Gdzie jest rada nadzorcza ZUS?

Już ponad miesiąc Zakład Ubezpieczeń Społecznych funkcjonuje bez ważnego statutowego organu, jakim jest rada nadzorcza. 25 lipca zakończyła się kadencja poprzedniej rady, kierowanej przez Roberta Gwiazdowskiego Od tego czasu rząd nie potrafił wyznaczyć swoich przedstawicieli.

Taka niefrasobliwość może dziwić. Co miesiąc ZUS przekazuje z samego tylko Funduszu Ubezpieczeń Społecznych około 10 mld zł na emerytury, renty i świadczenia chorobowe. W budżecie na 2007 r. założono, że wydatki samego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyniosą 119,2 mld zł. Do tego dochodzą środki trafiające do Funduszu Pracy (6,4 mld zł) oraz Funduszu Rezerwy Demograficznej (na którym zgromadzono około 3 mld zł).

Formalnie cztery osoby reprezentujące rząd w radzie wskazać powinien minister pracy i polityki społecznej. Kandydatury uzgodnione z szefem resortu finansów zatwierdza premier. Jak dowiedział się "Parkiet", cały proces wyboru rady opóźnił się, ponieważ ani Zyta Gilowska, ani Jarosław Kaczyński nie chcieli się zgodzić na kandydatury zgłoszone przez poprzednią minister pracy Annę Kalatę (m.in. na Beatę Kozłowską-Chyłę, od sierpnia członka zarządu PZU). Nowa szefowa MPiPS Joanna Kluzik-Rostkowska nie przedstawiła jeszcze nowych propozycji.

Sytuacja jest o tyle dziwna, że o zbliżającym się zakończeniu pięcioletniej kadencji poprzedniej rady wiedziano od dawna. Pracodawcy i związki zawodowe zdążyli się do tego przygotować i zgłosili własnych kandydatów - przeważnie te same osoby, które zasiadały w organie nadzorczym w poprzedniej kadencji. Niemniej jednak rada bez rządowej reprezentacji nie może zacząć funkcjonować. To przedstawiciel rządu bowiem jest w niej przewodniczącym.

Joanna Kluzik-Rostkowska nie może "pójść na łatwiznę" i powołać członków byłej rady na kolejną kadencję. Robert Gwiazdowski, który zasłynął w ostatnich miesiącach z wielu kontrowersyjnych pomysłów na reformę systemu ubezpieczeń, nie chce już pełnić funkcji nadzorczych w ZUS. Mirosława Boryczko (nie tak dawno dyrektor generalny resortu gospodarki) powołana została na stanowisko wiceprezesa Zakładu ds. finansowych. Piotr Tutak, minister w Kancelarii Premiera za czasów Kazimierza Marcinkiewicza, stracił zaufanie Jarosława Kaczyńskiego. Jedynie Anna Kęczkowska, dyrektor departamentu w Ministerstwie Finansów może być pewna ponownej nominacji.

Zarząd ZUS zdaje sobie sprawę z braków kadrowych. - Trudno nam komentować brak organu nadzorczego. Przyznaję jednak, że przeanalizowaliśmy, kiedy rada będzie niezbędna. Okazuje się, że dopiero w grudniu, kiedy trzeba przyjąć plany finansowe zarządzanych przez nas funduszy na 2008 rok - mówi "Parkietowi" prezes Zakładu Paweł Wypych.

Trudno jednak nie dostrzec, że ZUS przeprowadza szereg reform bez nadzorcy. Nowy statut zmienił całkowicie organizację wewnętrzną Zakładu. ZUS wdrażać będzie także program poprawy jakości obsługi.

Dwanaście osób monitorujących setki miliardów

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, rada nadzorcza ZUS liczy dwunastu członków - czterech wydelegowanych przez resort pracy, czterech przez organizacje pracodawców, trzy przez największe centrale związkowe i jednego przez Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów.

Tak wybrana rada nie ma takich samych kompetencji, jak organ nadzorczy w spółce prawa handlowego. Nie może na przykład odwołać prezesa. Do jej obowiązków należy ocena działania zarządu ZUS (wraz z ustalaniem płac dla jego członków), a także wybór biegłego rewidenta do analiz planów finansowych poszczególnych funduszy. Przyjęło się, że rada nadzorcza ZUS ma także funkcję opiniotwórczą - ocenia bowiem projekty aktów prawnych, które dotyczą emerytur i innych świadczeń społecznych. Skład rady umożliwia bowiem wypracowywanie wspólnego stanowiska pracodawców i strony związkowej.Rada nadzorcza w obecnej formie istnieje od niespełna dziesięciu lat. Do końca 1998 r. w ZUS działała tzw. Naczelna Rada Nadzorcza,

licząca aż 36 członków.