Przyszłość OFE powinna być szybko rozwiązana

Gościem Andrzeja Steca w poniedziałkowym Parkiet TV była Małgorzata Rusewicz, prezes Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych.

Na początek garść danych. ZUS prognozuje, że emerytura osób urodzonych po 1975 r. sięgnie 1 tys. zł brutto. 

To nie jest niespodzianka. Od wielu lat mówi się, że osoby młode będą miały niską stopę zastąpienia oraz że liczba osób, którym będzie przysługiwać minimalna emerytura, będzie wzrastać. Stąd potrzebne są zmiany w systemie emerytalnym, które podniosą wysokość przyszłych świadczeń. 

Dlatego chciałbym porozmawiać o naszej emeryturze, a dokładnie o jej kapitałowej części. Pojawił się projekt ustawy o pracowniczych planach kapitałowych. W skrócie, na czym mają one polegać?

Środki będą pochodzić z trzech źródeł. My sami będziemy odprowadzać składki (od 2 do 4 proc. pensji), do tego dopłacać będzie pracodawca (od 1,5 do 4 proc.). Na początek otrzymamy jeszcze 250 zł z budżetu państwa, a potem co roku 240 zł. To ma w przyszłości podnieść wysokość naszej emerytury.

Jak Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych ocenia ten projekt?

Cała idea od początku była przez nas oceniana pozytywnie. Jest to rozwiązanie, które, jak szacujemy, może podnieść wysokość świadczenia przy minimalnej składce o około 16 proc. Natomiast gdyby ta składka wynosiła maksimum, czyli 8 proc., łącznie z dodatkiem z budżetu państwa, to emerytura będzie wyższa o około 25 proc. dla kobiet oraz o około 32 proc. dla mężczyzn. Świadczenie będzie więc wyraźnie wyższe. Polski projekt jest wzorowany na rozwiązaniach z Wielkiej Brytanii czy Nowej Zelandii. Jest to na pewno dobry kierunek, natomiast szczegółowe zapisy zawarte w projekcie wymagają jeszcze dopracowania.

Które przepisy należy zmienić, żeby PPK okazały się sukcesem?

Najwięcej pytań pojawia się o kwestię związaną z prywatnością tych środków. My również wskazywaliśmy i cały czas to przypominamy, że aby ten program był sukcesem, bardzo wyraźnie należy w ustawie zapisać, że są to środki prywatne, które podlegają przepisom prawa cywilnego. To spowoduje, że będziemy się czuć bardziej pewnie, jeśli chodzi o ich przyszłość, oraz że nie dojdzie do podobnej sytuacji jak w przypadku otwartych funduszy emerytalnych, tj. przekazania większości środków do ZUS. Drugim ważnym czynnikiem z punktu widzenia rynku jest kwestia kosztów. Nie mówię nawet o przewidywanych opłatach, które będą pobierane przez fundusze, ale o kosztach po stronie funduszy. W naszej ocenie zostały one przeszacowane. Idea była taka, by jak najwięcej podmiotów wzięło udział w PPK, co zwiększyłoby konkurencję dla klientów. Tymczasem patrząc na rozwiązania dotyczące kosztów, wydaje się, że została trochę przeszacowana liczba instytucji, które będą skłonne wziąć udział i oferować PPK.

Mówiąc wprost, jeśli opłata w wysokości 0,5 proc. (0,6 proc. po osiągnięciu wyniku powyżej średniej) rocznie zostanie utrzymana, to nie wszystkie instytucje zaoferują ten produkt?

Obawiam się, że tak może być. O ile sama opłata na poziomie maksymalnym 0,6 proc. rocznie jest w przypadku funduszy emerytalnych podobna do pobieranej dziś, o tyle koszty, które fundusze będą musiały ponosić na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju z tytułu prowadzenia ewidencji czy wprowadzenia na portal, są zdecydowanie odrealnione i wymagają rzetelnej analizy. My jako fundusze emerytalne już wspominaliśmy o konieczności dołączenia nas do systemu jako potencjalnych usługodawców. Przypominam, że założenie było takie, że dwie ustawy, czyli o PPK oraz OFE, wejdą razem. Ponieważ dziś mamy do czynienia tylko z jednym projektem, to wydaje nam się, że w naturalny sposób powinien on być uzupełniony o towarzystwa emerytalne. 

Niektórzy są zdania, że warunkiem sukcesu PPK jest wyjaśnienie losów OFE i np. przeniesienie 75 proc. środków na prywatne konta Polaków. 

Źle się stało, że te dwa projekty nie poszły razem i rzeczywiście kwestia OFE nie została jednoznacznie wyjaśniona. Bez wątpienia to pomogłoby w sukcesie wprowadzania PPK. Czy to jest warunek konieczny, aby cały program się powiódł? Niekoniecznie. Wydaje mi się, że pewne kwestie, m.in. jasne określenie, że gromadzone środki będą prywatne, powinno być wystarczające. Również z punktu widzenia rynku rozwiązanie kwestii OFE jest niezwykle ważne i powinno się odbyć jak najszybciej. To wzmocni cały przekaz, jaki niesie ustawa o pracowniczych planach kapitałowych.

Niepewność co do OFE to także główny czynnik ryzyka dla inwestorów zagranicznych. A jeśli rzeczywiście uda się stworzyć kompromisowe rozwiązania dotyczące PPK, to mają one szansę zastąpić OFE? Ile będą znaczyć dla rynku kapitałowego?

Szacunki pokazują, że dopływ kapitału na rynek powinien sięgać rocznie średnio około 15 mld zł. To jest nowe źródło, które pozwoli na zwiększenie inwestycji – co ważne, źródło krajowe. Pozwoli z takiej szerszej perspektywy na zmniejszenie długu zagranicznego, na przyspieszenie wzrostu gospodarczego. W związku z tym wpływ na rynek będzie bardzo pozytywny. Z czasem PPK mogą zastąpić OFE, ale dziś w OFE jest ponad 184 mld zł. W związku z tym te 15 mld zł przez kilka lat musi się nagromadzić, abyśmy zaczęli mówić o zastąpieniu. 

Mamy też inne produkty emerytalne jak IKE czy IKZE, które chyba jednak nie przyjęły się na masową skalę. PPK mają taką szansę?

PPK przewidują system automatycznego zapisu. Tym samym trochę inaczej to będzie funkcjonować. Zdaje się, że również szeroka kampania uświadomi Polaków o korzyściach, jakie płyną z uczestnictwa w tych programach. Jeśli chodzi o IKE czy IKZE, to szczególnie to drugie zyskuje coraz bardziej. Szkoda by było, gdyby miało zniknąć z rynku, a warto wspomnieć, że projekt o PPK przewiduje ograniczenie stawek opłat, jeśli chodzi o IKE i IKZE, co może doprowadzić do marginalizacji tych produktów. A one są świetnym uzupełnieniem przyszłej emerytury.