Oto doradcy podatkowi, którzy rozdają karty na giełdzie

Spółki publiczne podlegają bardziej rygorystycznym regulacjom, szczególnie w obszarze transparentności i raportowania. Świadczenie usług dla tej grupy to prestiż, ale też coraz większe wyzwanie.

Na warszawskiej giełdzie notowane są 462 spółki, których łączna wartość przekracza 1,2 bln zł. Sprawdziliśmy, które kancelarie podatkowe są najbardziej aktywne w tym segmencie. Prym wiedzie tzw. wielka czwórka. Liderem jest Deloitte. Na podium znalazły się też PwC i EY, a tuż za nimi uplasowało się KPMG.

Najlepsi pod lupą

Dobrze w tegorocznym zestawieniu wypadają też kancelarie średniej wielkości. Niektóre z nich od wielkiej czwórki dzieli stosunkowo niewielki dystans. Przykład to Paczuski Taudul Doradcy Podatkowi. Firma w 2018 r. obsługiwała niemal 60 spółek notowanych na rynku głównym.

Bardzo dobrze w tegorocznej edycji w segmencie giełdowym wypadło też Crido, które może się pochwalić systematycznie rosnącą liczbą notowanych na parkiecie klientów. Wysokie lokaty w zestawieniu przypadły też takim podmiotom jak CMS, Grant Thornton, GWW, Olesiński i Wspólnicy czy TPA.

Spółki giełdowe należą do segmentu jednostek zainteresowania publicznego. To właśnie w tym obszarze niespełna dwa lata temu zmieniły się przepisy na skutek wejścia w życie nowej ustawy o biegłych rewidentach. Wprowadziła ona zakaz świadczenia przez firmy audytorskie usług doradczych w badanych podmiotach. Zastanawiano się, jak to wpłynie na rynek. Przedstawiciele branży twierdzą, że rewolucji na razie nie widać.

Jest na co narzekać

Przewidywalność systemu podatkowego jest dla biznesu kluczowa. Niestety, w Polsce zmienność prawa jest bardzo duża (więcej w ramce obok). Kolejną kluczową kwestią dla przedsiębiorców jest unikanie przeregulowania systemu – tu przykładem może być exit tax czy raportowanie schematów podatkowych, gdzie polski ustawodawca poszedł znacznie dalej w regulowaniu rynku, niż wynika to z dyrektywy czy praktyk stosowanych w innych krajach – twierdzą eksperci. Ich zdaniem największą bolączką polskiego systemu podatkowego są jednak pospiesznie wprowadzane i nieprzemyślane przepisy. W efekcie już na początku są one nieprecyzyjne, sprzeczne i wymagają objaśnień oraz komentarzy z Ministerstwa Finansów.

To właśnie w tym kontekście warto patrzeć na pracę doradców podatkowych. Znajomość przepisów, które pojawiają się w błyskawicznym tempie, jest dopiero początkiem analizy. Konieczne jest też śledzenie objaśnień, projektów objaśnień, a czasem komentarzy w prasie, interpretacji oraz orzeczeń sądów – to praca na cały etat dla sztabu doradców podatkowych.

Poprosiliśmy przedstawicieli kancelarii o wskazówki, jak ich zdaniem można uzdrowić system podatkowy.

W pierwszej kolejności należy zmienić tempo wprowadzania zmian przepisów, umożliwić rzeczywiste konsultacje i brać pod uwagę rozsądne postulaty podatników i doradców podatkowych – wymieniają eksperci. Proponują powrócić do prowadzenia konsultacji przed wprowadzeniem przepisów, a nie po ich ogłoszeniu.

Zwracają też uwagę, że wprowadzane są wprawdzie nowe narzędzia mające zapewnić fiskusowi większe wpływy z podatków, ale organy podatkowe nie są w stanie z tych narzędzi korzystać. Jest to często wynikiem nieprecyzyjnych przepisów i braku odpowiednio wyszkolonych kadr. Nic dziwnego, że przedsiębiorcy są pełni obaw co do tego, czy jeśli dojdzie do weryfikacji ich działalności podatkowej, to czy po drugiej stronie będą mieli do czynienia z profesjonalnymi przedstawicielami aparatu skarbowego, którzy rozumieją ducha nowych regulacji.

Nasi rozmówcy są zgodni co do tego, że przede wszystkim musi się zmienić mentalność pracowników aparatu skarbowego. Powinni zdać sobie sprawę, że po drugiej stronie, co do zasady, nie mają do czynienia z oszustem, ale de facto ze swoim pracodawcą. Czasami może zdarzyć się błąd, jednak państwo powinno traktować taką sytuację z wyrozumiałością – oczywiście jeśli podatnik nie był świadomy, że złamał przepisy.

– Państwo powinno lepiej obchodzić się z kurami, które znoszą złote jajka. Nie można ich zarzynać, należy je pielęgnować – podsumowuje obrazowo jeden z ekspertów.

Bez innowacji ani rusz

Bardzo dużym wyzwaniem – i to nie tylko dla polskiego systemu podatkowego – jest próba zrównania tempa zmian przepisów podatkowych z dynamiką i kierunkiem zmian w światowej gospodarce. Postęp technologiczny spowodował zmianę niemal w każdej dziedzinie. Kwestie podatkowe nie są tu wyjątkiem. Szybkie egzekwowanie przez organy podatkowe wprowadzanych przepisów powoduje, że klient także wymaga od doradców szybkiego działania i efektów. Kluczowa stała się m.in. automatyzacja. Również przedsiębiorcy muszą dostosowywać swoje systemy IT, ponieważ ilość danych, jakie gromadzi i będzie gromadził fiskus, rośnie, a dane te w odpowiedniej formie mają dostarczać właśnie podatnicy. Daje się zauważyć, że coraz częściej duże firmy outsourcują „podatki" do wyspecjalizowanych kancelarii.

– Jesteśmy obecnie świadkami tworzenia nowego obszaru doradztwa podatkowego, którym jest wsparcie podatkowe poprzez technologie i z ich wykorzystaniem – podsumowują kancelarie.

Przepisy podatkowe zmieniają się bardzo często

W 2018 r. w życie weszło 14,6 tys. stron nowych aktów prawnych, czyli o 46 proc. mniej niż rok wcześniej – wynika z raportu firmy Grant Thornton. Czy to oznacza, że system prawny w Polsce jest już wystarczająco stabilny? Zdecydowanie nie. Eksperci podkreślają, że ubiegłoroczne statystyki to nadal jeden z najwyższych wyników od 1918 r. Produkcja prawa w Polsce jest kilkakrotnie wyższa niż w latach 90., mimo że przechodziliśmy wtedy transformację ustrojową, co wiązało się z gruntowną przebudową systemu prawnego. Niepokoić może fakt, że tempo prac parlamentu znowu nieco przyspieszyło – uchwalenie ustawy zajmuje średnio mniej niż sto dni wobec 106 rok wcześniej. Senat nie zgłasza poprawek do 79 proc. projektów ustaw. Ponadto warto odnotować, że w zeszłym roku silnie przyspieszyła legislacja podatkowa. Przyjęte przez Sejm projekty ustaw składały się z 362 stron, co jest najwyższym wynikiem od 14 lat. Największe zmiany dotyczyły podatku dochodowego od osób fizycznych – wszystkie fragmenty ustaw zmieniające przepisy o PIT zajęły aż 101 stron. Na drugim miejscu znalazła się ordynacja podatkowa (74 strony), a na kolejnym ustawa o CIT (72 strony). Co ciekawe, najmniejsze zmiany zaszły w VAT, czyli najbardziej skomplikowanym podatku. Wynikało to jednak z faktu, że projekt dużej nowelizacji o VAT nie zdążył zostać uchwalony przez Sejm w 2018 r.

Jan Wacławek partner zarządzający działem podatkowo-prawnym w PwC

Widoczną w ostatnich latach tendencją w administracji skarbowej jest wprowadzanie rozwiązań ukierunkowanych na transparentność podatkową. Dla przedsiębiorców oznacza to zazwyczaj dodatkowe obciążenia administracyjne, z kolei z punktu widzenia państwa są to działania, które służą wyeliminowaniu nieprawidłowości. Cały proces zmian pociąga za sobą jednocześnie zwiększenie roli doradcy w zachowaniu tej transparentności i uchronieniu firm przed ewentualnym ryzykiem skarbowym czy reputacyjnym.

Ponieważ obszar podatków stał się dużo istotniejszy dla przedsiębiorców, dodatkowo oczekują oni od doradców wsparcia w zakresie budowania przewagi konkurencyjnej – w sposób rzetelny, odpowiedzialny i zrównoważony. Dla spółek giełdowych takie podejście – a my staramy się wytyczać standardy na rynku doradztwa podatkowego w tej dziedzinie – jest podwójnie ważne.

Mateusz Pociask partner zarządzający działem doradztwa podatkowego i prawnego EY

Spółki giełdowe podlegają bardziej rygorystycznym regulacjom, szczególnie w obszarze transparentności i raportowania. Ta grupa w szczególności dba, by stosowane polityki i procedury podatkowe były zgodne z najlepszymi standardami, które czasami nie są precyzyjnie określone. To wymaga od nas jako doradców znajomości określonych ram i przepisów, jednak nie wpływa na sposób podejścia do klienta. Każdy klient to indywidualne, wypracowane i spójne podejście, co w dobie ciągłych zmian podatkowych wymaga od doradców dużej biegłości.

Nie powiedziałbym, że doradztwo podatkowe dla spółek giełdowych stanowi trzon naszych działań, choć na pewno możliwość zapewnienia kompleksowej i rzetelnej obsługi stanowi pewnego rodzaju przewagę przy współpracy z tą grupą klientów. Ustawa o biegłych rewidentach wprowadziła ograniczenia w działalności firm audytorskich. Jednak w głównej mierze dotyczy to świadczenia usług doradztwa podatkowego na rzecz jednostek zainteresowania publicznego. Patrząc na profil naszych klientów, można zauważyć jest to dość wąska grupa i nie dostrzegamy, żeby ustawa miała wpływ na zapotrzebowanie na usługi profesjonalne. Liczba obowiązków, z którymi mierzą się dziś podatnicy, chociażby w przypadku składania e-sprawozdania czy raportowania schematów podatkowych, powoduje, że wykazanie bycia „zgodnym z przepisami" to trudne i pracochłonne zadanie, z którym często firmy zwracają się do doradców podatkowych. Jednak ogrom zmian przepisów to niejedyny powód, dla którego obserwujemy większy popyt na usługi doradztwa podatkowego – to także rosnąca świadomość podatników w kwestii istoty bezpieczeństwa podatkowego i podnoszenia komfortu prowadzenia biznesu.

Monika Palmowska partner w zespole ds. cen transferowych w KPMG w Polsce

Błyskawicznie zmieniające się przepisy i pojawiające się zupełnie nowe wymogi oraz konieczność nadążania za nieprecyzyjnymi oczekiwaniami organów powodują, że doradztwa podatkowego potrzebuje większość, a nawet zaryzykowałabym stwierdzenie, że wszystkie firmy prowadzące działalność w Polsce. Branża, w jakiej funkcjonują, nie ma tak istotnego znaczenia. Tradycyjnie podmioty o większych rozmiarach stykają się z większą liczbą różnorakich zagadnień, istotnych materialnie.

Dostosowanie się do wymogów obowiązkowego raportowania schematów podatkowych, nowych zasad poboru podatku u źródła, wprowadzenie procedur zapobiegania terroryzmowi i praniu pieniędzy – te wyzwania w ostatnim czasie należą do najbardziej pilnych. Ponadto w centrum zainteresowania pozostają ceny transferowe: dokumentacja i analizy rynkowości, ale też porozumienia cenowe, pozwalające z góry wyeliminować ryzyko sporu co do warunków rynkowych i zabezpieczyć się przed brakiem odliczalności kosztów jako kosztów podatkowych.

Patrycja Lutak doradca podatkowy współpracujący z Kancelarią Paczuski Taudul

W pewnych obszarach spółki giełdowe są szczególnym rodzajem klientów. W związku z wymogami raportowymi, którym podlegają, charakteryzują się szczególną dbałością o zgodność swoich procedur i wewnętrznych polityk podatkowych z obowiązującym prawem i dbałością o zapewnienie wysokiego standardu w tym zakresie. Z kolei w świecie zmieniających się przepisów – i tym bardziej zmieniającej się ich interpretacji dokonywanej przez organy podatkowe czy sądy administracyjne – zapewnienie tej zgodności staje się coraz większym wyzwaniem. W ostatnim czasie szczególną wagę przywiązuje się do wykazania tzw. należytej staranności, które to pojęcie z impetem weszło do prawa podatkowego – czy to w kontekście podatku VAT, czy też niedawno w związku ze zmienionymi przepisami dotyczącymi poboru podatku u źródła. Jest to pojęcie niedostatecznie sprecyzowane, a determinujące obowiązki podatników, których niedopełnienie może się wiązać z daleko idącymi sankcjami. Stąd też obserwujemy wzrost zainteresowania usługami, które sprowadzają się do analizy obowiązujących w spółkach procedur, do tworzenia tych procedur – czy to w zakresie VAT, czy podatku u źródła, a także procedur związanych z informowaniem o schematach podatkowych. Kolejnym obszarem, gdzie widoczne jest zwiększone zainteresowanie wsparciem doradcy podatkowego, jest dokumentacja cen transferowych, która sama w sobie nie jest wymogiem nowym, jednak zmiana przepisów wpłynęła „motywująco" na podatników, jeśli chodzi o zapewnienie, że dokumentacja ta została przygotowana w odpowiednim terminie.

Z punktu widzenia naszej kancelarii nie obserwujemy wzmożonej rotacji klientów w związku z obowiązkiem rozdzielenia usług doradztwa i audytu. Nasza kancelaria nie podlegała i nie podlega tym ograniczeniom, a zatem nie byliśmy zmuszeni rozstać się z żadnym z klientów z tego powodu. Nie widzimy także zwiększonego zainteresowania naszymi usługami, motywowanego tymi przepisami. Nie jest tajemnicą, że klienci często korzystają z wielu doradców dla różnych typów usług czy też chcą uzyskać drugą opinię na dany temat. Byliśmy zatem i pozostaliśmy w tym gronie doradców, mimo że być może skład tego grona musiał się nieco zmienić.

Roman Namysłowski partner zarządzający odpowiedzialny za zespół podatkowy w Crido

Ze względu na specyficzne miejsce na rynku, jakie zajmują spółki giełdowe, w ich wypadku zdecydowanie bardziej niż gdzie indziej widać potrzebę zapewnienia zgodności istniejących w spółce procedur czy zasad postępowania z przepisami prawa. A tego rodzaju wyzwań prawno-podatkowych jest sporo: zaczynając od kodeksu karnego skarbowego, poprzez projektowaną ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, a na nowych obowiązkach wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy kończąc. Nie wspominając już o wynikającej z przepisów podatkowych konieczności wykazania należytej staranności w różnych jej aspektach.

Z tego względu powołaliśmy w Crido zespół interdyscyplinarny, obejmujący prawników, doradców podatkowych czy osoby z doświadczeniem w projektowaniu procesów w firmach, żeby wesprzeć spółki w tych obowiązkach.

Warto przy okazji wspomnieć o obecnie trwających pracach nad stworzeniem ram prawnych funkcjonowania tak zwanej umowy o współdziałanie, którą miałby zawierać podatnik z organem podatkowym. Warunkiem przystąpienia do takiej umowy miałoby być wcześniejsze potwierdzenie poprawności rozliczeń podatkowych i procesów prowadzących do tych rozliczeń przez osoby uprawnione do wykonywania czynności doradztwa podatkowego. Korzyścią dla podatnika byłyby przywileje (np. szybszy zwrot podatku). Jest szansa, że oprócz rosnących obowiązków podatnicy odniosą również wymierne korzyści.

Rok 2018 był pierwszym, w którym zadziałały mechanizmy związane z koniecznością zapewnienia przejrzystości rynku doradczego i audytorskiego. Mam na myśli rozdzielenie usług doradczych i audytorskich i podjętej tym samym próby zwiększenia wiarygodności sprawozdań finansowych oraz eliminacji oczywistego konfliktu interesów. Firmy musiały zdecydować, kto jest audytorem, a kto będzie świadczył usługi doradztwa podatkowego. I musiały to być różne podmioty. Pewnie w kontekście afery związanej z GetBackiem można jedynie żałować, że ten proces nastąpił tak późno i był stosunkowo ograniczony w swoim zasięgu. Niezależnie od tego firmy dużo bardziej świadomie podchodzą do wyboru doradcy i zwracają uwagę na ewentualny konflikt interesów wynikający z równoczesnego świadczenia usług audytorskich i doradczych.

Andrzej Pośniak partner kierujący praktyką podatkową kancelarii CMS w Polsce oraz w Europie Środkowo-Wschodniej

Tempo prac legislacyjnych i mnogość zmian w prawie podatkowym, jak np. MDR-y czy ograniczenia w wypłacie dywidend, sprawiają, że w naturalny sposób rośnie niepewność w otoczeniu prawno-podatkowym, a tym samym zapotrzebowanie na wyspecjalizowane usługi doradztwa podatkowego. Wyzwania polskich przedsiębiorstw rozpoczynają się już na etapie nadążania za zmianami prawnymi i zachowania zgodności z aktualnymi regulacjami, poprzez zapotrzebowanie na bardziej wyspecjalizowane usługi prawne, jak np. doradztwo w obszarze cen transferowych, a kończą na wsparciu w zakresie sporów podatkowych.

Rosnąca aktywność organów skarbowych jest w ostatnim czasie bardzo widoczna w postaci intensywniejszych kontroli oraz postępowań podatkowych, w związku z czym jako CMS coraz częściej reprezentujemy klientów w tego typu sprawach. Do zmian w prawie podatkowym dodać należy także bardzo istotny czynnik mający wpływ na praktykę rynkową, czyli obserwowaną od pewnego czasu ewolucję w podejściu organów administracji skarbowej do już istniejących przepisów lub odmiennej niż dotąd ich interpretacji. Jest to kolejny obszar, w którym wspieramy naszych klientów, w szczególności przedsiębiorstwa międzynarodowe.

Poza zmianami lokalnymi mającymi na celu uszczelnienie systemu podatkowego, a tym samym zwiększenie wpływów z podatków, obserwujemy także liczne inicjatywy na poziomie europejskim i globalnym, jak np. prace OECD zainicjowane w ramach projektu BEPS, które już znalazły odzwierciedlenie w naszych przepisach, zwłaszcza w obszarze cen transferowych. Jest to dziedzina, w której zainteresowanie wyspecjalizowanym doradztwem podatkowym rośnie i w odpowiedzi na to zapotrzebowanie w ostatnim czasie znacząco wzmocniliśmy nasz zespół. Pracy nam jako doradcom podatkowym z pewnością nie brakuje i przy obecnym tempie zmian nie zabraknie – przykładem zupełnie nowego obszaru usług prawnych z ostatnich miesięcy jest chociażby wspomniane doradztwo w zakresie raportowania schematów podatkowych. Polskie przepisy prawa podatkowego nigdy nie należały do stabilnych. Jednakże od dłuższego czasu widać dość wyraźny dodatkowy wzrost zmienności w naszym systemie podatkowym, co jest czynnikiem znacząco wpływającym zarówno na biznes prowadzony na terenie naszego kraju, jak i ocenę atrakcyjności inwestycyjnej Polski. Widzimy to bardzo wyraźnie, pracując jako CMS z inwestorami rozważającymi lokowanie swoich zakładów u nas lub w innych krajach naszego regionu.

Artur Cmoch doradca podatkowy, wspólnik zarządzający GWW Tax

W przypadku spółek giełdowych mamy do czynienia z podmiotami podlegającymi szczególnemu nadzorowi, nie tylko Komisji Nadzoru Finansowego, ale także akcjonariuszy. Ponadto w tych podmiotach, częściej niż w innych, zatrudniani są profesjonalni menedżerowie, którzy kierują spółką. Z uwagi na charakter wykonywanej pracy osoby te przywiązują szczególną wagę do wypełniania nałożonych przez prawo obowiązków. Spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych konsekwentnie wykazują duże zainteresowanie profesjonalnymi usługami, dotyczy to także sfery doradztwa podatkowego. Nie ma przy tym znaczenia branża czy rozmiar podmiotu. Oczywiście w przypadku dużych spółek posiadają one własne działy podatkowe, które zazwyczaj doskonale sobie radzą z bieżącymi problemami. Jednakże w przypadku złożonych transakcji także te spółki korzystają z pomocy kancelarii.

Obserwujemy duże zapotrzebowanie na usługi doradztwa podatkowego, zwłaszcza w związku ze wzmożonymi postępowaniami podatkowymi, w trakcie których niestety organy podatkowe prezentują coraz bardziej agresywną postawę. Nie bez znaczenia są także ciągłe zmiany w przepisach. W dzisiejszych czasach jedna osoba, choćby posiadała najwyższe kompetencje, absolutnie nie jest w stanie poradzić sobie ze skomplikowaną materią, jaką jest prawo podatkowe. Konieczne jest wspomaganie się wiedzą i praktyką doradców, zwłaszcza gdy mamy do czynienia ze złożonymi transakcjami. Co więcej, dany doradca z reguły specjalizuje się w jednej, góra trzech dziedzinach, zatem doradztwo opiera się często na pracy całego zespołu.

Wojciech Fryze senior manager w Olesiński & Wspólnicy

Spółki notowane na warszawskiej giełdzie z punktu widzenia doradztwa podatkowego są podobne do innych dużych, profesjonalnych – zwłaszcza międzynarodowych – przedsiębiorstw. Można jednak wskazać pewne szczególne cechy. Pierwsza to bardzo poważne podejście do problemu zarządzania ryzykiem podatkowym. Przejawia się to szczególnie szybkim czasem reakcji na – tak częste przecież – zmiany w prawie podatkowym. Druga cecha to szczególna kadra, jaką skupiają takie spółki. Doradzając spółkom z GPW, mamy przyjemność pracować z wymagającymi i bardzo profesjonalnymi ludźmi. To daje dużo satysfakcji.

Potrzeby takich klientów w zakresie doradztwa podatkowego stale rosną. Ilość i tempo zmian, a często niestety również jakość uchwalanego prawa, powodują, że zaufany partner od podatków jest potrzebny.