Blockchain w służbie funduszy

Przełomowa zmiana technologiczna może szybko wpłynąć na obniżenie kosztów obsługi systemów informatycznych do obsługi funduszy na rynkach rozwiniętych i zmiany technologiczne w Polsce.

Technologia blockchainu oraz rozproszonego rejestru wchodzi przebojem do zastosowań w sektorze finansowym. Coraz częściej omawiane są pomysły służące obniżeniu kosztów i poprawie efektywności procesów.

Ponieważ od wielu lat biorę udział w projektowaniu systemów do obsługi funduszy inwestycyjnych, to w tym obszarze w szczególności poszukiwałem nowości i zmian. Systemy IT bardzo szybko się rozrastają i komplikują z uwagi na wprowadzanie nowych klas jednostek uczestnictwa (np. osiem klas w funduszu) oraz zmiany w celu obsłużenia przepisów MiFID II, RODO, AML i nowości podatkowych, które często powielane są w systemach agenta transferowego (AT), u dystrybutorów i w TFI. Rozwijają się też i zmieniają raporty dla klientów, KNF, NBP oraz innych instytucji. W krajach z bardziej rozwiniętym i skomplikowanym rynkiem funduszy inwestycyjnych, np. w USA i Wielkiej Brytanii, potrzeba wprowadzenia nowości i obniżania kosztów jest bardzo pilna. Możliwości zastosowania rozproszonego rejestru danych oraz technologii blockchainu były sygnalizowane w branży funduszy już od kilku lat, ale ostatnio firma Calastone z Londynu, będąca platformą dystrybucji funduszy i obsługi 9 mln transakcji miesięcznie dla 1700 klientów w 40 krajach, zaprezentowała nowy system, który ma być wdrożony już od maja 2019 r.

Ten przykład może być inspirujący też dla polskich instytucji.

Obecnie obsługa transakcji nabycia lub odkupienia jednostek otwartego funduszu inwestycyjnego odbywa się w tradycyjnym, liniowym modelu sekwencyjnym, który wymaga od instytucji potwierdzania (rekoncyliacji) danych.

W uproszczeniu można powiedzieć, że dane musza przejść przez cztery ogniwa.

Zlecanie -> Settlement- > Płatności -> Zapis w Rejestrze AT

W tym łańcuchu pojawiają się błędy, dane muszą być poprawiane, a ponieważ są duplikowane w różnych systemach, to tym bardziej wymagająca jest obsługa korekt z dystrybutorami, bankami, rozliczeniami, agentem transferowym i TFI.

Calastone zaproponował system DMI – distributed market infrastructure – rozproszoną infrastrukturę umożliwiającą odejście od sekwencyjnego przetwarzania danych na rzecz środowiska, w którym dystrybutorzy, rozliczenia, TFI i agent transferowy pracują na jednym, wspólnym, zaufanym rejestrze danych. Dodatkowym atutem jest przyłączenie również księgowości funduszy oraz banków depozytariuszy odpowiedzialnych za wycenę i przechowywanie aktywów funduszy.

W Polsce rynek przetwarzania zleceń klientów i obsługa rejestrów klientów podzielony jest pomiędzy czterech głównych agentów transferowych: ProService Finteco, Pekao Financial Services, PKO BP Finat i Moventum. Takie rozwiązanie wynika z historii rozwoju naszego rynku i dominacji dużych, bankowych sieci dystrybucyjnych. Koszty obsługi systemów AT funduszy w Polsce były niższe w porównaniu z kosztami w krajach zachodnich i zagraniczne instytucje AT nie były raczej zainteresowane konkurowaniem na naszym rynku. Odmiennie ukształtowało się też w Polsce trzymanie danych pojedynczych klientów przez agentów transferowych, a w rozwiązaniach zachodnich, AT trzyma raczej zagregowane dane poszczególnych dystrybutorów, którzy sami prowadzą ewidencję pojedynczych klientów.

Przełomowa zmiana technologiczna, jaką proponuje Calastone, może szybko wpłynąć na obniżanie kosztów obsługi systemów informatycznych do obsługi funduszy na rynkach rozwiniętych i zmiany technologiczne również w Polsce. Opłaty za zarządzanie funduszami i koszty funduszy są pod silną presją obniżania, co wymusza oszczędności w IT i operacjach. Duplikowanie czynności i zapisów w systemach różnych instytucji, redundancja danych oraz dwuetapowa rekoncyliacja muszą być zmienione.

Technologia blockchainu adresuje fundamentalny problem zaufania stron w systemach informatycznych różnych instytucji i uwierzytelnienie danych. Calastone umożliwia pozostawienie przez partnerów dotychczasowych systemów i płynne wpięcie do nowego środowiska DMI oraz wykorzystanie tzw. smart kontraktów do różnych innych potrzeb. W pojedynczym i bezpiecznym środowisku obsługi funduszy inwestycyjnych kontrpartnerzy mają dostęp do rejestru danych online i wykorzystanie trzech funkcjonalności:

DMI Order Routing – współdzielony wgląd do zleceń złożonych u dystrybutorów;

DMI Settlement – rozliczenie finansowe i rekoncyliacje oraz obsługa procesów w łańcuchu bloków za pomocą tzw. smart kontraktów;

DMI Sub Register – obsługa zmiany liczby jednostek uczestnictwa funduszu (nabycia i odkupienia).

Ponieważ od początku każde zlecenie zapisywane jest w łańcuchu bloków, jest mniejsze ryzyko błędów w procesach i oszczędności wynikające z niższych kosztów rekoncyliacji, infrastruktury i ograniczonej obsługi manualnej. Będzie też możliwy szybszy proces rozliczania i łatwiejsze wprowadzanie nowych funduszy i produktów do obsługi. Kontrola będzie miała dostęp online i możliwość sprawdzenia przebiegu każdego łańcucha zapisów. Ponadto TFI uzyskają szybszą informację o płynności funduszy w wyniku aktualizacji gotówki funduszy w trybie rzeczywistym.

Bardzo ciekawe będzie zapoznanie się z opiniami klientów Calastone po uruchomieniu nowego systemu. Nie ulega wątpliwości, że trudno będzie przejść do porządku dziennego, nie zastanawiając się nad szansą, jaką daje wejście w nowy technologicznie obszar, umożliwiający osiągnięcie istotnych oszczędności, które Calastone szacuje na 3,4 mld GBP rocznie dla rynku funduszy.

Tomasz Orlik były wiceprezes zarządu, Pioneer Pekao TFI