Nowy europejski benchmark

Bardzo prawdopodobne, że po 2021 r. przestanie być publikowana najpopularniejsza stopa benchmarkowa – LIBOR.

2 października Europejski Bank Centralny po raz pierwszy opublikował stopę benchmarkową €STR (Euro Short Term Rate). Odzwierciedla ona koszt niezabezpieczonych pożyczek zaciąganych przez banki w euro na rynku overnight (jednodniowych). Ma ona zastąpić stosowany dotychczas benchmark EONIA (Euro Overnight Index Average) nazywany też jednodniowym EURIBOR-em. Szacuje się, że EONIA stosowana jest jako stopa referencyjna do obliczania wysokości oprocentowania instrumentów finansowych (umów pożyczek, obligacji, a przede wszystkim instrumentów pochodnych) o łącznej wartości ok. 24 bilionów euro.

€STR od EONIA różni się tym, że jest obliczany na podstawie pożyczek zaciąganych przez banki, ale nie tylko międzybankowych (w skład transakcji liczonych do benchmarku wchodzą też np. pożyczki od ubezpieczycieli, funduszy rynku pieniężnego czy funduszy emerytalnych). Ma to zapewnić €STR-owi znacznie szerszą bazę transakcji i uczynić go mniej chwiejnym. Obliczaniem oraz publikacją benchmarku bezpośrednio zarządzać będzie EBC.

€STR jest obliczany wyłącznie na podstawie rzeczywistych danych transakcyjnych przekazywanych przez banki zgodnie z wymogami raportowymi EBC. €STR jest stopą typu T+1 (obliczaną na podstawie transakcji z dnia poprzedniego).

EONIA natomiast będzie na razie obliczana jako stopa podążająca za €STREM (stały spread między a €STR a EONIA został ustalony przez EBC na poziomie 8,5 bps), a od 3 stycznia 2022 r. ma przestać być publikowana.

Zmiana ta jest częścią trwającej od kilku lat na światowych rynkach reformy stóp benchmarkowych, która ma kilka źródeł. Po pierwsze, w następstwie kryzysu finansowego rynek transakcji międzybankowych diametralnie się skurczył. Wiele z benchmarków opartych na transakcjach zawieranych na tym rynku przestaje być praktycznych. Łączna szacunkowa wartość instrumentów finansowych opartych o LIBOR, EURIBOR i EONIA to ok. 500 bln dol., podczas gdy dzienny wolumen transakcji, na podstawie których oblicza się niektóre z tych benchmarków, to jedynie 500 mln dol. lub mniej.

Po drugie, afera LIBOR/EURIBOR obniżyła zaufanie regulatorów do benchmarków niewystarczająco opartych na faktycznych transakcjach. W jej wyniku banki zapłaciły ponad 10 mld dol. kar wymierzonych przez europejskich oraz amerykańskich regulatorów, oskarżenia postawiono łącznie 30 bankierom, z których jak dotąd dziewięciu usłyszało wyroki skazujące (dochodzenia w Wielkiej Brytanii i USA wciąż trwają).

W Unii Europejskiej wynikiem reform było rozporządzenie w sprawie wskaźników referencyjnych (2016/1011), które weszło w życie w 2018 r. i postawiło surowe wymogi wobec benchmarków szeroko stosowanych w obrocie (nazywanych kluczowymi) oraz ich administratorów. M.in. kluczowe benchmarki mają być obliczane przede wszystkim na podstawie faktycznie przeprowadzonych przez banki transakcji, a nie – jak miało to dla wielu benchmarków miejsce w przeszłości – eksperckiej oceny. Na administratorów benchmarków oraz raportujące banki nałożonych zostało też wiele wymogów z zakresu corporate governance, raportowania oraz audytu.

Jak dotąd najdonioślejszym efektem wejścia w życie rozporządzenia jest właśnie zmiana z EONIA na €STR. Poza tym zaowocowało to m.in. zakończoną w lecie reformą EURIBOR-u (który został w jej wyniku oparty na hybrydowej metodologii, w pierwszej kolejności bazującej na faktycznie dokonanych transakcjach) oraz trwającymi w Polsce konsultacjami w sprawie WIBOR-u. Zarówno WIBOR, jak i EURIBOR zostały bowiem uznane za kluczowe benchmarki w rozumieniu nowych przepisów.

Stopy benchmarkowe są używane w celu obliczania oprocentowania instrumentów finansowych. Zmiany takie jak opisywana mogą być dużym problem dla przyzwyczajonych do ich wykorzystywania inwestorów – w praktyce mogą one oznaczać konieczność modyfikowania istniejących umów. Zastąpienie EONIA €STR-em w Europie to zaledwie przedsmak nadchodzących większych reform. Zgodnie z zapowiedziami regulatorów jest bardzo prawdopodobne, że po 2021 r. przestanie być publikowana najpopularniejsza stopa benchmarkowa – LIBOR. Obecnie na światowych rynkach finansowych trwają szeroko zakrojone prace nad jej zastąpieniem.