Nabycie akcji spółki publicznej a obowiązki informacyjne

Obowiązek informacyjny w zakresie porozumienia pojawia się nie tylko w przypadku, gdy chociażby jedna ze stron podjęła czynności powodujące powstanie tych obowiązków, ale również wtedy, gdy strona ta jedynie zamierzała podjąć wspomniane czynności.

Regulacje dotyczące obowiązków informacyjnych związanych z nabywaniem znacznych pakietów akcji spółek publicznych w polskim prawodawstwie zostały umieszczone w ustawie o ofercie publicznej (dalej „ustawa o ofercie"). O ile jednak zawiadomienia dotyczące ujawniania stanu posiadania akcji w trybie art. 69 ustawy o ofercie nie budzą większych wątpliwości wśród akcjonariuszy spółek publicznych, o tyle już moment zawarcia porozumienia odnośnie do ich nabycia, z którym również wiążą się określone obowiązki informacyjne, nie w każdym przypadku jest taki oczywisty. W tym miejscu należy zaznaczyć, że porozumienia akcjonariuszy mogą dotyczyć także zgodnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub prowadzenia trwałej polityki wobec spółki, jednakże na potrzeby niniejszego artykułu analiza porozumień zostanie ograniczona wyłącznie do tych, których przedmiotem jest nabywanie akcji. Prawidłowe zidentyfikowanie źródła powyższych obowiązków jest bowiem niezwykle istotne, jeśli spojrzymy na możliwość poniesienia ewentualnych, bardzo dotkliwych dla akcjonariuszy, sankcji w przypadku ich niedopełnienia.

Obok dosyć dobrze znanych akcjonariuszom obowiązków informacyjnych związanych z nabyciem lub zbyciem akcji, które skutkują osiągnięciem, przekroczeniem lub zmniejszeniem progu 5 proc., 10 proc., 15 proc., 20 proc., 25 proc., 33 proc., 33 proc., 50 proc., 75 proc. albo 90 proc. ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu spółki publicznej, występują również obowiązki informacyjne związane z zaistnieniem innych zdarzeń prawnych powodujących osiągnięcie, przekroczenie lub zmniejszenie wspomnianych progów. Należą do nich m.in. podwyższenia lub obniżenia kapitału zakładowego, nabycie akcji przez podmiot zależny, objęcie warrantów subskrypcyjnych czy zawarcie umowy opcji. Należy również dodać, że przekroczenie progu 10 proc. udziału w ogólnej liczbie głosów aktualizuje konieczność zawiadomień o każdej zmianie posiadanego udziału o co najmniej: 2 proc. w przypadku spółki, której akcje dopuszczone są do obrotu na rynku oficjalnych notowań oraz 5 proc. w przypadku spółki, której akcje dopuszczone są do obrotu na innym rynku regulowanym lub wprowadzone są do alternatywnego systemu obrotu. Zmiana dotychczas posiadanego udziału ponad próg 33 proc. rodzi z kolei obowiązek dokonywania zawiadomień o każdej zmianie o co najmniej 1 proc., niezależnie od rynku notowań spółki.

Znacznie więcej trudności w interpretacji oraz stosowaniu budzi art. 87 ustawy o ofercie. Zgodnie z nim obowiązki informacyjne zostały nałożone także na wszystkie podmioty, które łączy pisemne lub ustne porozumienie dotyczące nabywania bezpośrednio lub pośrednio lub obejmowania w wyniku oferty niebędącej ofertą publiczną przez te podmioty lub przez osobę trzecią akcji spółki publicznej, chociażby tylko jeden z tych podmiotów podjął lub zamierzał podjąć czynności powodujące powstanie tych obowiązków. Powyższe uregulowania polegające na nałożeniu na akcjonariuszy spółek publicznych określonych obowiązków mają na celu transparentność relacji właścicielskich w spółce i ochronę akcjonariuszy mniejszościowych. Skutkiem porozumienia jest bowiem skumulowanie większej, często znaczącej liczby akcji przypadającej wszystkim jego stronom i osiąganie dzięki temu celów prawdopodobnie niemożliwych do osiągnięcia, gdyby podmioty te działały pojedynczo.

Takie porozumienie może przybrać formę zarówno pisemną, jak i ustną, może być także zawarte np. za pośrednictwem korespondencji e-mail. Na ocenę zawarcia porozumienia nie ma wpływu jego trwałość ani fakt realizacji przez wszystkie jego strony. Nie ma bowiem znaczenia, czy wszyscy uczestnicy porozumienia dokonają finalnie nabycia akcji spółki publicznej. Może to zrobić tylko jedna strona.

Co istotne, obowiązek informacyjny w zakresie porozumienia pojawia się nie tylko w przypadku, gdy chociażby tylko jedna ze stron podjęła czynności powodujące powstanie tych obowiązków, ale również wtedy, gdy strona ta jedynie zamierzała podjąć wspomniane czynności. Zakres regulacji dotyczący porozumienia akcjonariuszy jest zatem bardzo szeroki. Warto również zaznaczyć, że ustawa o ofercie zawiera szereg domniemań zawarcia takiego porozumienia, np. w stosunku do osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym czy jednostek powiązanych w rozumieniu ustawy o rachunkowości.

Obowiązki zawiadamiania o nabyciu akcji spółek publicznych oraz zawarciu porozumienia co do ich nabycia nie są jedynie teoretyczne, gdyż ich niedopełnienie pociąga za sobą szereg sankcji. Po pierwsze, osiągnięcie lub przekroczenie danego progu ogólnej liczby głosów z naruszeniem art. 69 ustawy o ofercie powoduje niemożność wykonywania prawa głosu z takich akcji. Po drugie, niedopełnienie powyższych obowiązków informacyjnych zagrożone jest administracyjną karą finansową: w przypadku osób fizycznych w wysokości do 1 mln zł, zaś w przypadku innych podmiotów w wysokości do 5 mln zł albo 5 proc. całkowitego rocznego przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, jeżeli przekracza on 5 mln zł.

Stając się akcjonariuszem spółki publicznej, warto zatem zapoznać się z powyższymi obowiązkami i rzetelnie je wypełniać, aby uniknąć dotkliwych sankcji. Na dokonanie zawiadomienia ustawa o ofercie przewiduje termin 4 dni roboczych od dnia, w którym nabywca akcji dowiedział się o zmianie udziału w ogólnej liczbie głosów lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się o niej dowiedzieć, a w przypadku zmiany wynikającej z nabycia lub zbycia akcji spółki publicznej w transakcji zawartej na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu – termin 6 dni sesyjnych od dnia zawarcia transakcji. W przypadku porozumień ustawa o ofercie przewiduje ponadto dodatkowe ułatwienie polegające na możliwości wykonania zawiadomienia przez jedną wybraną stronę porozumienia.