Szara strefa w Polsce kurczy się powoli

Udział szarej strefy w polskiej gospodarce wyniesie w tym roku 17,2 proc. – szacuje Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych w swoim najnowszym raporcie „Szara strefa 2019". Oznaczać to będzie kolejny już spadek tzw. gospodarki cienia w relacji do PKB – jeszcze w 2015 r. jej udział sięgał 19,2 proc.

– Mamy kilka czynników powodujących kurczenie się szarej strefy – komentuje Bohdan Wyżnikiewicz, prezes IPAG. – Z jednej strony to bardzo dobra koniunktura gospodarcza, co powoduje, że przedsiębiorcy są mniej skłonni do ukrywania swojej działalności – wyjaśnia. Z drugiej pewne efekty przynosi aktywność instytucji publicznych w zakresie zwalczania działalności przestępczej (np. w branży narkotykowej, tytoniowej czy nielegalnego hazardu) i uszczelnienia systemu podatkowego.

Szczególne dobre efekty widać w branży tytoniowej. W 2018 r. szacunkowa wartość przemytu papierosów do Polski oraz nielegalnej produkcji wyniosła 4,1 mld zł, podczas gdy w 2015 r. było to 5,9 mld zł – wylicza IPAG. Z kolei z badań firmy Almares wynika, że udział papierosów z szarej strefy w całym rynku spadł do 11,4 proc. w III kwartale 2018 r. z 19 proc. w szczytowym momencie w II kwartale 2015 r.

Z kolei uszczelnienie systemu podatkowego najlepiej widać w VAT. – Według naszych wstępnych szacunków luka w VAT w 2018 r. wyniosła 7,2 proc. potencjalnych wpływów, podczas gdy w 2015 r. co czwarta złotówka nie trafiała do budżetu państwa – mówi Grzegorz Poniatowski z Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, które liczy lukę VAT w Polsce m.in. dla Komisji Europejskiej.

Kurczenie się szarej strefy w gospodarce to dobry trend, jednak wciąż jest bardzo wiele do zrobienia. – Jądrem szarej strefy jest rynek pracy. Oszacowaliśmy przykładowo, że w 2018 r. w Polsce mogło pracować nawet ponad 1,14 mln obcokrajowców, z czego pół miliona na czarno – mówi Wyżnikiewicz. – Nie zawsze chodzi o pełen „lewy" etat w fabryce czy na budowie, może chodzić o pracę dorywczą, na pół etatu, w handlu, gastronomii czy w opiece na osobami starszymi. Takie aktywności są rzadko rejestrowane – wyjaśnia Wyżnikiewicz.

I dodaje, że szara strefa charakteryzuje się tym, iż ciągle pojawiają się nowe jej przejawy, tak jak ostatnio na rynku przewozów pasażerskich. – Ale warto się starać o ograniczenie jej rozmiarów, głównie poprzez obniżenie biurokracji i obciążeń dla firm – podkreśla Wyżnikiewicz.