Najwybitniejsi przedsiębiorcy tysiąclecia

Kończące się tysiąclecie było okresem narodzin i stopniowego, a ostatnio coraz szybszego, rozwoju przedsiębiorczości na całym świecie. Ten długi proces przedstawiła w specjalnym opracowaniu agencja Bloomberga, dokonując jednocześnie wyboru dwudziestu najbardziej zasłużonych przedsiębiorców i wynalazców, dzięki którym nie tylko zmieniły się warunki życia ich współczesnych, lecz także stworzono podstawy do głębokich przemian gospodarczych w następnych pokoleniach.

Inicjatywa tych i wielu innych zasłużonych dla świata jednostek powiększyła zamożność nie tylko elit, ale również milionów zwykłych mieszkańców kuli ziemskiej. Na początku tysiąclecia ich główną troską było przeżycie, zresztą - jak sądzą historycy - tylko przez około 40 lat. Sytuację tę trudno porównać z obecnym poziomem życia większości ludności naszego globu.Od rozboju do rozwoju handluPrzed tysiącem lat swego rodzaju przedsiębiorstwami były armie, na czele których stali królowie i książęta, a "zwrot z kapitału" osiągano głównie przez rabunek. Pierwszym zjawiskiem, które stwarzało warunki do rozwoju handlu oraz odległej jeszcze w czasie rewolucji przemysłowej, było powstanie miast. Otoczone murami mogły obronić się przed pustoszącymi kraj armiami, zmieniając jednocześnie styl życia i pracy swych mieszkańców oraz stosunek do pieniądza. Mieszczanie, mogąc kupić żywność, nie musieli tracić czasu na jej wytwarzanie, a wolny czas poświęcali wymianie towarowej i świadczeniu usług. Powstające w średniowieczu targi były pierwowzorami późniejszych giełd towarowych oraz rynków pieniężnych.W tych tczasach włoski podróżnik i kupiec Marco Polo, opowiadając o bogactwach Chin, dał impuls do rozwoju handlu międzynarodowego, który był pierwszym krokiem na drodze do obecnej globalizacji gospodarki. Później pojawili się bankierzy, tacy jak Cosimo de Medici oraz M.A. Rothschild. Współpracując z monarchami stworzyli oni prototyp finansistów obecnego stulecia.W krajach śródziemnomorskich powstały zalążki giełd, na których obracano papierami wartościowymi. Jednak największe zasługi w rozwoju rynku kapitałowego ma Amsterdam. To w stolicy Holandii zaczął kwitnąć w XVII wieku handel akcjami dzięki dużej płynności rynku oraz swobodzie w zawieraniu transakcji spekulacyjnych.W tym samym stuleciu powstały pierwsze korporacje będące własnością akcjonariuszy. Utworzono je, aby umożliwić handel z Holenderskimi Indiami Wschodnimi i Zachodnimi. Miały one szerokie uprawnienia, łącznie z prowadzeniem wojen oraz podbojami.Rewolucja przemysłowaKształt zbliżony do obecnego gospodarka światowa zaczęła przyjmować w połowie XVIII wieku. Przyczyniło się do tego przede wszystkim wynalezienie maszyny parowej oraz prace Adama Smitha, którego teoria ekonomii stworzyła intelektualne podstawy nowoczesnego kapitalizmu.Początek dała Wielka Brytania, gdzie społeczeństwo, zajęte do tego czasu głównie pracą na roli, zaczęło w szybkim tempie nabierać charakteru przemysłowego. Zmiany te nasiliły się w XIX wieku wraz z serią wynalazków technicznych, które spowodowały przełom w transporcie, energetyce i łączności. Od początku XX wieku gospodarce światowej zaczęły przewodzić Stany Zjednoczone. Tam właśnie ujawniły swoje talenty liczne jednostki, przyczyniając się wydatnie do rozwoju przedsiębiorczości.Jeszcze w końcu poprzedniego stulecia Alexander Graham Bell wynalazł telefon i założył firmę, która stanowiła zalążek największego w skali światowej towarzystwa telekomunikacyjnego. Twórca żarówki i gramofonu Thomas Edison za pieniądze J.P. Morgana zelektryfikował Nowy Jork. Ten czołowy finansista zainwestował też w wiele innych nowoczesnych wynalazków, kładąc podwaliny pod przyszłe potężne przedsiębiorstwa, takie jak General Electric Co., AT&T Corp. czy U.S. Steel Group. Jego bank, o zróżnicowanym zakresie usług, dopomógł w stworzeniu centrum światowych finansów na Wall Street. John C. Rockefeller został najzamożniejszym człowiekiem na świecie dzięki połączeniu licznyafinerii wytwarzających naftę i stworzeniu Standard Oil - jednego z czołowych monopoli. Henry Ford spopularyzował samochody, dając impuls do burzliwego rozwoju motoryzacji.Zdarzało się, że jeden produkt dawał początek wielkiej firmie. Tak było z aspiryną, której zawdzięcza swoje sukcesy niemiecki Bayer AG. Pojedyncze przedsiębiorstwa przekształcały się w rozbudowane gałęzie przemysłu, a jednocześnie rosła stopniowo rola konsumentów, zmuszając przedsiębiorców do rozwijania reklamy i marketingu. Umiejętności te były kluczem do sukcesów Billa Gatesa, jedynego żyjącego dziś biznesmena z czołowej dwudziestki. Dzięki rozpowszechnieniu techniki informatycznej dał on milionom ludzi szansę na współudział w tworzeniu ogólnego bogactwa.Czołowe postacieMarco Polo (1254-1324)Wenecki kupiec i podróżnik, który dzięki 17-letniemu pobytowi w Chinach przekazał Europejczykom obraz pokaźnej części kontynentu azjatyckiego, łącznie z opisem jego bogactw, pobudzając w ten sposób zainteresowanie handlem z Dalekim Wschodem. Po raz pierwszy wzmiankował o używaniu przez Chińczyków papierowego pieniądza.Cosimo de Medici (1389-1464)Pierwszy nowoczesny przedsiębiorca Średniowiecza. Po zniesieniu we Florencji w 1403 r. zakazu pobierania przez chrześcijan odsetek od pożyczanych pieniędzy jego rodzina założyła pierwszy bank europejski z oddziałami w Genewie, Wenecji, Rzymie, Brugii, Londynie, Mediolanie i Avignon. Zastosowała też barwniki roślinne w produkcji tkanin. Pieniądze rodu Medici sfinansowały wiele dzieł artystycznych w epoce Renesansu.Luca Pacioli (1445-1517)Włoski zakonnik i matematyk, twórca zasad księgowości, które przetrwały do dziś. Wprowadził podwójne zapisy po stronie debetowej i kredytowej, stwarzając podstawy obliczania aktywów i pasywów. Jakob Fugger II (1459-1525)Syn kupca z Augsburga, z czasem zdominował życie gospodarcze Europy. Po przejęciu od ojca handlu miedzią oraz srebrem zdobył kontrolę nad europejskim rynkiem metali i zgromadził olbrzymie bogactwa. Sfinansował wybór cesarza Karola V i miał wpływ na wynik konklawe w 1513 r. Za zyski osiągnięte w górnictwie i działalności finansowej założył fabryki tekstylne w Wenecji oraz Antwerpii. Zajmował się też importem korzeni z Dalekiego Wschodu. Jego szybkie wzbogacenie się było przedmiotem ataków ze strony Marcina Lutra i innych reformatorów kościoła katolickiego.Hachirobei Mitsui (1622-1694)Japoński kupiec, uznany za prekursora nowoczesnego handlu detalicznego. Wprowadził stałe ceny, które wyeliminowały powszechny w Japonii zwyczaj targowania się. Jako pośrednik podatkowy zaczął zarządzać powierzonymi mu funduszami, tworząc z czasem największy w tym kraju bank detaliczny. Obecnie koncern Mitsui & Co. prowadzi wszechstronną działalność, a należący do niego Sakura Bank ma połączyć się z Sumitomo Bank, tworząc drugą pod względem wielkości tego rodzaju instytucję finansową na świecie.Benjamin Franklin (1706-1790)Pisarz, dyplomata i wynalazca, uznany za pierwowzór amerykańskiego przedsiębiorcy. Stworzył pierwszy na terenie przyszłych Stanów Zjednoczonych szpital i pierwsze towarzystwo ubezpieczeniowe przed pożarami. Prowadził badania nad elektrycznością, wydał pierwszą powieść i pierwsze czasopismo z kolorowym ogłoszeniem. Drukował banknoty.Adam Smith (1723-1790) Sam nie był wprawdzie przedsiębiorcą, ale jako jeden z najwybitniejszych ekonomistów wszech czasów, stworzył podstawy kapitalizmu, zmieniając na zawsze charakter przedsiębiorczości. Opracował zasady wydajności produkcji, takie jak podział pracy. Wykazał, że indywidualna działalność jednostek, powodowana ich własnym interesem i pobudzana przez konkurencję, tworzy bogactwo ogólnonarodowe. Tym samym usunął wcześniejsze wątpliwości dotyczące zdobywania majątku.Mayer Amschel Rothschild (1744-1812)Niemiecki bankier pochodzenia żydowskiego. Handlował numizmatami, następnie założył dom bankowy i stworzył największą rodzinną potęgę finansową w Europie. Wysłał pięciu synów do Manchesteru, Paryża, Neapolu, Wiednia i Frankfurtu, gdzie założyli filie rodzinnej firmy. Jeden z nich - Nathan Mayer, działający w Anglii - stworzył jeden z najbardziej szanowanych w Europie banków inwestycyjnych, który istnieje do dziś. Dzięki pieniądzom Rothschildów sfinansowano wojnę Wielkiej Brytanii z Francją, uzdrowiono Bank Anglii i zakupiono Kanał Sueski.Andrew Carnegie (1835-1919)Uznany za ojca współczesnej filantropii. Syn szkockiego tkacza, w 1948 r. wraz z rodziną wyemigrował do USA. Pracował jako handlarz i pracownik przędzalni. W latach 60. zaczął inwestować w firmy budujące mosty kolejowe, a następnie w przedsiębiorstwa stalowe, które z czasem przekształcił w Carnegie Steel Co. W przeciwieństwie do innych filantropów, uważał, że bogactwo należy przeznaczać wyłącznie na cele publiczne, nie zaś przekazywać spadkobiercom. Na zorganizowaną akcję filantropijną przeznaczył 350 mln USD. Finansował biblioteki i fundacje oraz budowę słynnego Carnegie Hall.J. Pierpont Morgan senior (1837-1913) Stworzył nie tylko najpotężniejszy bank w USA, lecz także kontrolował 70% tamtejszego przemysłu stalowego oraz trzecią część kolei, które stanowiły wówczas 60% spółek na giełdzie nowojorskiej. Ponadto kierował Bankers Trust i Guaranty Trust oraz był poważnym udziałowcem banków, które przekształciły się w Chase Manhattan Corp. i Citicorp. Po panice w październiku 1907 r. za powierzoną mu przez rząd kwotę 25 mln USD uzdrowił bankowość i zapobiegł zamknięciu giełdy.John D. Rockefeller senior (1839-1937)Potentat przemysłowy, który stworzył największą na świecie rafinerię ropy naftowej. Wobec coraz ostrzejszej konkurencji, w wyniku której ceny spadły poniżej kosztów produkcji, zdecydował się na wykupienie rywali i w efekcie uzyskał kontrolę nad 90% całej branży. W 1911 r. podzielono monopol Standard Oil Trust, a po wprowadzeniu na giełdę akcji poszczególnych spółek łączna wartość majątku Rockefellera potroiła się do 900 mln USD.Alexander Graham Bell (1847-1922)Amerykanin szkockiego pochodzenia, wynalazca telefonu. Otoczył się przedsiębiorcami, aby bronić swych patentów. Doprowadził do powstania firmy Bell Telephone Co., która prześcignęła Western Union Telegraph Co. Do czasu jej podziału przez rząd w 1984 r. była największym przedsiębiorstwem na świecie, o aktywach wynoszących 150 mld USD. Pracowało w niej przeszło milion osób.Thomas Edison (1847-1931) Był nie tylko genialnym wynalazcą, lecz także pełnym inwencji przedsiębiorcą, ściśle współpracującym z kołami finansowymi. Założył pierwsze przedsiębiorstwo użyteczności publicznej. Laboratoria Edisona były pierwowzorem nowoczesnych ośrodków badawczych.Friedrich Carl Duisenberg junior (1861-1935) Pod jego kierownictwem na przełomie wieku XIX i XX niemiecka firma Bayer AG dała początek nowoczesnemu przemysłowi farmaceutycznemu. Dzięki Duisenbergowi unowocześniono badania i testy bezpieczeństwa, po raz pierwszy wprowadzono w 1897 r. markę lekarstwa (aspiryna) oraz zaczęto wytwarzać leki w formie tabletek.Henry Ford (1863-1947)Uważany za twórcę nowoczesnej organizacji produkcji przemysłowej. Dzięki taśmowym liniom produkcyjnym w fabrykach samochodów obniżono wydatnie koszty, zwiększając siłę nabywczą płac robotników.Alfred Sloan junior (1875-1966) Twórca nowoczesnej organizacji wielkiego przedsiębiorstwa. Luźną grupę firm przemysłu samochodowego połączył w największy koncern tej branży na świecie - General Motors Corp. Jego organizację oparł na zdecentralizowanych oddziałach działających wspólnie pod sprawnym kierownictwem. Zarządzaniu nadał rangę odrębnego zawodu.David Sarnoff (1891-1971) W 1915 r., jako młody dyrektor American Marconi Co., zaproponował, aby stosować radio jako domowy odbiornik do słuchania muzyki. Później, już jako dyrektor generalny Radio Corp. of America, sprzedawał rocznie sprzęt radiowy wartości 46 mln USD. Dzięki wytrwałym zabiegom doprowadził do wyprodukowania w 1939 r. pierwszego komercyjnego telewizora. Pod kierownictwem Sarnoffa RCA zapoczątkowało erę elektronicznych środków przekazu.William Bernbach (1911-1982) W latach 1950-1970 zrewolucjonizował reklamę w USA, wprowadzając efektowne hasła propagujące poszczególne towary i usługi.Akio Morita (1921-1999)Współzałożyciel Tokyo Telecommunications Engineering Corp., przekształconego w Sony Corp. Rozpowszechnił radio tranzystorowe, opracował pierwszy magnetowid, wynalazł walkman. Kierowana przez niego firma wydatnie przyczyniła się do ożywienia w gospodarce japońskiej po drugiej wojnie światowej. Stworzył jedną z najbardziej szanowanych marek na świecie. Uważał, że przedsiębiorcy powinni aktywnie kształtować popyt konsumpcyjny, nie zaś biernie czekać na życzenia klientów.Bill Gates (ur. 1955) Dzięki stworzeniu Microsoft Corp. oraz programu komputerowego Windows ułatwił współdziałanie producentów komputerów i oprogramowania, a także ich zastosowanie przez przedsiębiorstwa oraz indywidualnych użytkowników. Dzięki silnej pozycji w branży informatycznej zmusił niemal wszystkie działy gospodarki do wnoszenia na jej rzecz opłat licencyjnych, gromadząc olbrzymią fortunę i przyczyniając się do wzbogacenia innych firm.

A.K.