Transakcje z podmiotami powiązanymi na nowych zasadach

Gdy przedmiotem transakcji są świadczenia powtarzające się, ustawa nakazuje je sumować w celu określenia wartości transakcji.

5 listopada prezydent podpisał ustawę z 16 października o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Jej celem jest dokonanie zmian w krajowych przepisach w związku z wejściem w życie aktów prawnych Unii Europejskiej dotyczących zasad publikowania prospektów w związku z emisją papierów wartościowych (rozporządzenie 2017/1129) oraz zachęcania akcjonariuszy spółek publicznych do długoterminowego zaangażowania (dyrektywa 2017/828).

Jednym z rozwiązań proponowanych w dyrektywie 2017/828 jest wprowadzenie mechanizmu zapewniającego przejrzystość i zatwierdzanie transakcji z podmiotami powiązanymi. W wyniku implementacji do ustawy o ofercie publicznej dodany zostanie nowy rozdział 4b zatytułowany: „Transakcje z podmiotami powiązanymi". Celem przepisów jest zapobiegnięcie szkodom, jakie transakcje z podmiotami powiązanymi mogą powodować dla spółek i ich akcjonariuszy. Uzasadnienie nowelizacji oraz sama dyrektywa obrazowo wskazują, że takie transakcje mogą dawać okazję do zawłaszczenia wartości należących do spółki. Nowelizacja w omawianym zakresie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Zgodnie z nią zawarcie istotnej transakcji między spółką a podmiotem powiązanym będzie wymagało uzyskania zgody rady nadzorczej spółki, a także walnego zgromadzenia (jeżeli statut będzie tak stanowił). Nieuzyskanie zgody będzie skutkowało bezwzględną nieważnością takiej transakcji. Jej wyrażenie będzie możliwe przed jej zawarciem albo po – jednak nie później niż dwa miesiące od dnia zawarcia. Gdy istotna transakcja dotyczyć będzie interesów członka rady nadzorczej/akcjonariusza, taka osoba będzie wyłączona od głosowania w sprawie wyrażenia zgody.

Przez podmiot powiązany należy rozumieć podmiot powiązany w rozumieniu międzynarodowych standardów rachunkowości (MSR). Podmiotem powiązanym spółki będą przykładowo członek jej zarządu, bliscy członkowie jego rodziny lub spółki przez niego kontrolowane.

Z kolei istotna transakcja rozumiana jest jako transakcja zawierana przez spółkę z podmiotem powiązanym, której wartość przekracza 5 proc. sumy aktywów (w rozumieniu ustawy o rachunkowości). Suma aktywów ustalona zostanie na podstawie sprawozdania finansowego spółki. Co istotne, mowa jest o ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym.

Gdy przedmiotem transakcji są świadczenia powtarzające się, ustawa nakazuje je sumować w celu określenia wartości. W przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony wartość transakcji jest równa świadczeniom przewidzianym w pierwszych trzech latach jej obowiązywania. Natomiast w odniesieniu do umowy na czas określony wartość transakcji jest równa sumie świadczeń za cały okres jej obowiązywania. Obowiązkom określonym w ustawie podlegać będzie również przypadek, gdy suma wartości kilku transakcji (jednostkowo niestanowiących istotnych w rozumieniu nowelizacji) przekroczy 5 proc. sumy aktywów spółki.

Brak będzie wymogu uzyskania zgody rady nadzorczej oraz ewentualnie walnego zgromadzenia, gdy transakcja: 1) zawierana będzie na warunkach rynkowych w ramach zwykłej działalności spółki; 2) transakcja zawierana będzie przez spółkę oraz jej podmiot zależny – wyłączenie dotyczy tylko jednoosobowych spółek zależnych (spółka posiada 100 proc. udziałów/akcji w kapitale zakładowym); 3) związanych z wypłatą wynagrodzeń członkom zarządu lub rady nadzorczej, należnych zgodnie z przyjętą w spółce polityką wynagrodzeń (kolejne novum wprowadzane na podstawie omawianej ustawy). Takie transakcje podlegać będą okresowej ocenie według procedury określonej przez radę nadzorczą spółki. Celem oceny będzie weryfikacja, czy transakcje spełniały wspomniane warunki, tj. czy kwalifikowały się do wyłączenia z procedury uzyskania zgody.

Oprócz wymogu uzyskania zgody ustawa nakłada na spółkę obowiązek publikacji informacji o istotnej transakcji – co do zasady – najpóźniej w momencie jej zawarcia. Poza podstawowymi informacjami o transakcji, jak oznaczenie stron, data i wartość, spółka będzie musiała zamieścić informacje niezbędne do oceny, czy została zawarta na warunkach rynkowych i czy jest uzasadniona interesem spółki i akcjonariuszy niebędących podmiotami powiązanymi, w tym akcjonariuszy mniejszościowych. Co istotne, gdy wspomniana informacja o istotnej transakcji jest jednocześnie informacją poufną w rozumieniu rozporządzenia MAR (rozporządzenie 596/2014), zastosowanie mają przepisy rozporządzenia MAR i zgodnie z nim następuje publikacja informacji. Obowiązek ogłoszenia ma zastosowanie także do istotnych transakcji zawieranych przez podmiot powiązany spółki z jej spółką zależną.