Warsztat inwestora

Stosowane przez inwestorów giełdowych techniki wolumenowe są najczęściejfunkcją zależności ceny i wolumenu obrotu. Obok nich istnieją także wskaźnikijednoparametrowe, uwzględniające wyłącznie wolumen lub obrotyna poszczególnych sesjach. Do analizy rynku można również wykorzystywaćskalę skumulowanego wolumenu lub narzędzia w rodzaju tzw. przymiaruwolumenowego, odmierzającego na wykresie kursu odcinki czasu obejmującychtaki sam wolumen.

Większość inwestorów giełdowych stosujących analizę techniczną z pewnością spotkała się z metodami analizy kursu w oparciu nie o skalę czasu, ale wolumenu obrotu. Najbardziej znane pod tym względem są wykresy Equivolume, zaproponowane kilka lat temu przez amerykańskiego analityka technicznego Richarda Armsa (Patrz PARKIET nr 149 z 5.08.99 i nr 156 z 14.08.99). Znacznie mniej popularny wśród inwestorów jest natomiast system analityczny MIDAS (Market Interpretation/Data Analysis System), w którym ważną rolę odgrywa skala skumulowanego wolumenu obrotu. Takie rozwiązanie, zdaniem Paula Levina, autora systemu MIDAS, ułatwia interpretację naniesionych na wykres różnych obiektów graficznych, np. linii trendu, wsparcia, oporu. Analiza ceny na skali wolumenu obrotu powoduje, że w okresach, gdy jest on niewielki, kolejne punkty wykresu kursu znajdują się bardzo blisko siebie. Wykres kursu ulega natomiast "wydłużeniu" wraz ze wzrostem aktywności inwestorów na rynku, mierzonej liczbą papierów zmieniających właściciela.Wymienione prawidłowości można zauważyć na rysunku nr 1. Przedstawia on porównanie kursu Banku Handlowego na wykresach z użyciem skali czasu (wykres górny) lub narastającego wolumenu obrotu (wykres dolny).MIDAS a EquivolumePrzyjęte w systemie MIDAS założenia są do pewnego stopnia podobne do tych, w oparciu o które powstają wykresy Equivolume. Obie techniki traktują wolumen obrotu jako podstawowe źródło ruchu kursu, ale przy użyciu nieco innych metod. W systemie MIDAS, poza skumulowanym wolumenem obrotu, inwestor może skorzystać z kursów zamknięcia (klasyczna postać to cena średnia z kursu najwyższego i najniższego), podczas gdy do budowy wykresów Equivolume wykorzystywane są zawsze wolumen obrotu i kursy ekstremalne z sesji (najwyższy i najniższy). W wielu sytuacjach Levin, podobnie jak wcześniej Arms, odrzuca dogmat linii prostych. Dotyczy to przede wszystkim, odgrywających w systemie MIDAS szczególne znaczenie, poziomów wsparcia i oporu.Analiza akcjogramów spółek, w których skala czasu została zastąpiona skalą skumulowanego wolumenu obrotu jest nie tylko rozwiązaniem trudnym do zaakceptowania dla większości inwestorów, ale ponadto wymaga użycia specyficznych narzędzi, choćby takich, jak programu komputerowego WinMidas. Niektóre programy giełdowe oferują jednak techniki pozwalające na ocenę rynku w skali wolumenu obrotów. Jednym z nich jest wskaźnik o nazwie Przymiar wolumenowy dostępny w programie ASHER-AAT.W skali wolumenuPrzymiar wolumenowy pozwala oznaczyć na wykresie cenowym dwa okresy czasu obejmujące taki sam wolumen obrotu. Wskaźnik składa się z czterech linii pionowych. Dwie pierwsze umieszcza na wykresie użytkownik programu, oznaczając okres odniesienia. Trzecią należy umieścić w punkcie, od którego ma być odmierzony wolumen, taki sam, jaki obejmuje okres oznaczony pierwszą parą linii. Program dorysuje dodatkową, czwartą linię tak, aby oba odcinki obejmowały identyczny wolumen.Użyteczność wskaźnika jest konsekwencją podstawowej zasady inwestowania, mówiącej o tym, że akcje należy kupować, gdy są tanie, a sprzedawać, gdy są drogie. Zwolennicy wolumenowych technik analizy rynku są przekonani, że czas utrzymywania się wysokiej ceny papieru jest taki, aby całkowity obrót w tym okresie był porównywalny z obrotem w okresie, gdy cena była niska. Oznaczając na wykresie okres czasu, w którym cena była niska i stawiając trzeci znacznik w pobliżu początku okresu, w którym sprzedaż akcji jest rentowna, można dość dobrze oznaczyć okres czasu, w którym wysoka na się utrzyma. Ten sposób wykorzystania wskaźnika ilustruje rysunek nr 2.Przymiar wolumenowy można wykorzystać również do oceny czasu trwania zbocza impulsu. Ma to oczywiście sens, jeśli oczekujemy, że wolumen zaangażowany w uformowanie kolejnego zbocza impulsu będzie zbliżony do wolumenu formującego poprzednie zbocze (rysunek nr 3). Jak widać na rynkach, w obu przypadkach nastąpiło nieznaczne wyprzedzenie silnego lokalnego szczytu przez zamykającą (czwartą) linię przymiaru wolumenowego.Nowe propozycjeIdea podobna do zastosowanej w Przymiarze wolumenowym została uwzględniona również w dwóch wskaźnikach dostępnych w programie Horyzont. Są to bazujące na samym tylko wolumenie obrotu wskaźniki: Skupienie wolumenu i Wolumen połówkowy. Oba wskaźniki występują także w wersjach odnoszących się do obrotów (Skupienie obrotów i Obroty połówkowe).Zastosowanie obu wskaźników wiąże się z naprzemiennie występującymi na rynku akcji okresami akumulacji i dystrybucji. Różny czas ich trwania wynika z różnic w wolumenie obrotów występujących na poszczególnych sesjach. Silne wahania wolumenu mogą być cennymi sygnałami zamykania bądź otwierania pozycji. Inwestorom czasami jednak brakuje sygnałów świadczących o zwiększeniu się wymiany na kilku kolejnych sesjach. Średnia z wolumenu (czy z obrotów) nie zawsze okazuje się dobrym rozwiązaniem.Skupienie wolumenuWskaźnik Skupienie wolumenu zapewnia podobne, jak przymiar wolumenowy możliwości, jednak działa na trochę innej zasadzie. Dla każdej sesji wyznaczany jest skumulowany wolumen obrotów z ostatnich kilkunastu bądź kilkudziesięciu sesji. Następnie rozpoczynając od ostatniej sesji przesuwamy się wstecz, ponownie sumując wolumen. Kiedy osiągniemy wartość równą połowie całego skumulowanego okresu, możemy ocenić skupienie wolumenu. Jeśli analizowany okres wynosi 100 sesji, a na ostatnich 20 sesjach wolumen był równy połowie wolumenu z całego okresu, oznacza to, że na tych ostatnich 20 sesjach nastąpiło wyższe nasycenie wymianą akcji, czyli większe skupienie (wskaźnik przyjmuje wtedy wartość 80 proc.)Z odmienną metodą obliczania obu wskaźników wiąże się także inny sposób ich prezentacji. Podczas gdy Przymiar wolumenowy operuje na wykresie kursu, przebieg Skupienia wolumenu jest wyświetlany w formie oddzielnego wykresu, a więc w sposób typowy dla większości wskaźników analizy technicznej.Wolumen połówkowyWskaźnikiem o zbliżonej konstrukcji jest wolumen połówkowy. Przy wyznaczaniu tego wskaźnika jego autor założył a priori (dlaczego?), że interesuje nas wielkość wolumenu w ostatniej połowie analizowanego okresu w stosunku do wolumenu w całym okresie (wskaźnik jest także podawany w procentach). Zwiększanie się wartości tego wskaźnika oznacza wzrost wymiany akcji w ostatnim okresie. Ponieważ wskaźnik ten nie dostarcza tak dokładnych informacji, jak Skupienie wolumenu, dlatego oba wskaźniki powinny być stosowane razem. Ich zastosowanie do analizy kursu akcji Polifarbu Cieszyn przedstawia rysunek nr 4.Wzrost wolumenu obrotu w drugiej połowie stycznia ub.r. znalazł swoje odbicie również w przebiegu wskaźnika potwierdzającego w tym okresie zwiększoną aktywność inwestorów. Dalszy, silniejszy wzrost wartości obu wskaźników, jaki nastąpił w pierwszych dniach lutego, oznaczał nasilenie się efektu wymiany. Warto zauważyć, że szczyty obu wskaźników występują w okolicy środkowej części trendu cenowego. W miarę dalszych wzrostów atrakcyjność akcji powoli maleje, czego efektem było zmniejszenie się aktywności inwestorów. Przecięcie wskaźników z poziomem 50 było, jak się później okazało, stosunkowo dobrym momentem opuszczenia rynku.

KAROL JARZYŃSKI

Wykresy wykonano za pomocą programów WinMidas 2.1. (rysunek nr 1), ASHER-AAT (rysunki nr 2 i 3) i Horyzont (rysunek nr 4).