Akcjonariusz z nowymi uprawnieniami

Zdecydowana większość ostatnich zmian w kodeksie spółek handlowych powinna ułatwiać uprawnionym wykonywanie praw z akcji i unowocześnić funkcjonowanie spółek publicznych, które coraz bardziej będą różniły się od swoich niepublicznych odpowiedniczek

3 sierpnia weszły w życie kolejne zmiany kodeksu spółek handlowych. Większość nowych i zmienionych przepisów dotyczy spółek akcyjnych, w szczególności publicznych. Jednym z podstawowych celów nowelizacji jest dostosowanie polskiego prawa spółek handlowych do wymogów unijnej dyrektywy dotyczącej praw akcjonariuszy.

Do początku sierpnia akcjonariusz spółki publicznej z siedzibą w Polsce był uprawniony do głosowania na walnym zgromadzeniu jedynie w przypadku, gdy jego akcje zostały zablokowane na rachunku papierów wartościowych do chwili zakończenia walnego zgromadzenia, a imienne świadectwo depozytowe, wystawione przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych, zostało dostarczone spółce na co najmniej tydzień przed terminem odbycia zgromadzenia. W praktyce oznaczało to, że akcjonariusz zainteresowany udziałem w spotkaniu był na dłuższy czas pozbawiony możliwości zbycia posiadanych przez siebie akcji spółki publicznej.

[srodtytul]Prawo do udziału w zgromadzeniu[/srodtytul]

Nowe przepisy oznaczają znaczącą zmianę poprzez wprowadzenie pojęcia dnia rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu; pojęcie to występuje szeroko w innych systemach prawnych i sprawdziło się w praktyce innych rynków kapitałowych. Zgodnie ze zmienionymi przepisami k. s. h. tak zwany dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu przypada na szesnaście dni przed terminem walnego zgromadzenia, co oznacza, że jedynie osoby będące akcjonariuszami na szesnaście dni przed terminem walnego zgromadzenia są uprawnione do udziału w nim. Ta ogólna zasada ma zastosowanie do wszystkich posiadaczy akcji na okaziciela, które nie mają formy dokumentu.

Na wniosek akcjonariusza prawo do udziału w walnym zgromadzeniu może zostać potwierdzone odpowiednim imiennym zaświadczeniem wystawionym przez podmiot prowadzący rachunek papierów wartościowych, na którym zarejestrowane są akcje. Wystawienie odpowiedniego zaświadczenia jest niezbędne, by akcjonariusz został uwzględniony w zbiorczym wykazie osób uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, który sporządzi Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.

W przypadku osób uprawnionych z akcji imiennych, jak również świadectw tymczasowych lub osób uprawnionych do głosowania na mocy umów zastawu lub użytkowania, prawo do udziału w walnym zgromadzeniu musi zostać również potwierdzone wpisem do księgi akcyjnej prowadzonej przez spółkę lub na jej zlecenie. Osoby uprawnione muszą być wpisane do księgi akcyjnej w dniu rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Akcjonariusze, którzy zamierzają wziąć udział w walnym zgromadzeniu, mogą rozporządzać swoimi akcjami po dniu rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, a przed terminem jego odbycia, co pozostaje bez wpływu na ich prawo do udziału w walnym zgromadzeniu i do głosowania nad uchwałami podejmowanymi na takim zgromadzeniu.

Wprowadzenie rozwiązania, które odpowiada regulacjom sprawdzonym w praktyce na innych rozwiniętych rynkach kapitałowych, należy uznać za korzystne dla akcjonariuszy spółek publicznych - teraz mają oni możliwość brania czynnego udziału w walnych zgromadzeniach spółek publicznych bez konieczności rezygnowania z możliwości rozporządzania posiadanymi akcjami do czasu zakończenia walnego zgromadzenia.

[srodtytul]Głosowanie przez pełnomocnika[/srodtytul]

Zgodnie z omawianą nowelizacją przepisów kodeksu spółek handlowych, akcjonariusz spółki publicznej posiadający akcje zapisane na więcej niż jednym rachunku papierów wartościowych będzie mógł ustanowić oddzielnych pełnomocników do wykonywania praw głosu z akcji zapisanych na każdym z rachunków. Do tej pory było to niemożliwe. Wspomniana zmiana pozwoli profesjonalistom posiadającym akcje w imieniu własnym, lecz na rzecz różnych podmiotów, ustanowić odrębnych pełnomocników na walne zgromadzenie, zgodnie z instrukcjami otrzymanymi od każdego z beneficjentów.

Pełnomocnictwo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółki publicznej i wykonywania prawa głosu wymaga udzielenia na piśmie lub w postaci elektronicznej. Udzielenie pełnomocnictwa w postaci elektronicznej nie wymaga opatrzenia bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, co w praktyce znacznie ułatwi akcjonariuszom korzystanie z tej formy ustanowienia pełnomocnika. Co ważne, statut spółki publicznej nie może wprowadzać dalej idących ograniczeń dotyczących formy udzielenia pełnomocnictwa. Spółka publiczna wskazuje akcjonariuszom co najmniej jeden sposób zawiadamiania przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej o udzieleniu pełnomocnictwa w postaci elektronicznej.

Wspomniane ułatwienia w zakresie formy pełnomocnictwa uproszczą wykonywanie prawa głosu na walnych zgromadzeniach, co powinno sprzyjać aktywnemu udziałowi także drobnych inwestorów w życiu spółki. W połączeniu z co do zasady automatycznym ustalaniem kręgu osób uprawnionych do udziału w walnych zgromadzeniach spółek publicznych, o którym pisałem powyżej, wyeliminuje to konieczność dostarczania spółce dokumentów w formie papierowej.

Do tej pory pełnomocnictwo musiało być udzielone w formie pisemnej, a jego oryginał należało okazać spółce, co stanowiło niepotrzebne techniczne utrudnienie w ustanowieniu pełnomocnika.

[srodtytul]Głosowanie korespondencyjne[/srodtytul]

Zgodnie z omawianą nowelizacją przepisów prawa spółek, regulamin walnego zgromadzenia spółki publicznej może przewidywać uprawnienie akcjonariuszy do oddawania głosów także drogą korespondencyjną. W takim przypadku spółka publiczna będzie zobowiązana niezwłocznie udostępnić na stronie internetowej formularze pozwalające na wykonywanie prawa głosu dotyczącego projektów uchwał zgłoszonych przez akcjonariuszy i ogłoszonych na stronie internetowej.

Spółka decydująca się na wprowadzenie wspomnianego ułatwienia dla akcjonariuszy jest obowiązana podjąć odpowiednie działania służące identyfikacji osoby głosującej drogą korespondencyjną. Przy obliczaniu kworum oraz wyników głosowania uwzględnia się głosy oddane korespondencyjnie, które spółka otrzymała nie później niż w chwili zarządzenia głosowania na walnym zgromadzeniu. Głosy oddane korespondencyjnie są jawne od chwili ogłoszenia wyników głosowania.

Złożenie sprzeciwu drogą korespondencyjną jest równoznaczne ze zgłoszeniem żądania zaprotokołowania sprzeciwu przez akcjonariusza obecnego na walnym zgromadzeniu i uprawnia do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia. Akcjonariusz, który oddał głos korespondencyjnie, traci prawo oddania głosu na walnym zgromadzeniu.

[srodtytul]Dzielenie głosów[/srodtytul]

Kolejną z wielu nowości dotyczących funkcjonowania walnych zgromadzeń jest art. 4113, który daje akcjonariuszom prawo odmiennego głosowania z każdej z posiadanych akcji. Przepis ten zmierza w kierunku przeciwnym niż dotychczasowy utarty pogląd doktryny, zgodnie z którym akcjonariusz miałby obowiązek jednolitego głosowania ze wszystkich posiadanych przez siebie akcji.

Podstawowym uzasadnieniem dla dopuszczenia tzw. split votingu jest umożliwienie głosowania tym podmiotom, które w ramach instytucji powiernictwa są obowiązane uwzględniać instrukcje swoich klientów co do wykonywania prawa głosu z akcji. Należy bowiem założyć, że powiernik może posiadać we własnym imieniu akcje, w stosunku do których ostatecznymi beneficjentami są różni klienci, którzy mogą przekazywać odmienne polecenia co do sposobu wykonywania prawa głosu z akcji.

Biorąc pod uwagę, że formalnie uprawnionym do wykonania prawa głosu jest posiadacz akcji, powiernik powinien mieć prawną możliwość odmiennego głosowania z akcji posiadanych na rzecz każdego z klientów. Instytucja powiernictwa jest w praktyce m.in. wykorzystywana do wyjaśnienia roli banku depozytariusza przy emisji kwitów depozytowych. Dodatkowo nowy przepis może okazać się przydatny w przypadku wykonywania prawa głosu w spółkach notowanych jednocześnie na wielu rynkach regulowanych, gdzie często spotykanym rozwiązaniem jest uczestnictwo inwestorów z rynków innych niż główny za pośrednictwem depozytariusza - powiernika.

Instytucja dzielenia głosów może okazać się przydatna również akcjonariuszom, którzy część posiadanych przez siebie akcji zastawili w sposób uprawniający zastawnika do wykonywania prawa głosu, jak również tym, którzy ustanowili na części posiadanych przez siebie akcji użytkowanie. W takim wypadku, gdy to zastawnik bądź użytkownik są uprawnionymi do wykonywania prawa głosu, wspomniany przepis daje swobodę wykonywania głosu zarówno akcjonariuszowi, jak i zastawnikowi bądź użytkownikowi.

Prawo dzielenia głosów może być przydatne również w sytuacjach, gdy akcjonariusz zobowiąże się umownie do respektowania woli osoby trzeciej przy wykonywaniu prawa głosu z określonej puli akcji lub udzieli osobie trzeciej pełnomocnictwa do wykonywania prawa głosu z części posiadanych akcji w celu zabezpieczenia wykonania zobowiązań umownych. Często przytaczane są tu przykłady umowy akcjonariuszy przewidującej zobowiązanie do głosowania w określony sposób w pewnych sprawach, umowy opcji czy umowy przedwstępnej sprzedaży akcji. Oczywiście, w takim wypadku osobnej oceny wymagają inne aspekty przekazania prawa głosu lub zobowiązania do głosowania w sposób zgodny z wolą innej osoby w spółkach publicznych, w szczególności dotyczące kontroli oraz działania w porozumieniu.

Reasumując, w praktyce prawo dzielenia głosów umożliwi samodzielne wykonywanie głosu akcjonariuszom i uprawnionym z kwitów depozytowych, dla których uczestnictwo w walnych zgromadzeniach polskich spółek było do tej pory niemożliwe lub znacznie utrudnione.

Powyższe wyszczególnienie najistotniejszych zmian w prawie spółek nie jest wyczerpujące. Wiele znaczących nowości dotyczy również obszarów takich jak: możliwość komunikowania się spółki z akcjonariuszami drogą elektroniczną, uczestnictwa i głosowania na walnych zgromadzeniach za pośrednictwem elektronicznych środków łączności czy praw mniejszości w zakresie zwoływania walnych zgromadzeń, umieszczania spraw w porządku obrad czy uzyskiwania informacji od spółki.

Kończąc warto wspomnieć, że omawiana nowelizacja jest jedną z kilku dotyczących kodeksu spółek handlowych w ostatnim czasie, w związku z czym uczestnicy obrotu powinni ze szczególną uwagą przyglądać się zmianom w przepisach, które mogą dotyczyć ich praw.