Karząca ręka KNF

Komisja Nadzoru Finansowego regularnie korzysta ze swoich uprawnień do nakładania kar na uczestników rynku finansowego. Jakim podmiotom się obrywa i za jakie uchybienia?

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) sprawuje w Polsce kontrolę nad bankami, firmami ubezpieczeniowymi, biurami maklerskimi i spółkami giełdowymi. Potrzeby istnienia takiej instytucji dowodzi opublikowany niedawno wykaz kar nałożonych przez KNF, od kiedy jednolity organ zastąpił poprzednio istniejące instytucje nadzoru. Uczestnicy rynku finansowego wciąż popełniają błędy, za które KNF może nałożyć kary sięgające co do zasady nawet miliona złotych. Od 2006 r. KNF skorzystała z tej możliwości blisko 330 razy. Jak pokazuje dotychczasowa praktyka, wiele z tych uchybień dotyczy spółek publicznych, które celowo lub przez niedopatrzenie naruszają przepisy prawa, na straży  których stoi właśnie KNF. Jak ich uniknąć?

Najczęstszy błąd – naruszanie obowiązków informacyjnych

Zgodnie z art. 56 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, emitenci papierów wartościowych są zobowiązani przekazywać do KNF informacje poufne, dotyczące instrumentów finansowych lub ich emitenta oraz informacje bieżące i okresowe o sytuacji faktycznej i prawnej spółki. Tymczasem, jak się okazuje, Komisja najczęściej nakłada kary właśnie za naruszenie tychże obowiązków informacyjnych leżących po stronie spółek publicznych. Co powinno się znaleźć w takim sprawozdaniu, szczegółowo określa blisko 50-stronicowe rozporządzenie ministra finansów z dnia 19 lutego 2009 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych (...).

Kary zazwyczaj dotkliwe

Niewiedza lub celowe złamanie przepisów mogą przedsiębiorców sporo kosztować. Stosowane wobec spółek publicznych kary finansowe wynoszą zazwyczaj od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy złotych. W przypadku rażącego naruszenia przepisów przez spółkę publiczną stosunkowo często karane są również osoby, które w danym okresie pełniły w niej funkcję członka zarządu, przy czym nakładane na nie kary wynosiły zazwyczaj kilkadziesiąt tysięcy złotych, a niejednokrotnie osiągnęły maksymalny pułap 100 tys. zł. Tylko wyjątkowo i w odniesieniu do najbardziej rażących naruszeń KNF decyduje się czasowo wykluczyć papiery wartościowe z obrotu na rynku regulowanym. Jak dotąd Komisja zdecydowała się na to tylko jeden raz.

O czym zapominają spółki giełdowe?

Z jakimi uchybieniami w zakresie raportowania KNF ma najczęściej do czynienia? Spółkom zdarzają się przypadki podawania danych finansowych niezgodnie z obowiązującymi przepisami lub standardami w zakresie rachunkowości, naruszania obowiązku informowania o istotnych kwestiach korporacyjnych, np. nieprzekazania z odpowiednim wyprzedzeniem informacji o zwołaniu WZA czy też treści projektów uchwał. Firmy bywają karane za niezgłoszenie zdarzeń, które tylko z pozoru wydają się ich wewnętrznymi sprawami. Jedna ze spółek giełdowych została ukarana za nieprzekazanie informacji poufnej o decyzji zarządu w sprawie rekomendowania wypłaty dywidendy. KNF wskazuje także m.in. na naruszenie obowiązków informacyjnych dotyczących aktualnej wysokości kapitału zakładowego spółki, przy czym powodem ukarania może być nawet brak informacji o złożeniu przez spółkę wniosku mającego na celu wykreślenie z rejestru uprzednio już wpisanego podwyższenia kapitału zakładowego.

Istotna część nałożonych kar dotyczyła braku notyfikacji faktu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Uchybienia obejmowały zarówno brak informacji o wnioskach składanych przez władze spółki, jak i przez jej wierzycieli. Obowiązek ten dotyczy także wniosków o ogłoszenie upadłości spółek zależnych emitenta.

Firmy były karane także za nieprzekazywanie na czas innych informacji poufnych świadczących o ich trudnej sytuacji finansowej, jak np. niezgłoszenie przyjętej przez zarząd strategii zakładającej zaprzestanie działalności produkcyjnej lub nieprzekazanie informacji o braku możliwości kontynuacji działalności spółki. Niejednokrotnie kary były nakładane przez KNF za niepodanie do publicznej wiadomości danych wskazujących na zmianę uprzednio publikowanych informacji poufnych, np. stanowiska zarządu co do możliwości osiągnięcia zapowiadanych wyników finansowych.

Podpisujesz znaczącą umowę – poinformuj KNF

Warto zwrócić uwagę na kary nakładane w związku z nieprzekazaniem informacji o zawartych przez spółkę ważnych umowach, w tym kontraktach z potencjalnymi inwestorami. Chodzi tu o tzw. znaczące umowy, których przedmiot ma wartość co najmniej 10 proc. wartości kapitałów własnych spółki, a także inne istotne umowy, których ujawnienie mogłoby wpłynąć na cenę jej akcji. Należy zauważyć, że w określonych przypadkach kary zostały nałożone nie tylko za brak zgłoszenia zawarcia takiej umowy, ale także za brak informacji o podpisaniu chociażby listu intencyjnego.

W ostatnich latach Komisja Nadzoru Finansowego w wielu przypadkach nakładała kary za brak podania informacji poufnej o dokonaniu transakcji uznawanych za stwarzające w określonych sytuacjach istotne ryzyko dla interesów akcjonariuszy, jak np. terminowych transakcji walutowych czy transakcji obejmujących opcje. Analizując przygotowany przez KNF raport można też stwierdzić, że Komisja zwraca baczną uwagę na uchybienia polegające na niepodaniu informacji poufnej o zdarzeniach takich jak odstąpienie od zawartych istotnych umów czy utrzymanie w mocy wydanego przeciwko spółce nakazu zapłaty opiewającego na istotną kwotę.

Nie tylko „czy", ale także „jak"

Istotne jest także to, że KNF nie ogranicza się do weryfikacji, czy informacja o danym zdarzeniu została podana, ale również analizuje, czy została przygotowana w sposób rzetelny i kompletny. Jedna ze spółek została ukarana za pominięcie w raporcie bieżącym informacji, że umowa inwestycyjna została zawarta z zastrzeżeniem warunków i terminu, a także niepodanie części jej warunków finansowych. Także w kilku innych przypadkach KNF uczulał, że podawanie informacji o fakcie podpisania listu intencyjnego powinno objąć wskazanie, że list został zawarty z zastrzeżeniem terminu rozwiązującego. Za niedopełnienie obowiązków informacyjnych spółki publicznej uznane zostało także nieprzekazanie niezwłocznie informacji o odstąpieniu przez jej spółkę zależną od realizacji postanowień listu intencyjnego zawartego z partnerem biznesowym.

Odpowiedzialne władze spółek

Zakres informacji, które muszą być zgłaszane do KNF przez spółki giełdowe, jest szeroki i szczegółowy. Oznacza to, że władze spółek muszą zachować wzmożoną czujność, powierzać realizację obowiązków w tym zakresie doświadczonej kadrze, a także wdrożyć odpowiednie procedury zapewniające wystarczający przepływ informacji pomiędzy osobami odpowiedzialnymi za poszczególne obszary działalności spółki a tymi odpowiedzialnymi za raportowanie. Wagę tego obowiązku zwiększa fakt, że osoby zasiadające w zarządach spółek mogą odpowiadać za ewentualne poważniejsze uchybienia także z własnej kieszeni, niezależnie od tego, czy w praktyce miały bezpośredni wpływ na zaistnienie konkretnego naruszenia. Praktyka KNF pokazuje, że Komisja nie waha się używać tego narzędzia.

Kogo i za co karze jeszcze KNF?

Oprócz powyżej opisanych kar związanych z naruszaniem obowiązków informacyjnych spółek publicznych, KNF nakładała także kary finansowe na akcjonariuszy spółek publicznych w związku z niewywiązywaniem się przez nich z obowiązku informowania o nabyciu pakietu akcji skutkującym przekroczeniem określonych w ustawie progów liczby głosów na walnym zgromadzeniu spółek. W większości przypadków kary zostały nałożone za nieprzekazanie informacji o pośrednim nabyciu akcji skutkującym przekroczeniem tych progów.

Jako organ sprawujący nadzór nad funkcjonowaniem instytucji finansowych KNF w wielu przypadkach nakładała także kary na banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa ubezpieczeń i towarzystwa emerytalne za działania niezgodne z przepisami regulującymi funkcjonowanie tych instytucji.

Należy zauważyć, że KNF jest uprawniona do nakładania kar zawieszenia lub pozbawienia uprawnień zawodowych na maklerów papierów wartościowych i doradców inwestycyjnych w związku z popełnionymi przez nich nadużyciami, z czego korzysta regularnie (przeciętnie kilka przypadków każdego roku).

Podsumowując, czujne oko Komisji nie koncentruje się tylko na działaniach instytucji finansowych i osób fizycznych prowadzących regulowaną działalność zawodową w zakresie finansów. W nie mniejszym zakresie Komisja analizuje zachowania osób, które, z racji zajmowania stanowiska w organach spółek publicznych, mają dostęp do informacji istotnych dla giełdowych inwestorów lub swoimi działaniami mogą powodować określone ich reakcje.