Nowe otwarcie na współpracę podatnik – administracja skarbowa

Michał Borowski, partner w zespole podatkowym CRIDO Jan Furtas, starszy menedżer w zespole podatkowym CRIDO

Czym jest cooperative compliance?

Jest to koncepcja zacieśnionej współpracy organów podatkowych z podatnikami, która w wielu krajach jest rozwijana i stosowana z sukcesami od wielu lat. W założeniu bazuje ona na trzech podstawowych zasadach: zaufaniu, dwustronnej współpracy i transparentności.

W zależności od kraju może mieć różne wymiary i przybierać różne formy – mediacji, konsultacji, zawierania porozumień czy też współpracy w ramach tzw. monitoringu horyzontalnego. Współpraca na linii podatnik – administracja skarbowa polegać ma na przyznaniu podatnikowi pewnego rodzaju przywilejów (np. w zakresie częstotliwości przeprowadzanych kontroli, domniemania dochowania należytej staranności, mniejszych odsetek za zaległości itp.) w zamian za zobowiązanie się podatnika do określonej transparentności i wprowadzenia w organizacji mechanizmów zmniejszających prawdopodobieństwo popełnienia błędów w rozliczeniach podatkowych (ang. tax confrol framework, w Polsce znane jako Ramy Wewnętrznego Nadzoru Podatkowego).

Głównym celem cooperative compliance jest zwiększenie dobrowolnego wypełniania obowiązków podatnika i zmniejszenie kosztów jego obsługi przez aparat skarbowy.

Jan Furtas

materiały prasowe

W Polsce cooperative compliance znajduje aktualnie odzwierciedlenie przede wszystkim w pilotażowym projekcie Programu Współdziałania. Dostrzec można obecnie także szereg innych działań, obowiązków czy zmian systemowych wprowadzanych przez Ministerstwo Finansów, które mają na celu zacieśnianie współpracy z największymi podatnikami – przykładowo obowiązek publikowania informacji o realizowanej strategii podatkowej czy też zmiany organizacyjne KAS, mające na celu utworzenie tzw. superurzędu.

Na jakich doświadczeniach jest oparty Program Współdziałania – polski model współpracy z administracją skarbową?

Założenia polskiego Programu Współdziałania bazują przede wszystkim na doświadczeniach z realizacji europejskich programów tego typu, jak i wytycznych OECD. Analizując konkretne rozwiązania programu, zauważyć można, że w dużej mierze bazuje on na formule monitoringu horyzontalnego wprowadzonej w Austrii – gdzie program spotkał się z dużym zainteresowaniem przedsiębiorców.

Realizowany obecnie w Polsce pilotażowy Program Współdziałania nie odbiega co do zasady od standardów stosowanych w innych krajach europejskich.

Jakie korzyści przedsiębiorcy mogą osiągnąć ze współpracy z administracją skarbową dzięki przystąpieniu do Programu Współdziałania?

Korzyści z udziału w Programie Współdziałania zostały wprost wypisane w Ordynacji podatkowej. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na brak odsetek od zaległości podatkowych i odpowiedzialności KKS

(w sytuacji wykrycia nieprawidłowości w toku współpracy w ramach Programu). Przedsiębiorcy biorący udział w Programie mogą też liczyć m.in. na brak obowiązku raportowania schematów podatkowych (MDR), wyłączenie stosowania ograniczeń wynikających z art. 15e CIT, zmniejszenie opłaty za APA/OZ, czy też możliwość zawierania z Szefem KAS tzw. Porozumień podatkowych, dotyczących konkretnych zagadnień podatkowych (w ramach odformalizowanej i uproszczonej procedury).

Istnieje też szereg usprawnień organizacyjnych wynikających ze współpracy w ramach Programu. Od momentu podpisania umowy o współdziałanie to wyłącznie Szef KAS będzie przeprowadzał kontrolę celno-skarbową podatnika, będzie on ustalał z podatnikiem formę i częstotliwość działań kontrolnych, on też będzie wyrażał zgodę na tzw. kontrolę krzyżową lub przeprowadzenie wobec podatnika czynności sprawdzających przez inne organy. Szef KAS będzie zobowiązany do przestawiania podatnikowi aktualnego profilu wraz z planem nadzoru oraz informowania o zidentyfikowanych ryzykach podatkowych. Innymi słowy komunikacja na linii organy podatkowe – podatnik będzie sprowadzona, co do zasady, do relacji z jednym organem (a w praktyce do dedykowanego podatnikowi opiekuna).

Oczywiście powyższe korzyści nie są dane podatnikowi „za darmo". Na podatniku chcącym brać udział w wyżej opisanej zacieśnionej współpracy ciąży szereg obowiązków informacyjnych i raportowych. Przede wszystkim jednak dany podatnik musi mieć faktycznie działający i spełniający wytyczne system procesów i procedur odpowiedzialnych za realizację tzw. funkcji podatkowej. Celem takiego systemu jest bowiem zapewnienie, że ryzyka podatkowe mogące wystąpić w danej organizacji są zidentyfikowane i w pełni kontrolowane. W ramach polskiego Programu Współdziałania Ministerstwo Finansów nazwało ten system Ramami Wewnętrznego Nadzoru Podatkowego (jego szczegóły określają wytyczne w zakresie RWNP opublikowane przez Ministerstwo).

Mimo iż taka współpraca wymaga od podatnika odpowiedniego przygotowania i podjęcia określonych działań, by móc przystąpić do programu, płynące z niej korzyści są na tyle istotne, że coraz więcej podmiotów decyduje się na rozpoczęcie procesu przygotowawczego.

Pamiętać należy, że nawet samo przeprowadzenie analizy procesów związanych z wypełnianiem funkcji podatkowej (i ich ewentualne usprawnienie) – niezależnie od aplikacji do Programu Współdziałania – jest dla organizacji wartością dodaną i zwiększa bezpieczeństwo podatkowe.

Jaki jest cel etapu pilotażowego Programu Współdziałania w Polsce?

Etap pilotażowy Programu Współdziałania ma na celu praktyczne sprawdzenie, czy założenia polskiej wersji monitoringu horyzontalnego sprawdzą się w praktyce. Zgodnie z przyjętymi założeniami po dwóch–trzech latach funkcjonowania programu ma nastąpić jego ewaluacja i ewentualna modyfikacja poszczególnych rozwiązań, tak by mógł on zostać w pełni dostosowany do potrzeb obu stron.

Od strony praktycznej udział w etapie pilotażowym ma się niczym nie różnić od udziału w normalnej wersji programu. Jednym z ograniczeń jest jednak obecnie liczba miejsc – Ministerstwo Finansów planuje ograniczenie liczby uczestników tego etapu do maks. 20 podmiotów.

Co trzeba zrobić, by przystąpić do Programu Współdziałania?

Do Programu Współdziałania może aplikować każdy podmiot, który spełnia kryterium przekroczenia 50 mln euro przychodów.

Na koniec października 2020 Ministerstwo Finansów było na etapie analizy aplikacji kandydatów i rozpoczynało przygotowania do audytów wstępnych. Ministerstwo nie wyklucza tzw. kroczącej rekrutacji – tak więc można na bieżąco przygotowywać się do programu i w odpowiednim momencie, gdy będzie to możliwe, złożyć wniosek. Pamiętać należy jednak, że nie każdy wniosek zostanie rozpatrzony pozytywnie – wszystko bowiem zależy od przygotowania danej organizacji, spełnienia wymogów, jak i wyników przeprowadzonego audytu.

Generalnie proces przystąpienia do programu wygląda następująco:

1) wewnętrzna analiza, czy dany podatnik nadaje się do przystąpienia do Programu Współdziałania i spełnia wymogi (często na tym etapie przeprowadzany jest audyt rozliczeń i procesów – tak aby wychwycić nieprawidłowości i uszczelnić RWNP);

2) złożenie wniosku o przystąpienie do programu (wg wzoru)

oraz kwestionariusza samooceny podatnika (wg wzoru);

3) profilowanie podatnika (MF, KAS, organy podatkowe obsługujące podatnika, inne źródła);

4) spotkanie z kandydatem, omówienie etapu profilowania podatnika;

5) audyt wstępny szefa KAS;

6) raport z audytu wstępnego;

¶ wynik pozytywny – brak uwag ze strony KAS

¶ wynik warunkowo pozytywny – lista uwag/kwestii

do zaadresowania lub zmiany w toku pilotażu

¶ wynik negatywny – brak możliwości podpisania umowy

7) podpisanie umowy o współdziałanie.

Jakie korzyści spółka może osiągnąć z samego procesu przygotowania do Programu Współdziałania, nawet jeśli nie podpisze umowy z ministerstwem?

Wprowadzanie w organizacji rozwiązań nawiązujących do koncepcji cooperative compliance – niezależnie od tego, czy dany podmiot chce przystąpić do programu, czy też nie – może mieć realny i pozytywny wpływ na funkcjonowanie całej organizacji.

Pamiętać należy, że nowe obowiązki z obszaru raportowo-informacyjnego to nie chwilowa moda, tylko trend, w którego kierunku dążą nie tylko polskie, ale i zagraniczne organy podatkowe. Bez względu więc na to, czy podatnik będzie zainteresowany przystąpieniem do programu, czy też nie, część z rozwiązań i tak będzie zmuszony wprowadzić.

Z drugiej strony rozwój operacyjny przedsiębiorstw często znacząco wyprzedza właściwe przygotowanie struktur i procesów w organizacji

w obszarze podatków. Co powoduje zwiększenie ryzyka nie tylko podatkowego, ale również biznesowego – w przypadku błędów i niewykrycia ich we właściwym czasie lub braku właściwej reakcji na zidentyfikowane ryzyka.

Wprowadzanie w organizacji założeń tax confrol framework pozwala na minimalizację wielu ryzyk. Pozwala to też zwiększyć bezpieczeństwo osób zarządzających funkcją podatkową w organizacji.

Jest to również element budowania wizerunku, zarówno w odniesieniu do organów podatkowych, kontrahentów, jak i w szeroko rozumianej sferze CSR.

Obserwujemy trend, że coraz więcej przedsiębiorstw wdraża i rozwija wewnętrzne procedury i procesy z obszaru rozliczeń podatkowych

i właściwego nadzoru nad nimi. Chodzi bowiem przede wszystkim o to, aby w skomplikowanych organizacjach wszystkie procesy i zdarzenia wpływające na płacony przez nie podatek były przemyślane i ustrukturyzowane. Ograniczenie błędów w tym zakresie jest przecież w interesie zarówno biznesu, jak i organów podatkowych.