Nie znajdziesz nic lepszego – pięć lat Pracowniczych Planów Kapitałowych

Gdy Pracownicze Plany Kapitałowe rozpoczynały funkcjonowanie w 2019 r., mało kto wróżył im sukces. Okazuje się jednak, że z matematyki jesteśmy lepsi niż z wróżbiarstwa. I to dobrze pokazuje, że w sprawach ważnych należy kierować się twardymi danymi, nauką, matematyką, a nie domysłami i odczuciami. Niedługo minie pięć lat od wdrożenia PPK, programu długoterminowego oszczędzania w miejscu pracy.

Materiał Partnera

Zmiany zachodzące w strukturze wieku Polaków oznaczają systematyczny spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i wzrost liczby osób starszych. Według szacunków analityków ZUS emerytura dzisiejszego 30-latka wyniesie do 25 proc. jego ostatniej pensji. Właśnie dlatego istnieją dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę, które na rynku funkcjonują relatywnie długo – PPE od 1999 r., IKE od 2004 r., a IKZE od 2012 r. Nie rozwiązało to jednak problemu, ponieważ wszystkie te programy nie upowszechniły się w społeczeństwie. Biorąc pod uwagę te doświadczenia, dane dotyczące szacunków emerytalnych i obserwacje metod stosowanych w innych krajach w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa finansowego społeczeństwu, w 2019 r. zostały utworzone Pracownicze Plany Kapitałowe. Zdecydowaną nowością w programie był mechanizm automatycznego zapisu – żaden z dotychczasowych programów długoterminowego oszczędzania nie miał takiej konstrukcji.

Parkiet

Na koniec 2023 r. program PPK tworzyło 3,39 mln uczestników, dla których założono 3,95 mln rachunków. W programie uczestniczyło wówczas 320 tys. firm, a środki zgromadzone na tych rachunkach urosły do poziomu 21,74 mld złotych. Partycypacja w programie wynosiła 45,56 proc.

Porównując dane na koniec 2019 r. i 2022 r. pod względem liczby uczestników i WAN w podziale na programy emerytalne (sumując IKE, IKZE i PPE), okazuje się, że liczba uczestników dla programów poza PPK spadła o 17 proc., natomiast w PPK zanotowano wzrost o 143 proc. Można więc stwierdzić, że mimo oferowanych zachęt przez wszystkie programy żaden z nich nie upowszechnił się tak bardzo jak PPK. Wartość aktywów netto dla programów IKE, IKZE i PPE w tym czasie wzrosła o 42 proc., natomiast dla PPK o 13 710 proc.

PPK dla pracownika, pracodawcy i rynku

PPK można rozpatrywać w trzech podstawowych kategoriach: co daje pracownikom, co daje pracodawcom i co daje rynkowi kapitałowemu.

Przede wszystkim dzięki PPK długoterminowe inwestowanie jest dostępne dla każdego – również dla osób z małym doświadczeniem i mniejszą wiedzą o rynku kapitałowym. Dlaczego? Dlatego, że inwestycja w PPK nie wymaga od oszczędzającego uczestnika żadnych działań. Ponadto PPK jest systemem, w którym bardzo szybko widać efekty oszczędzania – od początku pracownik ma wsparcie praco- dawcy i państwa, którzy współfinansują oszczędności uczestnika. Dzięki temu gromadzenie kapitału jest nawet dwa razy szybsze. To, co odróżnia PPK od pozostałych systemów, to bardzo niski, od lat najniższy na rynku, poziom opłat za obsługę. Ustawa o PPK reguluje maksymalną kwotę za zarządzanie PPK, jaką może pobrać instytucja finansowa. Obecnie (marzec 2024 r.) średni koszt prowadzenia PPK wynosi 0,331 proc. PPK jest dostępne tu i teraz i spełnia oczekiwania wielu osób, które boją się długoletniej inwestycji lub znaleźli się w trudnej sytuacji, w której potrzebują finansowego wsparcia. PPK przewiduje wypłatę w sytuacji szczególnej – z tytułu poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka (jednorazowo do 25 proc. zgromadzonej kwoty, bez potrąceń) lub na wkład własny do kredytu hipotecznego, co jest szczególnie istotne dla osób młodych, które szukają dodatkowych źródeł finansowania pierwszej nieruchomości. Na koniec 2023 r. wypłaty i zwroty stanowiły 2,7 mld zł.

PPK to poza niewątpliwym zyskiem dla pracownika również duża korzyść dla pracodawcy. Wiele firm postanowiło spojrzeć na PPK nie jako na obowiązek, ale jako na benefit, którym rozsądnie zarządziło, budując swoją pozycję na rynku i wzmacniając markę pracodawcy, co ma ogromne znaczenie w procesie rekrutacji i utrzymywania pracowników. Wpłatę dodatkową do PPK można poza tym potraktować jako formę podwyżki lub premii, która jest dla pracodawcy dużo tańsza niż w przypadku podnoszenia kwoty netto comiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Dodatkowo wpłaty pracodawcy na PPK są kosztem uzyskania przychodu i nie stanowią podstawy naliczania składek na ZUS.

A rynek finansowy?

Rozszerzenie systemu o Pracownicze Plany Kapitałowe zdecydowanie zwiększyło zainteresowanie Polaków przede wszystkim gromadzeniem dobrowolnym środków na przyszłą emeryturę – po pięciu latach z możliwości oszczędzania w PPK korzysta 3,39 mln osób. Wartość aktywów netto zgromadzonych na koniec 2023 r. wynosiła blisko 21,8 mld złotych. PPK rozpoczęły społeczną dyskusję na temat oszczędzania na przyszłość i emeryturę, rozpowszechniły w świadomości społecznej wiedzę o pozostałych prywatnych systemach oszczędzania, spowodowały, że część osób zaczęło mieć jakiekolwiek oszczędności. Korzyści odczuła też polska gospodarka.

Instytucje finansowe

Niebagatelną rolę w programie PPK odgrywają instytucje finansowe. To właśnie one zarządzają środkami zgromadzonymi przez uczestników PPK. To one inwestują, zakupują i sprzedają jednostki uczestnictwa, dokonują zwrotów. To one musiały spełnić szereg rygorystycznych wymagań, żeby w ogóle móc zarządzać rachunkami PPK.

Parkiet

Na koniec 2023 r. 17 podmiotów zarządzających instytucja- mi finansowymi było uprawnionych do prowadzenia PPK. Należą im się słowa uznania za wysoką jakość, którą reprezentują, za zaangażowanie w informowanie o Pracowniczych Planach Kapitałowych, za profesjonalizm i skuteczność. Wystarczy spojrzeć na wykres, który przedstawia stopy zwrotu, czyli mierniki efektywności inwestycji, żeby zobaczyć, jak skuteczne jest oszczędzanie w PPK. Tabela obok (nr 2) przedstawia pięcioletnie wyniki funduszów od początku wdrożenia PPK. Wszystkie fundusze zdefiniowanej daty zanotowały dodatnie stopy zwrotu.

Zysk dla uczestnika

Robert Zapotoczny, prezes PFR Portal PPK

Wynik instytucji finansowej ma bezpośrednie przełożenie na wynik inwestycji poszczególnych uczestników PPK. Dla uczestników PPK minio- ne pięć lat było bardzo dobre. Jak to ocenić? Na podstawie wyliczenia dla hipotetycznego uczestnika PPK.

Na rachunku uczestnika PPK zarabiającego 5300 zł, oszczędzającego w PPK od grudnia 2019 r., w zależności od grupy FZD (fundusz zdefiniowanej daty) na 31 grudnia 2023 r. znajdowało się średnio od 6440 zł do 8040 zł więcej, niż on sam wpłacił do PPK. To oznacza dla uczestnika PPK od 124 proc. do 155 proc. zysku! W 2020 r. wy- nosił on od 84 proc. do 101 proc., w 2021 r. od 97 proc. do 131 proc., a w 2022 r. – między 89 proc. a 99 proc. Widać więc wyraźnie, że nawet mimo zmian na rynku kapitałowym uczestnik PPK zyskuje. I to wcale niemało.

Pięciolecie obchodzi nie tylko sam program PPK, ale także oficjalny portal, czyli mojeppk.pl. O wysokim zainteresowaniu tematem niech powiedzą liczby: blisko 12,4 mln użytkowników wyświetlało treści zamieszczone na stronie niespełna 38 mln razy. Na stronie internetowej w tym czasie pojawiło się 1355 aktualności oraz ponad 150 nowych lub zaktualizowanych poradników i materiałów do pobrania. Każdy, kto jest cie- kawy, jak wygląda stan jego oszczędności w PPK, może to szybko i wygodnie sprawdzić o dowolnej porze i z do- wolnego miejsca na świecie. Wystarczy zalogować się do swojego profilu na stronie rachunek.mojeppk.pl (np. za pomocą profilu zaufanego), gdzie znajduje się właśnie ser- wis MojePPK. Z takiej opcji skorzystało dotychczas 644 tys. osób, które logowały się na swoje rachunki aż 2,8 mln razy. Natomiast samą stronę z logowaniem użytkownicy wyświetlili blisko 20 mln razy. I to wszystko w dwa lata, ponieważ serwis logowania ruszył na początku 2022 r. Od początku istnienia programu PPK trenerzy prowadzą bez- płatną działalność edukacyjną: szkolenia stacjonarne i online, w całej Polsce, dla pracowników, pracodawców, działów kadr i płac. W ciągu pięciu lat ta niewielka grupa ekspertów PFR Portal PPK przeprowadziła 9358 bezpłatnych szkoleń z zakresu Pracowniczych Planów Kapitałowych dla 294 tys. osób.