Kraj, który stał się symbolem chaosu w polityce pieniężnej

Czyżby w Turcji znów zaczęła działać realna opozycja kontestująca politykę gospodarczą prezydenta Recepa Erdogana? Omer Koc, przewodniczący Koc Holding, jednej z największych i najstarszych tureckich firm, wezwał do zmiany polityki ekonomicznej. – To bardzo smutne, widzieć, jak zwykli obywatele odczuwają skutki inflacji. Nie ma trwałej alternatywy dla zmniejszenia kursu wymiany liry, wysokich kosztów oraz ich skutku: inflacji – powiedział Koc. Jego zdaniem Turcja powinna realizować kurs gospodarczy podobny jak w I dekadzie XXI w. Wówczas krajem też rządzili Erdogan (jako premier) i jego partia AKP, ale wdrażali program reformatorski. Turecki biznes uważa tamte czasy za „złote lata" dla siebie. Nic dziwnego więc, że obecną niestabilność w polityce pieniężnej środowiska biznesu postrzegają jako zagrożenie. Jedno ze stowarzyszeń przedsiębiorców napisało już apel o przywrócenie niezależności banku centralnego. Czy jednak tego typu apele zrobią wrażenie na prezydencie, który potrafił skutecznie postawić się mocarstwom i zdusić wojskowy zamach stanu? Bardziej prawdopodobne jest to, że ludzie podpisujący się pod podobnymi listami sprowokują ostrą reakcję władz. Koc Holding jest przecież postrzegany jako firma związana z poprzednimi ekipami politycznymi, czyli ze środowiskami zmarginalizowanymi przez Erdogana.

Lira turecka osłabła w tym tygodniu do rekordowego poziomu 9,43 za dolara. Od początku roku jej deprecjacja wyniosła już 21 proc., przez ostatnich pięć lat 67 proc., a przez dziesięć lat aż 80 proc. Spadek kursu jest oczywiście w bardzo dużym stopniu wynikiem obaw inwestorów co do polityki pieniężnej w Turcji i niezależności banku centralnego. Turcja stała się bowiem w ostatnich latach odstraszającym przykładem chaosu monetarnego. Przez ostatnie dwa lata miała czterech prezesów banku centralnego. Pierwszy z nich, Murat Cetinkaya, kierował Bankiem Centralnym Republiki Turcji od kwietnia 2016 r. do lipca 2019 r. Jego kadencja została przerwana przez prezydenta Erdogana, bo szef banku centralnego prowadził zbyt „jastrzębią" politykę pieniężną. Gdy Cetinkaya odchodził ze stanowiska, główna stopa procentowa w Turcji wynosiła 24 proc., a inflacja konsumencka 16,7 proc. r./r. Jego następca Murat Uysal zaczął ciąć stopy. Obniżył główną do 8,2 proc., a potem – w reakcji na załamanie liry – podwyższył ją do 10,25 proc. Gdy w listopadzie 2020 r. stracił stanowisko, inflacja konsumencka wynosiła 14 proc. Erdogan mianował na jego miejsce Naci Agbala, ekonomistę bardziej ortodoksyjnego monetarnie, który miał za zadanie przywrócić zaufanie inwestorów do Turcji. Za rządów Agbala podwyższono główną stopę do 19 proc. Obawy rynkowe wyraźnie zmalały, ale Erdogan znów zaczął narzekać na wysokie stopy procentowe. 20 marca 2021 r., czyli w dzień po ostatniej podwyżce, znów wymienił prezesa banku centralnego. Nowym został Sahap Kavicoglu. Przez kilka miesięcy utrzymywał on kurs w polityce pieniężnej, by nie straszyć inwestorów. We wrześniu Bank Centralny Republiki Turcji zaskoczył jednak rynek, ścinając główną stopę procentową do 18 proc. Przy inflacji konsumenckiej wynoszącej we wrześniu 19,6 proc. rynek uznał to fatalną decyzję. Erdogan doprowadził później do zwolnienia trzech członków Komitetu Polityki Pieniężnej postrzeganych jako niewystarczająco „gołębich". Na czwartkowym posiedzeniu Bank Centralny Republiki Turcji obciął swoją główną stopę aż o 200 pb, do 16 proc. Rynek spodziewał się cięcia o 50–100 pb.