Przewodnik po tzw. Konstytucji biznesu

W listopadzie ubiegłego roku wicepremier Mateusz Morawiecki zapowiedział wprowadzenie szeregu zmian w przepisach regulujących zasady prowadzenia działalności gospodarczej oraz w przepisach regulujących zasady działania organów władzy publicznej.

Część zmian przedstawiona została jako projekty ustaw, pozostałe są na wcześniejszym etapie – tworzenia założeń do projektów.

Zmiany, które w teorii mają na celu uproszczenie codzienności przedsiębiorców, same w sobie proponowane są w sposób dość chaotyczny i trudno na obecnym etapie ocenić zakres faktycznie czekających nas zmian. Przedstawiono nową ustawę – Prawo przedsiębiorców, która zamiast zmieniać wymagające tego przepisy, zastępuje je całościowo. Porównanie nowego ze starym wymaga sporego wysiłku, a w międzyczasie uchwalono ustawę, która już od 1 stycznia wprowadziła wybraną część proponowanych zmian.

Zanim powstaną finalne projekty aktów prawnych, proponuję krótki przewodnik po zapowiadanych zmianach.

Zapowiedziany pakiet ustaw został określony przez Ministra Rozwoju „Konstytucją Biznesu", a składają się na niego następujące akty prawne:

Akty zastępujące Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (SDG)

1. Stanowiąca trzon pakietu ustawa Prawo przedsiębiorców, która zastąpi obowiązującą od 2004 r. (wielokrotnie zmienianą) SDG.

Materie regulowane dotychczas kompleksowo przez SDG zostały wyłączone z Prawa przedsiębiorców i objęte nowymi, odrębnymi ustawami:

2. Ustawa o Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej,

3. Ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym

Novum w stosunku do SDG jest stworzenie funkcji rzecznika przedsiębiorców (powrót do inicjatywy PSL z 2013 r.) oraz Komisji Wspólnej Rządu i Przedsiębiorców, która byłaby swoistym forum wymiany poglądów i opinii, a w której skład weszliby obok przedstawicieli rządu, przedstawiciele organizacji przedsiębiorców, co regulować będzie odrębnie:

4. Ustawa o Komisji Wspólnej Rządu i Przedsiębiorców oraz Rzeczniku Przedsiębiorców

Projekty powyższych ustaw w połowie lutego zostały skierowane do konsultacji społecznych.

Prawo Przedsiębiorców – komentarz

Projekt ustawy Prawo przedsiębiorców w dużej części powtarza obecnie obowiązujące przepisy SDG. Słusznym postulatem wydaje się więc wprowadzenie jej jako nowelizacji SDG, co z pewnością ułatwiłoby zrozumienie zmian przedsiębiorcom i wpisałoby się w podkreślaną przez twórców zmian zasadę pewności prawa.

Projekt artykułuje wiele ogólnych zasad, które mają stanowić fundament nowych przepisów, jednak, w większości zasady te obowiązują w polskim systemie prawnym od lat, m.in. jako zasady ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego (np. zasada szybkości działania organów, pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa) czy zasady wynikające z SDG (np. zasada wolności działalności gospodarczej).

Nowym pomysłem przedstawionym w projekcie jest wprowadzenie „objaśnień prawnych", które – podobnie do interpretacji ogólnych wydawanych na podstawie Ordynacji podatkowej, zawierałyby wyjaśnienia przepisów w zakresie działalności gospodarczej i zapewniały ochronę podobną do interpretacji indywidualnych, a wydawane byłyby przez właściwych ministrów i inne upoważnione organy.

Projekt wprowadza też pojęcie „utrwalonej praktyki interpretacyjnej" odnoszące się do wyjaśnień dominujących w interpretacjach indywidualnych wydanych w danym okresie rozliczeniowym oraz 12 miesięcy przed jego rozpoczęciem. W przypadku zastosowania się przez przedsiębiorcę do takiej utrwalonej praktyki, przedsiębiorca jest chroniony tak jakby uzyskał interpretację indywidualną. Zmiana w tym weszła w życie 1 stycznia br. Dotyczy ona „utrwalonej praktyki" w interpretacjach indywidualnych wydawanych na podstawie Ordynacji podatkowej ale też wyjaśnień odnośnie innych danin publicznych i składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, wydawanych na podstawie SDG.

Zapowiadana znacząca zmiana zasad prowadzenia kontroli u przedsiębiorców została w projekcie sprowadzona głównie do wprowadzenia obowiązku poprzedzania kontroli analizą prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywanej działalności gospodarczej. Od wskazanej zasady przewidziano jednak wyjątki, które zostały na tyle ogólnie sformułowane, że mogą w praktyce prowadzić do przekucia ich w regułę. Również ta zmiana weszła w życie 1 stycznia br.

Inne akty w ramach Konstytucji Biznesu i Pakiet 100 zmian

W ramach przygotowanego pakietu toczą się prace nad kilkoma innymi ustawami dotyczącymi m.in. prawa podatkowego, wydatkowania funduszy UE, elektronizacji gospodarki czy dereglamentacji działalności gospodarczej.

Ponadto, w skład zapowiadanych zmian, wchodzą regulacje składające się na tzw. „pakiet 100 zmian dla firm", obejmujące kolejnych siedem ustaw (na różnych etapach procesu legislacyjnego).

Zanim pozostałe ustawy wejdą w życie, warto wspomnieć, że obowiązująca od 1 stycznia br. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (zmieniająca m.in. Kodeks pracy, Kodeks spółek handlowych, SDG, Ordynację podatkową, Prawo budowlane), m.in. określiła maksymalne terminy wypłaty dywidendy w spółkach publicznych. Wprowadziła ona zasadę, że dzień dywidendy może być wyznaczony na dzień przypadający nie później niż 3 miesiące od dnia powzięcia uchwały, jednak nie wcześniej niż 5 dni od jej podjęcia. To z uwagi na cykl rozliczeniowy transakcji akcjami w depozycie papierów wartościowych (T+2) umożliwi akcjonariuszom podjęcie świadomej decyzji odnośnie sprzedaży akcji z prawem do dywidendy, co wcześniej nie było możliwe, ponieważ ostatnim dniem uprawniającym do nabycia akcji z prawem do dywidendy był dotąd dzień sesyjny przypadający na 2 dni robocze przed dniem dywidendy.

Ponadto, zgodnie z nowelizacją, termin wypłaty dywidendy w spółce publicznej może być wyznaczony maksymalnie w okresie kolejnych 3 miesięcy od dnia dywidendy, co nie stanowi znaczącej zmiany, z uwagi na powszechnie stosowaną w praktyce zasadę Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW, która wprowadza maksymalny termin 15 dni.

Przedstawiony pakiet, w szczególności ustawa Prawo przedsiębiorców, w obecnym kształcie, rewolucją nie jest. Zawiera jednak szereg oczekiwanych ulepszeń, które po przygotowaniu finalnych projektów i ich konsultacjach ze środowiskiem mogą być pozytywną zmianą.

Ida Komorowska-Moj

Radca prawny, Counsel w zespole fuzji i przejęć oraz prawa spółek Kancelarii Bird & Bird Ekspert z zakresu prawa spółek i rynków kapitałowych KIG