ESRS S2: Osoby wykonujące pracę w łańcuchu wartości – działanie a raportowanie

Standardy raportowania wskazuję łańcuch wartości jako:

Pełen zakres działań, zasobów i relacji związanych z modelem biznesowym jednostki oraz środowiskiem zewnętrznym, w którym jednostka prowadzi działalność.

Jeżeli z tego zbioru wyłączymy osoby wykonujące prace we własnych operacjach przedsiębiorstwa, zakreślona zostanie grupa interesariuszy standardu ESRS S2. Przedsiębiorstwa sprawozdające informacje o zrównoważonym rozwoju często skupiają się niemalże wyłącznie na łańcuchu dostaw, który, choć często faktycznie jest obarczony czynnikami ryzyka, nie obejmuje wszystkich potencjalnych interesariuszy wskazanego standardu.

W standardach ESRS wielokrotnie operuje się pojęciem wpływu. Wpływem określa się wkład jednostki – negatywny lub pozytywny – w zrównoważony rozwój.

Potencjał do wywierania wpływów przez przedsiębiorstwa jest w tym przypadku szeroki i wielowymiarowy, a grono interesariuszy może być niejednorodne i rozproszone.

Źródła informacji

Sprawozdawczość w standardach ESRS skupiona jest wokół koncepcji raportowania o istotnych wpływach, ryzykach, szansach i zależnościach oraz sposobach zarządzania nimi. Pośród zagadnień, które nakreślają potencjalny zakres dla np. istotnych wpływów na osoby wykonujące prace w łańcuchu wartości, istnieje mocne skupienie na podstawowych prawach pracowniczych oraz prawach człowieka. Z perspektywy kompletności sprawozdania kluczem do poprawnego raportowania będzie prowadzenie kompletnego procesu należytej staranności w zakresie praw człowieka.

Model procesu należytej staranności w zakresie praw człowieka wyznaczają Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka. Jest to ścieżka postępowania skupiona wokół identyfikacji i zarządzania negatywnymi wpływami na prawa człowieka. Działanie w trybie określonym Wytycznymi ONZ jest warunkiem koniecznym dla określenia działalności jako zrównoważonej w definicji rozporządzenia 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (gdzie zakres tematów, w odniesieniu do których należy prowadzić procesy należytej staranności, jest znaczenie szerszy).

Podmiot prowadzący proces, który pozwala na skuteczne identyfikowanie wpływów na prawa różnego typu interesariuszy, powinien posiadać i prezentować komplet informacji odpowiadających na wymogi ujawnieniowe. Czy zatem standard ESRS nakazuje działać w modelu zgodnym z Wytycznymi ONZ? Standardy ESRS nakazują informować o składnikach wykazanych w wymogach ujawnieniowych – nie jest wymagane konkretne działanie. Czytając jednak strukturę standardu ESRS S2, nasuwa się pytanie, jak w pierwszej kolejności skutecznie zasilić podwójnej badanie istotności konkretnymi informacjami, a następnie co sprawozdawać, by wiernie odzwierciedlić procesy toczące się w przedsiębiorstwie.

Istotne wpływy, ryzyka oraz szanse i zależności

Strukturę standardu w standardzie ESRS S2 otwierają ujawnienia uzupełniające informacje wymagane w ramach standardu ESRS 2: Ogólne ujawnianie informacji. Podmiot sprawozdający wykazuje, w jaki sposób uwzględnia interesy, poglądy i prawa osób wykonujących pracę w łańcuchu wartości. W praktyce w tym miejscu należałoby wskazać, jak pozyskano powyższe informacje, np. czy bezpośrednio pozyskano opinie od wybranego grona osób, lub czy przykładowo opinie pozyskano od innych stron, np. związków zawodowych zbiorczo reprezentujących prawa i opinie interesariusza. Należy następnie wskazać, jak pozyskane informacje są uwzględniane. Przykładowo w przypadku potencjalnego negatywnego wpływu związanego z realizacją celu strategicznego należy wskazać, czy planowane są działania mitygacyjne lub że przedsiębiorstwo nie uwzględnia pozyskanej informacji i nie modyfikuje celu.

Kolejnym krokiem jest nadanie kontekstu o interesariuszach na potrzeby informacji w kolejnych częściach ujawnień odpowiadających na pytania standardu S2. Podmiot sprawozdający przekazuje te informacje w ramach ujawnienia SBM-3. W ESRS 2 podmiot sprawozdający umieszcza wykaz zidentyfikowanych w badaniu podwójnej istotności istotnych wpływów, ryzyk oraz szans. W rozdziale tematycznym należy wskazać dodatkowe specyficzne informacje, m.in. scharakteryzować szeroką grupę osób wykonujących pracę w łańcuchu wartości. Szczególny nacisk należy położyć na wskazanie specyfiki pracy wykonywanej, lokalizacji i zasięgu łańcucha wartości orz indywidualnych cech osób w grupie interesariuszy, które to cechy mogłyby powodować szczególne narażenie na negatywny wpływ. Dodatkowo należy jednoznacznie wskazać lokalizacje, dla których występuje podwyższone ryzyko wystąpienia pracy przymusowej. Informacje te pozyskać można poprzez właściwie wykonaną analizę łańcucha wartości w procesach należytej staranności lub podczas badania podwójnej istotności.

Identyfikacja wpływów stanowi kluczowy element procesu należytej staranności w modelu Wytycznych ONZ. Potencjalne wpływy wynikać mogą bezpośrednio z przyjętego modelu biznesowego zakładającego przykładowo długi łańcuch dostaw o wieloetapowej strukturze, uniemożliwiający stosowanie i egzekwowanie jednolitych standardów dla dostawców. Być może przedsiębiorstwo sprawozdające zidentyfikuje, że jego model biznesowy zakłada współprace wyłącznie z dostawcami, których specyfika branżowa wiąże się z pracą w warunkach notorycznego przekroczenia najwyższych dopuszczalnych norm i stężeń przy potencjalnym braku obowiązku zapewnienia odpowiedniego sprzętu ochronnego w kraju działalności dostawcy. Wszelkie tego typu pośrednie lub bezpośrednie, pozytywny lub negatywne wpływy należy uwzględniać przez pryzmat wpływu na prawa człowieka osób, które wykonują pracę dla wskazanego, hipotetycznego dostawcy. Ważne jest również, aby nie skupiać się wyłącznie na dostawcach. ESRS S2 powinien uwzględniać opis wpływów na osoby wykonujące pracę w całym łańcuchu wartości (z wyłączeniem własnych operacji, gdzie odpowiednie ujawnienia względem osób wykonujących pracę na rzecz przedsiębiorstwa ujęte są w zakresie standardu ESRS S1).

Polityki i procedury

Kiedy osoba zapoznająca się z raportem posiada już informacje niezbędne do zrozumienia wpływów, jakie przedsiębiorstwo wywiera na interesariusza, niezbędnym będzie przedstawienie wewnętrznych ram dla zarządzania. W przypadku ESRS S2 kluczową polityką może okazać się kodeks postępowania dla dostawców lub inna równoważna polityka. Odpowiadając na wymóg ujawnienia ESRS S2-1 zapisany w § 18, podmiot sprawozdający jest zobowiązany do oświadczenia, czy posiada wyżej wspomniany kodeks. Opisując polityki, należy zwrócić uwagę na pewne ich cechy jakościowe, np. w jaki sposób umożliwiają lub wspierają naprawę potencjalnych szkód dla interesariuszy. Podmiot sprawozdający wskazuje również swoje własne zobowiązania zawarte w opisywanych politykach i istotne z punktu widzenia zarządzania wpływami, ryzykami i szansami.

Polityki, które będą opisywane w ESRS S2-1, powinny to być dokumenty ustalające ogólne ramy dla procesów należytej staranności oraz w ramach, w których precyzowane są zasady postępowania dla dostawców. Zakres polityk powinien odzwierciedlać zakres Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, gdzie nakreślono zasady postępowania względem m.in. praw człowieka i praw pracowniczych. Zadaniem osób tworzących raport jest w tym miejscu wierne odzwierciedlenie poziomu wewnętrznej regulacji przy zastosowaniu parametrów wskazanych w standardzie.

Współpraca z interesariuszami i naprawa szkód

W procesie należytej staranności kluczowe jest pozyskiwanie opinii od samego interesariusza, na którą wywierany jest wpływ. Ujawnienie ESRS S2-2 poinformuje osobę czytającą raport o szczegółach zaangażowania grupy interesariuszy – osób wykonujących pracę w łańcuchu wartości. Warto zwrócić tutaj uwagę, że opisowi podlega sam proces, a nie jego instancje w sprawozdawanym okresie. We wcześniej opisywanym ujawnieniu SBM-2 wskazuje się wpływ opinii interesariusza na model biznesowy, w przypadku ESRS S2-2 opisywane zaangażowanie ma na celu pozyskanie informacji służących dostosowaniu działań przeznaczonych do zarządzania wpływami. Przykładowo hipotetyczne przedsiębiorstwo identyfikujące ryzyko wystąpienia pracy przymusowej u dostawców z danego obszaru zasięga wiedzy w celu: 1) walidacji istotności ryzyka 2) dostosowania strategii zarządzania ryzykiem. W takim przypadku bezpośrednie zaangażowanie interesariusza może być niemożliwe. Standard wskazuje w tym miejscu na możliwość wykazania, że opinie pozyskuje się od tzw. wiarygodnych reprezentantów, czyli np. organizacje pozarządowe mogą posiadać głęboką wiedzę o danej kategorii ryzyk i wpływów osadzonych w specyficznym kontekście.

W ujawnieniu S2-3 precyzowane są informacje dotyczące środków służących naprawie szkód. W przekroju punktów wymogu ujawnieniowego warto podkreślić konieczność poinformowania o istniejących kanałach umożliwiających interesariuszom zgłaszanie potrzeb lub wątpliwości.

Struktury standardu dopełniają dwa ujawnienia. W ESRS S2-4, których należy ujawnień wszelkie działania, którymi w sprawozdawanym okresie przedsiębiorstwo adresowało wpływy, ryzyka oraz szanse. W ESRS S2-5 należy poinformować o wszelkich celach ustanowionych w związku z zarządzaniem istotnymi wpływami, ryzykami oraz szansami. Standard zawiera dodatek A, w ramach którego znaleźć można wskazówki dotyczące wymogów ujawnieniowych. ESRS S2 nie zawiera wskaźników ilościowych, co jest cechą specyficzną standardów S2, S3 i S4.

Kluczem do opracowania ujawnienia ESRS S2 jest transparentne poinformowanie o wynikach prowadzonego procesu należytej staranności. Informacje ujawniane w tym zakresie są niezwykle cennym kontekstem dla wszelkich oświadczeń dotyczących spełniania kryteriów działalności zrównoważonej.