Skarb Państwa zaciąga dług

Podstawowymi instrumentami służącymi do zaciągania państwowego długu publicznego są skarbowe papiery wartościowe.

Na mocy ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych wprowadzono do polskiego prawodawstwa pojęcie skarbowego papieru wartościowego.

Zadłużenie limitowane

W myśl ustawy, skarbowym papierem wartościowym jest papier wartościowy, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela danego waloru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Może ono mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Walory opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez ministra finansów. Papiery ze świadczeniami niepieniężnymi emituje natomiast minister skarbu państwa w porozumieniu z ministrem finansów.

Zadłużenie wynikające ze skarbowych papierów wartościowych nie może przekroczyć limitu, określonego w ustawie budżetowej na dany rok. Za powstałe w wyniku emisji zobowiązania, Skarb Państwa odpowiada całym swoim majątkiem.

Obligacje skarbowe

Ustawa o finansach publicznych rozróżnia trzy rodzaje skarbowych papierów wartościowych. Najważniejsze znaczenie dla Skarbu Państwa mają obligacje skarbowe. Definiuje się je jako walory oferowane do sprzedaży w kraju lub za granicą, z oprocentowaniem w postaci dyskonta lub odsetek. Obligacje skarbowe na rynku pierwotnym mogą być sprzedawane z dyskontem, według wartości nominalnej i powyżej wartości nominalnej. Pierwotny termin ich wykupu nie powinien być krótszy niż 365 dni.

Bony skarbowe

Nieco mniej popularnym instrumentem finansowym, służącym do zaciągania długu, są bony skarbowe. Określa się je jako krótkoterminowe papiery wartościowe, które są oferowane z dyskontem i wykupywane według wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki zostały wyemitowane. Termin ich zapadalności wynosi do 364 dni. Sprzedaż bonów skarbowych na rynku pierwotnym może odbywać się wyłącznie w Polsce.

Skarbowe

papiery oszczędnościowe

Trzecim rodzajem walorów skarbowych są skarbowe papiery oszczędnościowe, które oferuje się do sprzedaży wyłącznie krajowym osobom fizycznym. Mogą być one wyłączone z obrotu na rynku wtórnym albo mogą być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy krajowymi osobami fizycznymi. O ogromnej roli skarbowych papierów wartościowych może świadczyć struktura zadłużenia Skarbu Państwa. Na koniec maja 2003 r. jego wielkość ogółem wynosiła 360,8 mld zł, z czego aż 75,2% stanowiły skarbowe papiery wartościowe.

Proces emisji

Ogólne warunki emitowania poszczególnych rodzajów skarbowych papierów wartościowych w drodze rozporządzeń określa minister finansów. Do jego wyłącznych kompetencji należy wyznaczenie limitu kwoty emisji lub sposobu jej ustalenia, określenie jednostkowej wartości nominalnej waloru oraz wyznaczenie rodzaju waluty, w której następuje emisja. Ponadto minister finansów precyzuje zasady i tryb sprzedaży. Określa także grono podmiotów, którym skarbowe papiery wartościowe danej emisji są oferowane do nabycia na rynku pierwotnym.

Listy emisyjne

Szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych określane są w listach emisyjnych, które może wydać zarówno sam minister finansów, jak i podmiot upoważniony przez niego. Warunkiem dojścia emisji do skutku jest podanie listu emisyjnego do publicznej wiadomości.

Sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym realizowana jest za pośrednictwem agentów emisji. Bony i obligacje skarbowe oferowane są przede wszystkim uprawnionym podmiotom na przetargach prowadzonych przez NBP.