognozuje firma analityczna IDC. Z kolei według instytutu badawczego Gartner wartość całego rynku usług w chmurze przekroczy w tym roku imponującą kwotę 332 mld dolarów, a w przyszłym roku sięgnie 400 mld dolarów. Polska pod względem wykorzystania chmury jeszcze odstaje od rynków rozwiniętych, ale nadrabia zaległości.

Świat coraz mocniej opiera się na technologii, a najwięcej emocji budzi sztuczna inteligencja. W symboliczny sposób jej potencjał pokazuje łatwość, z jaką poradziła sobie w – wydawać by się mogło – stricte ludzkich dziedzinach, takich jak chociażby gra w szachy. W 1996 r. superkomputer IBM wygrał partię z mistrzem świata Garri Kasparowem. Nieco więcej czasu potrzebowała sztuczna inteligencja na pokonanie człowieka w starożytnej chińskiej grze go. Udało jej się to w 2016 r., kiedy mistrz Lee Sedol przegrał z algorytmem zaprogramowanym przez należącą do Google'a firmę DeepMind.

Futuryści kreślą rozmaite scenariusze, zastanawiając się, w jakim stopniu nowe technologie zastąpią człowieka na rynku pracy. Wiele wskazuje, że pesymistyczne wizje się nie sprawdzą. Ale wiele zawodów będzie ewoluować, opierając się w coraz większym stopniu na technologiach, co wymusi na pracownikach zmianę ich kompetencji. Obserwujemy to również w audycie. Coraz większe znaczenie zyskuje elastyczność oraz zdolność analitycznego i krytycznego myślenia. Proste, powtarzalne czynności zostają zautomatyzowane, a algorytmy pomagają w podejmowaniu decyzji. Ale na końcu każdego procesu zawsze jest człowiek i to on bierze odpowiedzialność za swoją pracę.

KOMENTARZ PARTNERA

Badanie sprawozdań stało się wyzwaniem

JAN LETKIEWICZ wiceprezes Grant Thornton, partner zarządzający departamentem audytu

Choć rynek audytorski w Polsce w ostatnich latach ma się dobrze, co widzimy też po naszym własnym silnym rozwoju, to z pewnością nie jest to okres łatwy dla audytorów. Badania sprawozdań finansowych stały się wyzwaniem. Zmienność otoczenia i związane z tym zmiany czynników ryzyka, które muszą wziąć pod uwagę sporządzający sprawozdania i audytorzy je badający, są ogromne.

Niestabilna sytuacja najpierw wynikająca z pandemii i jej skutków, a teraz ze skutków bieżących i potencjalnych spowodowanych wojną w Ukrainie, istotnie utrudniła pracę audytorów. Dla niektórych podmiotów okoliczności pandemiczne zmieniły reguły gry, co mogło mieć wpływ na wyceny majątku, ujęcie odpisów aktualizujących na należności od niektórych kontrahentów, wycenę inwestycji czy w niektórych przypadkach wręcz rodziło ryzyko dla kontynuacji działania tych podmiotów. Zaburzone zostały np. łańcuchy dostaw, a to z kolei miało wpływ na założenia biznesowe leżące u podstaw niektórych wycen czy testów na utratę wartości. Mam wrażenie, że o ile pierwszy szok covidowy był dla wszystkich – badanych przedsiębiorstw, audytorów i regulatorów – dość trudny, to następny, wywołany wojną, przebiega na razie dość łagodnie, przynajmniej od strony sprawozdawczej i dla sprawozdań finansowych za 2021 r.

Mamy tego rodzaju szoki „przećwiczone" na pandemii. Wtedy wszyscy się zastanawiali, czy koronawirus i wywołane nim lockdowny mają charakter korygujący dla sprawozdań finansowych za 2019 r. czy nie. Po tamtych doświadczeniach bieżąca sytuacja nie budzi już takich wątpliwości.

KOMENTARZ PARTNERA

W sprawozdawczości następuje stała ewolucja

EWA JAKUBCZYK-CAŁY partner zarządzający, PKF Consult

W spółkach giełdowych zauważa się zrozumienie, że inwestor oczekuje wysokiej jakości sprawozdań. Kadra odpowiedzialna za proces sporządzania sprawozdań nabrała doświadczenia. W sprawozdawczości następuje teraz już tylko stała ewolucja, a nie rewolucja jak w końcówce pierwszej dekady XXI w.

Ze względu na skalę trudności i pracochłonności oraz ryzyko i sankcje istotnie zmniejsza się liczba firm audytorskich badających JZP – spadła z około 120 do około 60 w ciągu pięciu ostatnich lat – a badania sprawozdań spółek notowanych na regulowanym rynku podejmuje się obecnie nie więcej niż 30 firm audytorskich. Wyzwaniem staje się znalezienie audytora do badania sprawozdań finansowych dużych, międzynarodowych grup kapitałowych.

Ten trend będzie się niestety utrzymywał, bo tworzą się bariery wejścia w segment audytu spółek giełdowych poprzez dość restrykcyjne procedury i kryteria wyboru firmy audytorskiej. Zapisany w preambule do dyrektywy cel zwiększenia konkurencyjności na rynku audytorskim, nie realizuje się zatem w Polsce zgodnie z założeniami

Wpływ na zmiany w spółkach publicznych i firmach audytorskich ma również nadzór publiczny i system sankcji. Zwiększa to determinację we wprowadzaniu zmian, ale firmy audytorskie, które zdecydowały się realizować usługi w segmencie spółek publicznych, i tak mają odpowiednią mobilizację . A pracochłonność przy kontroli PANA jest olbrzymia, proces trwa długo i zaangażowane są nie tylko departamenty audytu. Myślę, że nadzór można zorganizować efektywniej, aby osiągać cele związane z jakością usług audytorskich.