Wpływ MiFID II na dystrybucję jednostek uczestnictwa

Całkowicie nowym elementem dystrybucji funduszy inwestycyjnych (...) będzie obowiązek nagrywania rozmów telefonicznych oraz zapisywania korespondencji z klientami lub potencjalnymi klientami.

Jakub Jagielski radca prawny

Dystrybutorzy funduszy inwestycyjnych zamkniętych oraz funduszy inwestycyjnych otwartych mają niecały miesiąc na dostosowanie działalności do nowych przepisów implementujących dyrektywę MiFID II. 21 października mija termin wyznaczony przez ustawodawcę na wdrożenie rozwiązań zapewniających zgodność prowadzonej działalności z nowymi przepisami.

Co warte podkreślenia, nie wszystkie nowe regulacje – mające wpływ na dystrybucję funduszy inwestycyjnych, które znalazły się w pakiecie implementującym MiFID II – znajdują oparcie bezpośrednio w przepisach tej dyrektywy. Taki stan rzeczy wynika z faktu, że MiFID II dotyczy przede wszystkim podmiotów prowadzących działalność maklerską, a nie wszyscy dystrybutorzy funduszy inwestycyjnych muszą posiadać zezwolenie na prowadzenie takiej działalności. Zakres nowych obowiązków będzie zależał głównie od rodzaju zezwolenia, które posiada dany dystrybutor (firma inwestycyjna, podmiot posiadający zezwolenie na dystrybucję jednostek uczestnictwa), a także kategorii dystrybuowanych instrumentów finansowych (jednostki uczestnictwa, certyfikaty inwestycyjne).

Zmiany wynikające z MiFID II można w uproszczeniu podzielić na dwie grupy – doprecyzowujące już obowiązujące zasady oraz wprowadzające nowe obowiązki. Do pierwszej grupy możemy zaliczyć obowiązki informacyjne dotyczące nie tylko kosztów samej usługi maklerskiej, ale także wszelkich kosztów związanych z uczestnictwem w funduszu inwestycyjnym (w tym wynagrodzeniem otrzymywanym przez dystrybutora od TFI).

Całkowicie nowym elementem procesu dystrybucji funduszy inwestycyjnych – z punktu widzenia firmy inwestycyjnej – będzie obowiązek nagrywania rozmów telefonicznych oraz zapisywania korespondencji z klientami lub potencjalnymi klientami. Firmy inwestycyjne nie unikną również dokumentowania bezpośrednich spotkań z klientami, z których należy sporządzić odpowiednią notatkę. Firmy inwestycyjne we współpracy z TFI powinny również opracować grupy docelowe dla dystrybuowanych funduszy, tak by zapewnić, aby dystrybuowane produkty były zgodne z cechami, celami i potrzebami inwestorów.

Niezwykle istotną zmianą jest wprowadzona modyfikacja definicji usługi oferowania instrumentów finansowych. Dotychczas inwestorzy składający zapis na certyfikaty inwestycyjne nie musieli być klientami firmy inwestycyjnej oferującej dany fundusz inwestycyjny zamknięty. W praktyce tacy inwestorzy nie korzystali z ochrony, jaką zapewniała im implementowana kilka lat temu dyrektywa MiFID I. Zgodnie natomiast z nowymi przepisami firma inwestycyjna, aby przyjąć zapis na oferowany instrument finansowy (zatem również na certyfikaty inwestycyjne), musi w pierwszej kolejności zawrzeć z inwestorem umowę o świadczenie usługi maklerskiej w zakresie przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych. Inwestor staje się klientem firmy inwestycyjnej, ta firma zaś jest zobowiązana objąć takiego inwestora ochroną poprzez odpowiednie zastosowanie instytucji przewidzianych w MiFID II. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że w przypadku dystrybucji certyfikatów inwestycyjnych prowadzonej bezpośrednio przez TFI inwestor w dalszym ciągu nie będzie korzystał z ochrony, jaką daje MiFID II. TFI nie podlegają bowiem dyrektywie w ramach procesu dystrybucji.

Równie wiele zmian nowe przepisy wprowadzają w dystrybucji funduszy inwestycyjnych otwartych, choć ich źródła próżno szukać w MiFID II. Opłata manipulacyjna z tytułu zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa – pobierana dotąd przez TFI i przekazywana praktycznie w całości dystrybutorowi – będzie należna od tej pory bezpośrednio dystrybutorowi od uczestnika funduszu. Wprowadzono również maksymalne stawki wynagrodzenia za zarządzanie funduszem otwartym, które ponadto powinny być tak ustalone, aby zapewnione były ochrona interesu uczestników funduszu oraz konkurencyjność funduszu. Doprecyzowano także regulacje dotyczące tzw. zachęt związanych z dystrybucją jednostek uczestnictwa. TFI będzie mogło dokonać wypłaty takich świadczeń dystrybutorowi pod warunkiem, że zweryfikuje ich zasadność, a dystrybutor odpowiednio to udokumentuje. Kwestia „zachęt" z oczywistych względów pozostaje najbardziej kontrowersyjna i pomimo nawiązania dialogu pomiędzy regulatorem a środowiskami TFI, firm inwestycyjnych oraz banków, trudno zakładać, że do październikowego terminu implementacji uda się wypracować konsensus w zakresie katalogu czynności poprawiających jakość usługi i, co za tym idzie, uprawniających dystrybutora do otrzymania wynagrodzenia.

Podsumowując, nie można oprzeć się wrażeniu, że pomimo licznych stwierdzeń o rzekomo rewolucyjnym charakterze MiFID II większość zmian stanowi powtórzenie i wzmocnienie reguł zawartych już w pierwszej iteracji dyrektywy implementowanej w Polsce dziesięć lat temu. Można się wręcz pokusić o stwierdzenie, że gdyby wówczas regulacje europejskie „przyjęły się", nie mówilibyśmy o MiFID II jako o rewolucji, ale jedynie o ewolucji regulacji dotyczących rynku finansowego. Niezależnie od powyższego wciąż wiele kwestii dotyczących dystrybucji funduszy inwestycyjnych pozostaje niewyjaśnionych, co w ocenie autorów rodzi ryzyko, że i w tym przypadku wpływ MiFID II na dystrybucję funduszy inwestycyjnych nie będzie w pełni realizował celów tych regulacji.