Przemysł chemiczny przed lawiną wyzwań

Polityka recyklingu odpadów może również obejmować recykling chemiczny otwierający drogę do dalszego rozwoju przemysłu chemicznego

Wolfgang Maschek, partner w kancelarii Squire Patton Boggs (Bruksela).

materiały prasowe

European Green Deal obejmuje 51 działań i środków prawnych, które mają zostać wdrożone w latach 2021–2022. Wiele z nich jest nadal w fazie dyskusji między interesariuszami. Daje to polskiemu przemysłowi chemicznemu szansę na wykorzystanie środków public policy do aktywnego zabrania głosu i udziału w podejmowanych ustaleniach. Rekomendujemy śledzenie i udział w dyskusjach, które mają wpływ na procesy legislacyjne związane z kształtowaniem Zielonego Ładu. Takie strategie i działania można z powodzeniem realizować w ramach istniejących w UE struktur.

Korzenie Europejskiego Zielonego Ładu wyrastają z dążenia Unii Europejskiej do powstrzymania niekorzystnych zmian klimatycznych, uczynienia Unii lepszym miejscem do życia i zachowania europejskiego stylu życia. Europejski Zielony Ład składa się z wielu inicjatyw wpływających na różne sfery gospodarki. Obejmuje 51 działań i środków prawnych, które mają zostać wdrożone w latach 2021–2022. Oczekuje się, że ich wdrożenie wywrze wpływ na gospodarki państw członkowskich, dając silny impuls rozwojowy i innowacyjny m.in. poprzez rozwój technologiczny „bardziej ekologicznych" produktów (np. nowego rodzaju tworzyw sztucznych, pojazdów niskoemisyjnych). Cele emisyjne wymuszą zmiany w energetyce (rozwój wytwarzania energii odnawialnej i magazynowanie energii). Polityka „mniej odpadów" i gospodarka o obiegu zamkniętym najprawdopodobniej wpłyną na filozofię projektowania produktów, aby uczynić je łatwiejszymi w naprawie i recyklingu. Wszystkie te czynniki przyczynią się do wzrostu innowacyjności gospodarek państw członkowskich i stworzenia nowych miejsc pracy. Jest to szczególnie ważne w obliczu kryzysu związanego z pandemią i środkiem reagowania gospodarczego UE na ten kryzys: funduszem na rzecz odporności i odbudowy o wartości 750 mld euro (Resilience and Recovery Facility).

W realizacji celów wyznaczonych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu sektor chemiczny powinien być wspierany spójną polityką przemysłową. Jest wiele dziedzin, w których polityka taka mogłaby pomóc. Przykładowo – kompleksowa strategia dekarbonizacji przewidująca zachęty dla podmiotów ją realizujących, w szczególności w energetyce i transporcie. Polityka przemysłowa mogłaby także wspierać inwestycje i innowacje służące realizacji tych celów. Warto zastanowić się nad odrębnym programem strategicznym dla przemysłu chemicznego, uwzględniającym jego rolę w kraju oraz cele, które realizuje Europejski Zielony Ład.

Przemysł chemiczny jest silnie uzależniony od energii elektrycznej i jej ceny, a w Polsce produkcja energii oparta jest na paliwach kopalnych. Ponieważ elektrownie węglowe generują dużą ilość CO2, podlegają wysokim opłatom za emisję CO2, co z kolei powoduje wzrost cen energii. Proces ten prawdopodobnie będzie postępował, ponieważ EZŁ zakłada stałą redukcję emisji i wycofywanie węgla jako paliwa, co będzie wiązać się z coraz większą ceną energii generowanej w elektrowniach węglowych.

Branża powinna z jednej strony dążyć do zmniejszenia zużycia energii poprzez rozwój i wdrażanie mniej energochłonnych technik produkcji, zaś z drugiej strony wspierać wysiłki na rzecz szybszego wzrostu udziału przejścia na energię odnawialną. Pomocne byłoby również wsparcie państwa na szeroko rozumianą dekarbonizację polskiej gospodarki.

Głównymi krokami w otoczeniu prawnym dotyczącym przemysłu chemicznego w Polsce będą zmiany w sektorze energetycznym. Cena energii jest istotnym składnikiem kosztów w wielu gałęziach przemysłu chemicznego, a sektor energetyczny jest jednym z sektorów, na które najbardziej wpływają docelowe poziomy emisji. Ponieważ możemy spodziewać się dalszych zmian zmierzających do obniżenia emisji CO2 i stopniowego odchodzenia od węgla jako głównego paliwa do wytwarzania energii elektrycznej, należy liczyć się z dalszym wzrostem cen energii w Polsce. To z kolei może wymagać wsparcia rządu dla energetyki, wspomagającej transformację tego sektora.

Możemy się również spodziewać dalszych regulacji dotyczących tworzyw sztucznych, w tym stopniowego znoszenia i wycofywania niektórych produktów i niektórych substancji. Może to z kolei wymagać od wielu firm z branży chemicznej ponownej oceny sposobu i metod prowadzenia działalności. Inicjatywy UE obejmują również zakazanie i wycofanie niektórych najbardziej niebezpiecznych substancji chemicznych (takich jak substancje zaburzające gospodarkę hormonalną i substancje rakotwórcze). Po wdrożeniu takich zakazów konieczne będzie zastąpienie tego rodzaju substancji innymi, co wymusi określone zmiany w przemyśle, otwierając jednocześnie drogę innowacjom.

Pełne wdrożenie gospodarki o obiegu zamkniętym będzie również obejmowało zmiany w wielu obszarach, w tym w projektowaniu produktów i recyklingu tych produktów oraz recyklingu innych odpadów. Polityka recyklingu odpadów może również obejmować recykling chemiczny otwierający drogę do dalszego rozwoju przemysłu chemicznego.

EGD obejmuje różne środki z pośrednimi celami politycznymi i odnoszącymi się do realizacji tych celów ramami czasowymi. Przykładem jest wymóg, aby wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych na rynku UE nadawały się do recyklingu do 2030 r., lub istniejące cele ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (od poziomów z 1990 r.) o co najmniej 40 proc. do 2030 r. Dlatego prawdopodobnie będziemy świadkami stopniowego wzmacniania regulacji (prawo oraz tzw. soft law) ukierunkowanych na wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju na szczeblu UE, przy czym tempo wdrażania tych regulacji i polityk będzie rosło, jeśli utrzymają się obecnie panujące trendy w polityce UE.

Zrównoważony rozwój i świadomość ekologiczna oraz oczekiwania konsumentów i klientów rosną na całym świecie, a przemysł musi reagować na te zmiany. Zachęty ekonomiczne w Europie w kontekście kryzysu Covid-19, na przykład fundusze RFF i ogólna orientacja na politykę ekologiczną, dają graczom branżowym wyjątkową okazję do wykorzystania tej chwili i skorzystania z tej zielonej fali. Europa jest liderem globalnej transformacji w zakresie zrównoważonego rozwoju, a inne kraje powoli nadrabiają zaległości. Ci europejscy operatorzy, którym udało się konkurować w nowym europejskim środowisku „świadomym zrównoważonego rozwoju", będą również mieli duże szanse na odniesienie sukcesu za granicą.