Formacje świecowe, czyli sygnalizatory ważnych zmian

Prezentujemy dziesięć popularnych formacji, które informują, jak będzie się zachowywał kurs w przyszłości.

W poprzednim odcinku „Profesjonalnego inwestora" pytaliśmy analityków technicznych o ich ulubione formacje świec japońskich. Eksperci wymienili m.in. młot, spadającą gwiazdę, harami, wisielca czy gwiazdy poranną i wieczorną. Dziś postanowiliśmy pokazać, co się kryje pod tymi tajemniczymi nazwami, i wyjaśnić, jak można korzystać z tych „figur".

Magia świec

– Japońska technika prezentacji ceny na wykresie przywędrowała na Zachód dopiero w latach 90. XX w., choć Japończycy używali jej prawdopodobnie już  w XVII w. Obecnie trudno wyobrazić sobie inwestowanie bez wykresów świecowych. Duża ilość inwestorów kieruje się formacjami świecowymi w swoich analizach i prognozach – mówi Bartosz Zawadzki, analityk Admiral Markets. Popularność japońskich technik bierze się zapewne z ich uniwersalności i łatwej interpretacji. Jedna świeca dostarcza bowiem wielu istotnych informacji. Kolor i rozmiar korpusu pokazują skalę zmian w danym interwale czasowym, a zasięg cieni – maksymalne i minimalne ceny, po jakich inwestorzy byli gotowi handlować aktywami. Ponadto proporcje między korpusem i cieniami oraz sąsiednimi świecami pokazują, jak wygląda układ sił popytu i podaży.

Formacje mogą się składać z jednej lub kilku świec i zapowiadać kontynuację lub odwrócenie dotychczasowego trendu. I choć z pozoru japońskie „figury" wydają się samowystarczalne, eksperci ostrzegają, by nie stosować tych narzędzi w pojedynkę. Lepiej traktować je jako wstępny sygnalizator zmian, który wymaga potwierdzenia przez inne techniki analityczne.

Najlepiej w duecie

– Oczywiście wszystkie formacje świecowe muszą być rozpatrywane z innymi narzędziami analizy technicznej. Głównie chodzi o poziomy wsparcia, oporu czy linie trendu. Prognozowanie na podstawie jakiejkolwiek formacji w oderwaniu od istotnych poziomów cenowych na wykresie nie ma większego sensu – uważa Zawadzki. Większość formacji świecowych zapowiada odwrócenie dotychczasowego trendu. Ich skuteczne wykorzystanie nie polega jednak tylko na odszukaniu danego układu na wykresie. Bardzo istotne jest to, w jakiej fazie rynku dany układ się pojawia. Formacje zmiany trendu ze spadkowego na wzrostowy będą najbardziej wiarygodne na wyprzedanym rynku, czyli u schyłku głównego ruchu spadkowego, przy dolnej granicy konsolidacji lub na dnie korekty. Formacje zwiastujące zmianę kierunku na południowy będą z kolei mieć największe znaczenie na rynku wykupionym, czyli na szczycie trendu, przy górnej granicy konsolidacji lub na lokalnym szczycie wyznaczonym przez maksimum fali korygującej trend spadkowy. Aby dobrze rozpoznać fazę rynku, warto się wspomóc takimi narzędziami jak oscylatory, które pokazują strefy wykupienia i wyprzedania, czy chociażby zniesieniami Fibonacciego, które obrazują potencjalny zasięg trwającego ruchu.

[email protected]

Pytania do... Krzysztofa Borowskiego eksperta IBiUG SGH

Które formacje świecowe szczególnie pan sobie ceni?

Najbardziej przemawiające do inwestorów są formacje jednoświecowe, jak młot czy wisielec. Dzięki nim w minimalnej formie otrzymujemy skondensowaną informację, jak postępować. Oczywiście formacje dwuświecowe i trzyświecowe też są bardzo przydatne.

Może pan podać jakiś praktyczny przykład zastosowania formacji?

Bardzo wymowne są harami, uchodzące za formacje zmiany trendu. Niosą one ze sobą trzy informacje. Po pierwsze, stosunek długości korpusów świecy pierwszej do drugiej. Im większy, tym lepiej. Dlatego też krzyż harami jest najsilniejszą formacją dwuświecową. Na marginesie warto powiedzieć, że harami po japońsku znaczy „w ciąży", dlatego w japońskich książkach do analizy technicznej pierwsza świeca rysowana jest z brzuchem, w którego wnętrzu znajduje się druga świeca.

Druga informacja to kolor świec. W trendzie wzrostowym najbardziej pesymistyczne harami to czarno-czarne, potem czarno-białe, następnie biało-czarno i najmniej pesymistyczne: biało-białe.

I w końcu trzecie informacja – translacja drugiej świecy. W trendzie wzrostowym, gdy druga świeca leży blisko szczytu pierwszej (w tzw. głowie), można oczekiwać kontynuacji trendu wzrostowego, a nie jego zmiany.

Czy formacje są samowystarczalnym narzędziem, które wskaże inwestorowi, jak zawierać transakcje i gdzie ustawiać zlecenia stop loss?

Praktycznie w każdej formacji można podać istotne punkty, których przebicie jest określonym sygnałem. I tak w formacji młota stop loss powinien być położony nieco poniżej dolnego cienia. Ile niżej? To zależy od awersji do ryzyka – 3 proc. lub 5 proc. Czasami mogą być pomocne wcześniejsze poziomy wsparcia lub oporu – ich przebicie przez cenę w dół miałoby pesymistyczną wymowę (sygnał sprzedaży). Z kolei przełamanie przez cenę szczytu świecy wzmacnia optymistyczny scenariusz.

Jeśli chodzi o ustalenie pułapu take profit, to formacje świecowe mają z tym problem. Rzadko kiedy potrafimy taki TP policzyć. Za to stop może być stosowany z powodzeniem, i to w różnych formacjach. Świece jak żadna inna technika potrafią pokazać szybkie formacje zmiany trendu w postaci V lub odwróconego V. Duże znaczenie mają luki cenowe – uwidaczniają słabość lub siłę rynku, tworząc pasma wsparcia lub oporu.

Z jakimi narzędziami można łączyć japońskie techniki?

Moim zdaniem warto stosować świece z oscylatorami, analizą formacji cenowych i wolumenem obrotu. W analizie technicznej stosuje się też tzw. cyfrowy zapis świec – każdej świecy przypisuje się określoną wartość liczbową mówiącą o jej sile. Przykładowo technika Heikin Ashi, polegająca na przekształceniu cen otwarcia, zamknięcia, najwyższej i najniższej według określonych wzorów i narysowaniu na podstawie tak zmodyfikowanych cen nowych świec, ma podkreślać negatywne znaczenie dużych, czarnych korpusów i pozytywne dużych białych.