Nie należy używać gotówki, której się nie posiada

pytania do... Antoniego Reczka z PricewaterhouseCoopers, audytora sprawozdania NBP

[b]Kto ma rację w sporze Ministerstwa Finansów i NBP o zysk banku centralnego?[/b]

Podpisaliśmy opinię bez zastrzeżeń odnośnie do sprawozdania finansowego Narodowego Banku Polskiego za 2008 r. Odkąd pracuję w Polsce, czyli od 1992 r., mam styczność z NBP i zawsze była to instytucja, która bardzo dbała o przestrzeganie wszystkich przepisów i dążyła do stosowania najlepszych zasad akceptowanych w bankach centralnych na świecie. Nie widzę żadnych zmian w tym podejściu od czasów prezes Hanny Gronkiewicz-Waltz, poprzez Leszka Balcerowicza aż do obecnego prezesa Sławomira Skrzypka.

[b]A jeśli chodzi o konkretną kwestię rezerwy na ryzyko kursowe?[/b]

Narodowy Bank Polski całkowicie dostosował się do obowiązujących przepisów. Ustawa o NBP wymaga, że zasady rachunkowości banku muszą być zgodne z zasadami Europejskiego Banku Centralnego. Przepisy EBC mówią, że banki mogą stworzyć rezerwy na ryzyko kursowe. Ustawa o NBP wskazuje, że bank musi taką rezerwę tworzyć i jednocześnie daje prawo decydowania Radzie Polityki Pieniężnej, w jaki sposób ta rezerwa ma być kalkulowana. Przypominam, że uchwała RPP była podjęta jeszcze za czasów prezesa Balcerowicza.

[b]Jakie są te zasady?[/b]

Po pierwsze, mówią, co musi być brane pod uwagę przy określaniu wielkości rezerwy. Po drugie, że rezerwa jest tworzona w ciężar kosztów. I po trzecie – że jej utworzenie nie może powodować straty banku. Odnośnie do tej ostatniej kwestii mogę powiedzieć, że faktycznie kalkulacja tej rezerwy mówiła w 2008 r. o około 8 mld złotych. Zysk przed rezerwą był znacznie mniejszy, w efekcie wielkość rezerwy była ograniczona.

[b]Czy przy tworzeniu tej rezerwy nie ma żadnych elementów subiektywnych?[/b]

Tym, co może być dyskusyjne, są szczegóły dotyczące modelu używanego do kalkulacji rezerwy. NBP używa go od kilku lat. Ale zwracam uwagę, że ten sam model stosuje znaczna część banków centralnych, które tworzą podobne rezerwy. Nie mogę powiedzieć, że wszystkie, bo część nie ujawnia swojej metodologii.

[b]Resort finansów uważa, że w przypadku tworzenia rezerwy na ryzyko kursowe zasady NBP są bardzo restrykcyjne.[/b]

Moim zdaniem NBP ma najbardziej liberalne zasady tworzenia tej rezerwy spośród znanych mi banków centralnych, to znaczy tworzone rezerwy są mniejsze niż gdzie indziej. Powodem jest to, że w NBP tworzenie rezerwy nie może spowodować pojawienia się straty banku.

[b]Kontrowersje dotyczą również tego, czy tworzenie rezerwy, która obniża zysk, jest w ogóle konieczne. Rezerwa jest tworzona z tzw. zrealizowanych przychodów z różnic kursowych. Być może wystarczającym zabezpieczeniem banku przed ryzykiem są różnice niezrealizowane, które obecnie są bardzo wysokie?[/b]

Gospodarka banku centralnego jest szalenie złożona. Doświadczył tego w ostatnim okresie praktycznie każdy bank na świecie. Szalenie trudno przewidzieć, co się będzie działo np. na rynkach walutowych. Skoro mowa o niezrealizowanych różnicach kursowych, to trzeba pamiętać, że słowo „niezrealizowane” ma bardzo specyficzne znaczenie. Mówiąc potocznie, tych różnic nie ma w kasie. Tworząc rezerwę NBP uzyskuje realne zasoby, które można wykorzystać np. do interwencji na rynku, gdyby taka interwencja była potrzebna. Niezrealizowane różnice kursowe takich możliwości nie dają. Można powiedzieć tak: nie należy używać gotówki, której się nie posiada.

[b]Czy wypłata kwoty z zysku NBP zgodnie z zasadami, o jakich mówią przedstawiciele resortu finansów, byłaby możliwa?[/b]

Myślę, że w tym celu trzeba by było zmienić ustawę o NBP. Po drugie, musiałaby być zmieniona uchwała RPP dotycząca zasad tworzenia rezerw i zasad rachunkowości banku centralnego. Chciałbym też zwrócić uwagę, że EBC jest w trakcie przeglądu swoich zasad rachunkowości. W efekcie, gdyby zasady rachunkowości NBP zmieniły się, szybko mogłyby się okazać niezgodne z wytycznymi Europejskiego Banku Centralnego