Miażdżąca krytyka reformy OFE

Niemal wszystkie instytucje biorące udział w konsultacjach społecznych i międzyresortowych dotyczących projektu ustawy, mają wobec niego zastrzeżenia.

Projekt nowelizacji ustawy o funduszach emerytalnych, opublikowany na początku października przez resort pracy, został poddany konsultacjom społecznym i międzyresortowym. Oficjalne pisma do Ministerstwa Pracy przesłało kilkadziesiąt instytucji. Jak się okazuje, proponowane zmiany budzą wątpliwości większości z nich.

NBP i KNF punktują

Narodowy Bank Polski ocenia, że zbyt ogólnie przedstawiono wpływ proponowanych rozwiązań na rynek akcji oraz na sytuację OFE. Zwraca też uwagę na wiążące się z projektem ryzyko prawne. Według NBP należy m.in. rozważyć zasadność zakazu inwestowania przez otwarte fundusze emerytalne w skarbowe papiery wartościowe, jak również w papiery wartościowe emitowane przez rządy lub banki centralne innych krajów. Zakaz, który znalazł się w projekcie, ograniczy bowiem możliwość zarządzania płynnością przez fundusze. Ponadto bank centralny radzi się zastanowić nad 75-proc. wymogiem inwestycji w akcje. Według NBP ustanowienie limitu na tym poziomie może mieć niekorzystny wpływ dla rozwoju rynku długoterminowych pozaskarbowych instrumentów dłużnych.

Zapisy projektu budzą duże wątpliwości Komisji Nadzoru Finansowego. KNF ocenia, że zmiana polityki inwestycyjnej funduszy może doprowadzić do całkowitej likwidacji OFE. Nadzór zauważa, że po zmianach udział akcji w portfelach funduszy będzie wyjątkowo wysoki w skali światowej. KNF krytykuje także odejście od minimalnej wymaganej stopy zwrotu i likwidację Funduszu Gwarancyjnego. Zwraca uwagę, że zapowiadana przez rząd redukcja długu publicznego w rzeczywistości się nie dokona, bo jednocześnie zwiększy się dług ukryty Polski i zobowiązania budżetu państwa w przyszłości.

Dziura się nie zmniejszy

Według Głównego Urzędu Statystycznego planowane w projekcie zmian w OFE przeniesienie i umorzenie obligacji z portfeli funduszy emerytalnych nie powinno wpłynąć na zmniejszenie deficytu sektora finansów publicznych liczonego według nowej metodologii unijnej ESA 2010.

Według Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po wejściu w życie zmian w OFE deficyt w FUS w 2014 r. może być niższy od 7,2 mld do 10,4 mld zł. Będzie to uzależnione od liczby osób, które pozostaną w OFE.

Jak wskazał ZUS, przy obecnych przepisach deficyt FUS wyniósłby w 2014 r. 61,2 mld zł. Po ich zmianie i przy założeniu, że w OFE pozostałoby 20 proc. członków, deficyt zmniejszyłby się do 50,8 mld zł. Gdy przyjąć, że w OFE pozostałaby połowa ubezpieczonych, to deficyt sięgnąłby 52,4 mld zł. ZUS uważa także, że czas wyznaczony na podjęcie decyzji o pozostaniu w OFE wydaje się zbyt krótki.

Czyje aktywa?

W opinii Prokuratorii aktywa posiadane przez fundusz emerytalny stanowią jego własność, a zatem podlegają ochronie gwarantowanej w art. 21 Konstytucji RP. Przepis ten nie ogranicza katalogu podmiotów korzystających z jego ochrony, obejmując zatem również osoby prawne, którymi w świetle prawa są OFE. Jak zauważa Prokuratoria, przepis ten jednocześnie dopuszcza wywłaszczenie, ale tylko pod dwoma kumulatywnymi warunkami – celu publicznego i słusznego odszkodowania.

– Projekt ustawy zakłada odebranie części własności niepaństwowej osobie prawnej i przekazanie jej na rzecz państwowej jednostki organizacyjnej, a zatem klasyczne wywłaszczenie – napisano.

Silniejsza rola funduszy

Według GPW proponowane przez rząd zmiany powinny wzmocnić pozytywną rolę funduszy emerytalnych na rynku kapitałowym, eliminując rozwiązania utrudniające efektywne zarządzanie.

GPW przekazała projektodawcom zmiany ustawy wiele propozycji i uwag. Chce m.in., by w ramach wymogu lokowania 75 proc. aktywów w akcjach rozszerzyć kategorię o listy zastawne i ewentualnie obligacje korporacyjne. Postuluje podniesienie limitu łącznej wartości aktywów funduszu zaangażowanych w papierach emitenta z 5 proc. do 10 proc. i zmianę konstrukcji benchmarku dla OFE. GPW konsultowała stanowisko z rynkiem, m.in. z PTE, TFI, domami maklerskimi i Stowarzyszeniem Emitentów Giełdowych.

Uwagi do projektu przesłało także Ministerstwo Sprawiedliwości. Według niego vacatio legis przy noweli ustawy o OFE, czyli okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie, jest zbyt krótkie, zwłaszcza w zakresie zmian w systemie podatkowym. Zgodnie z zapisami projektu ustawy o OFE miałaby ona wejść w życie 31 stycznia 2014 r.

Ministerstwo wskazuje, że termin wejścia w życie ustawy powinien być taki, aby jej adresaci mogli się przygotować do jej wymogów i nie byli zaskakiwani przez nowe uregulowania prawne.

Zagrożona infrastruktura

Co ciekawe, zamach na OFE uderzy również w rządowe plany infrastrukturalne. Ministerstwo Transportu zwraca uwagę, że jeśli fundusze emerytalne nie będą mogły inwestować w obligacje Banku Gospodarstwa Krajowego, emitowane dla Krajowego Funduszu Drogowego, to zabraknie pieniędzy na budowę dróg. Resort przypomina, że pod koniec II kwartału tego roku na 26,4 mld zł obligacji infrastrukturalnych BGK (związanych z KFD) aż 17,9 mld zł znajdowało się w portfelach PTE. Co więcej, w przyszłym roku zaplanowano kolejną emisję obligacji ( 8 mld zł) po to, by rolować zadłużenie KFD. Zdaniem resortu transportu nie znajdą się inni inwestorzy poza PTE, a to oznacza, że Skarb Państwa będzie musiał uruchomić gwarancje ze względu na niemożność spłaty zadłużenia.

Ministerstwo postuluje, by w przyszłości zabronić Powszechnym Towarzystwom Emerytalnym nabywania obligacji skarbowych, a pozwolić kupować obligacje gwarantowane przez Skarb Państwa.