Zmierzch zielonej „ściemy”

W kwietniu na fundusz DWS, zarządzający aktywami Deutsche Banku, nałożono karę 25 milionów euro za tzw. greenwashing.

Niemieccy prokuratorzy uzasadnili tę decyzję fałszywymi i przesadzonymi twierdzeniami dotyczącymi zrównoważonego charakteru produktów inwestycyjnych oferowanych przez DWS. Firma reklamowała swoje produkty jako zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, mimo że rzeczywistość była zupełnie inna.

Proces wykrycia przestępstwa rozpoczął się w 2021 roku, kiedy była dyrektor ds. zrównoważonego rozwoju w DWS Desiree Fixler ujawniła nieprawidłowości w raportowaniu ESG. Jej oskarżenia doprowadziły do serii kontroli w biurach DWS i Deutsche Banku w maju 2022 r. W wyniku tych działań szef DWS Asoka Woehrmann zrezygnował ze stanowiska, uznając tym samym, że zarzuty są uzasadnione.

Ostatecznie śledztwo prowadzone przez niemieckich prokuratorów i Federalny Urząd Kryminalny wykazało, że od 2020 do 2023 r. DWS wielokrotnie reklamował swoje produkty jako lidera w dziedzinie ESG, mimo że rzeczywiste działania firmy nie odpowiadały tym twierdzeniom. W styczniu 2023 r. DWS zgodził się na zaprzestanie kontrowersyjnych praktyk reklamowych, co było częścią ugody z sądem.

Co do zasady kary za greenwashing są nakładane na firmy, które wprowadzają konsumentów w błąd w sytuacji wpływu ich produktów lub działań na środowisko. Przykłady takich firm obejmują zarówno duże korporacje, jak i mniejsze przedsiębiorstwa, które stosują nieuczciwe praktyki marketingowe, aby zyskać na popularności produktów, które na przykład uznawane są za ekologiczne.

Greenwashing podważa zaufanie konsumentów do zrównoważonego rozwoju i działań środowiskowych. Firmy, które stosują greenwashing, często manipulują danymi, używają niejasnych oznakowań bez uznanych certyfikatów jakości, lub nadmiernie podkreślają charakter ESG w swoich produktach, mimo że rzeczywistość jest inna. Nakładane w takiej sytuacji kary mają zapobiegać takim praktykom i chronić konsumentów przed wprowadzającymi w błąd informacjami.

Wysokość kar za greenwashing może się znacznie różnić w zależności od kraju i specyfiki naruszenia. Kara nałożona na DWS jest jedną z najwyższych za tego typu praktyki. W 2023 r. amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd nałożyła na DWS karę w wysokości 19 milionów dolarów za podobne naruszenia. Ten sam urząd w 2022 r. ukarał 4 milionami dolarów za naruszenia związane z polityką ESG dwa fundusze inwestycyjne Goldman Sachs. Brytyjski organ nadzoru ASA w 2002 r. zakazał bankowi HSBC niektórych kampanii reklamowych z powodu wprowadzającego w błąd przekazu dotyczącego działań klimatycznych, przy jednoczesnym finansowaniu projektów wysokoemisyjnych. W Polsce nadzór nad przestrzeganiem dyrektywy sprawuje prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który może nałożyć kary pieniężne na firmy stosujące greenwashing.

W odpowiedzi na rosnące przypadki greenwashingu Unia Europejska wprowadza nowe regulacje mające na celu poprawę sytuacji na rynku. W październiku 2022 r. Komisja Europejska opublikowała raport, w którym zalecała wprowadzenie bardziej rygorystycznych standardów dla funduszy ESG. Raport podkreśla konieczność wzmocnienia nadzoru nad greenwashingiem, wprowadzenia spójnego podejścia nadzorczego na poziomie europejskim oraz zabezpieczenia się przed występowaniem tego typu zjawisk poprzez zapobieganie i wzmacnianie zasobów nadzorczych.

W odpowiedzi na te potrzeby ESMA przeprowadziła liczne działania skierowane do Komisji Europejskiej, krajowych organów nadzoru oraz uczestników rynku, mających na celu zwalczanie greenwashingu. Kluczowe w tej chwilą są prace nad wdrożeniem dyrektywy, która zmieni regulacje w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych i wprowadzi bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące deklaracji środowiskowych. Nowe przepisy obejmują m.in. zakaz formułowania ogólnych oświadczeń środowiskowych bez możliwości wykazania ich wysokiej efektywności w oparciu o wiarygodne źródła.

Niezależnie od działań administracyjnych inwestorzy, aby uniknąć ryzyka greenwashingu powinni podejmować kilka kluczowych działań. Przede wszystkim, powinni dokładnie analizować raporty zrównoważonego rozwoju firm, zwracając uwagę na transparentność i precyzyjność informacji. Również pomocne może być korzystanie z uznanych certyfikatów jakości oraz regularne przeprowadzanie audytów przez niezależne podmioty w celu weryfikacji zrównoważonego charakteru produktów. Inwestorzy powinni także być świadomi „greenlabelingu”, czyli oznaczania produktów lub usług jako „ekologiczne”, „zielone” lub „przyjazne dla środowiska"” przy użyciu etykiet, certyfikatów lub różnych oznaczeń. Należy także przestrzegać przed „greenshiftingiem” – to przerzucanie odpowiedzialności za decyzje środowiskowe na konsumentów, zamiast podejmowania rzeczywistych działań przez samą firmę.