Badanie rynkowości oprocentowania pożyczki wewnątrz grupy

Zmiany do rozporządzenia o cenach transferowych przyczynią się do wzmożonej kontroli fiskusa transakcji wewnątrzgrupowych, w tym również do kontroli transakcji finansowych takich jak pożyczki. Dlatego podatnik powinien przygotować się do uzasadnienia przyjętego poziomu oprocentowania.

18 lipca zostały wprowadzone w życie zmiany do rozporządzenia o cenach transferowych. Jedną z istotniejszych zmian jest wprowadzenie szczegółowych wytycznych do przeprowadzenia kontroli poziomu cen w transakcjach z podmiotami powiązanymi. W związku z tym można spodziewać się wzrostu liczby kontroli w zakresie cen transferowych, jak również rozszerzenia ich zakresu i stopnia szczegółowości w stosunku do tego, co można było zaobserwować do tej pory.

Nowe wytyczne dotyczące kontroli transakcji wewnątrzgrupowych

Owe wytyczne określają katalog następujących po sobie czynności, jakie urzędnik powinien wykonać podczas kontroli cen transferowych. Konsekwencją ich wykonania będzie decyzja kontrolującego odnośnie dokonania (i w jakiej wysokości) lub braku dokonania doszacowania dochodu z tytułu jego zaniżenia w rezultacie stosowania warunków, których nie zaakceptowałyby podmioty niepowiązane.

W związku z tym standardowa dokumentacja cen transferowych przygotowywana przez podatników zgodnie z wymaganymi art. 9a ustawy o CIT (dalej: standardowa dokumentacja cen transferowych) jest w świetle nowych przepisów niewystarczająca, aby obronić poziom cen stosowanych w transakcjach z podmiotami powiązanymi.

Należy podkreślić, że kontroli rynkowości ustalonych warunków i cen podlegają zarówno transakcje związane z główną działalnością podmiotu (np. dystrybucją czy produkcją), jak i wszelkie pozostałe typy transakcji zawierane z podmiotami powiązanymi.

W tej sytuacji wysoce wskazane jest, aby dokonać analizy wszystkich istotnych transakcji wewnątrzgrupowych pod kątem nowo wprowadzonych wytycznych.

Jednym z typów istotnych transakcji wewnątrzgrupowych są zwykle transakcje pożyczek, które często dotyczą znaczących kwot. Dlatego urzędnicy skarbowi mogą być skłonni kwestionować rynkowość przyjętego poziomu oprocentowania.

Właściwa analiza transakcji pożyczek

Wcześniejsze przygotowanie odpowiedniej analizy dla transakcji pożyczek jest również istotne ze względu na specyfikę metodologii analiz transakcji finansowych. Analizy te zazwyczaj odbiegają od analiz dla innych transakcji i są bardziej od nich złożone.

Dlatego warto we własnym zakresie przygotować analizę dla pożyczek, zanim zgodnie z nowymi przepisami zrobi to urzędnik podczas kontroli. Przygotowując taką analizę warto jest uwzględnić nowe wytyczne, jak i szczególne zapisy dotyczące pożyczek mówiące, jak fiskus powinien badać ich rynkowość. Uwzględnienie ich przez podatnika przy przygotowywaniu analizy zwiększa prawdopodobieństwo, że kontrolujący zaakceptują jej wyniki.

Przeprowadzając analizę wysokości oprocentowania, należy najpierw określić ryzyko kredytowe pożyczkobiorcy (rating), a następnie na tej podstawie wyznaczyć rynkowy poziom oprocentowania.

Zgodnie z nowymi przepisami analiza transakcji wewnątrzgrupowych powinna przebiegać w następujący sposób:

Przeprowadzając analizę zgodnie z powyższym należy również uwzględnić specjalne zapisy odnoszące się do transakcji pożyczek. Wskazują one, że w celu analizy rynkowości odsetek polskie organy podatkowe zobowiązane są oprzeć swoją analizę na poziomie najniższych odsetek, które byłyby dostępne dla podatnika od niepowiązanego pożyczkodawcy. Przepisy wskazują jednak, że ustalając wysokość takich odsetek należy wziąć pod uwagę wszystkie istotne okoliczności, tj. kwotę, okres finansowania, charakter i cel, ryzyko i zabezpieczenia oraz walutę czy wysokość prowizji.

Zatem podatnik przygotowując analizę rynkowego poziomu oprocentowania w pierwszym kroku powinien dokonać analizy kluczowych warunków transakcji wewnątrzgrupowej – tak aby w dalszej kolejności mógł wybrać odpowiednie dane porównawcze. W odniesieniu do transakcji pożyczek konieczne jest przeanalizowanie:

Po przeanalizowaniu powyższych czynników należy dokonać wyboru metody cen transferowych i zidentyfikować dane porównawcze. W pierwszej kolejności badana jest możliwość dokonania porównania wewnętrznego. Oznacza to weryfikację, czy podatnik (będący pożyczkobiorcą) nie zaciągał analogicznych pożyczek od niepowiązanych podmiotów (najczęściej z banku). Należy jednak podkreślić, że aby móc wykorzystać do weryfikacji/ustalenia oprocentowania pożyczki wewnątrzgrupowej dane dotyczące finansowania z niezależnego banku, istotne warunki w obu transakcjach powinny być analogiczne lub ewentualne różnice powinny być pomijalne lub możliwe do skorygowania. Np. podatnik posiada w banku kredyt obrotowy do wysokości 500 000 zł (zabezpieczony gwarancją), udzielony na okres 2 lat, na finansowanie bieżącej działalności; a zamierza zaciągnąć pożyczkę inwestycyjną od podmiotu powiązanego w wysokości 40 000 000 euro, zaś grupowy pożyczkodawca nie wymaga ustanowienia zabezpieczenia. W tej sytuacji brak jest porównywalności (istotne warunki takie jak okres, waluta, cel czy zabezpieczenie są odmienne w tych dwóch sytuacjach) i jeśli podatnik nie będzie miał możliwości przeprowadzenia odpowiednich korekt w celu wyeliminowania tych różnic, dane wewnętrzne nie będą mogły być w takim przypadku wykorzystane.

Zatem jeśli dane wewnętrzne są nieporównywalne bądź w ogóle brak jest takich danych (podatnik nie posiada finansowania od niepowiązanego podmiotu), konieczne jest wykorzystanie danych zewnętrznych.

Porównanie oparte na danych zewnętrznych oznacza przeprowadzenie analizy tak, aby wyznaczyć wysokość oprocentowania na poziomie, jaki byłby wymagany przez niepowiązaną instytucję (np. bank) w porównywalnej transakcji pożyczki.

Zdolność kredytowa pożyczkobiorcy – tzw. rating

Jedną z kluczowych kwestii, jaka jest badana przez bank przed udzieleniem finansowania, jest określenie ryzyka kredytowego związanego z daną transakcją/danym pożyczkobiorcą.

Ryzyko kredytowe obrazuje ryzyko związane z brakiem/opóźnieniem płatności z tytułu udzielonego finansowania i jest jednym z podstawowych czynników uwzględnianych przez niezależnych pożyczkodawców przy ustalaniu poziomu oprocentowania.

Dlatego też, ustalając rynkowy poziom oprocentowania istotne jest uwzględnienie ryzyka kredytowego powiązanego pożyczkobiorcy, które w znacznym stopniu determinuje cenę w transakcji (oprocentowanie). Ryzyko takie jest często przedstawiane w formie tzw. ratingu, który ma obrazować zdolność pożyczkobiorcy do spłaty jego zobowiązań.

Zatem przeprowadzając analizę wysokości oprocentowania należy w pierwszej kolejności określić ryzyko kredytowe pożyczkobiorcy (rating), a następnie na tej podstawie wyznaczyć rynkowy poziom oprocentowania.

Profesjonalnym wyznaczaniem ratingów zajmują się wyspecjalizowane agencje ratingowe; własne modele określania ratingu posiadają też instytucje finansowe, których podstawową działalnością jest udzielanie finansowania.

W związku z tym, że wyznaczenie ratingu przez te wyspecjalizowane agencje jest niezwykle kosztowne, ukształtowana praktyka wskazuje, że dla potrzeb analizy cen transferowych możliwe jest skorzystanie z uproszczonych modeli wyznaczania zdolności kredytowej/ratingu.

Wyznaczenie ratingu pożyczkobiorcy pozwala w dalszej kolejności na identyfikację danych porównawczych (np. z wykorzystaniem specjalistycznych baz danych), tj. danych wskazujących, na jakich warunkach niepowiązany podmiot udzieliłby finansowania podmiotowi o określonym ratingu przy uwzględnieniu istotnych warunków takiego finansowania. Do warunków tych należą wskazane już wcześniej czynniki takie jak data przyznania finansowania (co jest szczególnie istotne ze względu na dynamikę rynków finansowych), waluta finansowania, zabezpieczenie czy terminy spłat.

Analogicznie jak w przypadku zastosowania porównania wewnętrznego, wykorzystywane dane zewnętrzne o warunkach finansowania powinny być możliwie jak najbardziej zbliżone do warunków analizowanej pożyczki, a ewentualne rozbieżności odpowiednio skorygowane.

Przygotowana zgodnie z powyższym analiza powinna być skutecznym argumentem uzasadniającym rynkowość przyjętego przez podatnika oprocentowania. Należy jednak wskazać, że taka analiza nie jest elementem standardowej dokumentacji cen transferowych. Dlatego podatnik powinien rozważyć rozszerzenie posiadanej już dokumentacji o analizy dla pożyczek wewnątrzgrupowych o istotnych wartościach. Jeśli bowiem podatnik przedstawi swoje analizy, urzędnik może zrezygnować z przygotowania własnych, które z kolei mogłyby doprowadzić do oszacowania dodatkowego dochodu do opodatkowania.