Za redukcje zatrudnienia w górnictwie zapłacimy miliardy. Sejm przyjął ustawę

Spółki górnicze będą mogły samodzielnie likwidować kopalnie, a odchodzący z pracy górnicy i pracownicy administracji czy wyspecjalizowanych spółek będą objęci świadczeniami osłonowymi - przewiduje uchwalona przez Sejm nowelizacja ustawy górniczej. Jej łączny koszt wyniesie do 2035 roku ponad 11 mld zł.

Za uchwaleniem ustawy głosowało 241 posłów, 6 było przeciw, a 186 wstrzymało się od głosu. Teraz trafi ona pod obrady Senatu. Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. Termin jest istotny ze względu na procedury związane m.in. z rozpoczęciem z tą datą likwidacji kopalni Bobrek spółki Węglokoks Kraj, a także zaplanowane przez Polską Grupę Górniczą łączenie ruchów Bielszowice i Halemba kopalni Ruda. – Nowelizacja umożliwia realizację założeń Umowy Społecznej i dotrzymanie zobowiązań wobec pracowników sektora oraz regionów górniczych. Proces jest prowadzony w sposób przemyślany i stopniowy. Tak, aby zachować stabilność spółek i bezpieczeństwo energetyczne państwa – mówi minister energii Miłosz Motyka.

Mniejsze zatrudnienie, ale za cenę odpraw

Nowe przepisy pozwalają na stopniowe wygaszanie działalności kopalń wydobywających węgiel kamienny inny niż koksowy. Obejmują one przedsiębiorstwa korzystające z systemu wsparcia: Polską Grupę Górniczą, Południowy Koncern Węglowy, Węglokoks Kraj. Przewidziano również możliwość objęcia instrumentami osłonowymi pracowników JSW S.A. oraz w przyszłości LW „Bogdanka” S.A. Osłonami nie będą objęci pracownicy PG Silesia, prywatnej kopalni należącej do Bumechu. Opozycja postulowała objąć pakietem osłon także i tę kopalnię. Resort energii negatywnie odniósł się do tych poprawek.

Ustawa rozszerza osłony na wszystkich pracowników przedsiębiorstw górniczych, a nie tylko na pracowników zakładów górniczych – jak było w pierwotnej wersji projektu. Da to możliwość skorzystania z osłon pracownikom administracji czy działających w obrębie spółek wyspecjalizowanych zakładów np. remontowych czy inwestycyjnych.

Nowelizacja określa m.in. warunki uprawnień do urlopów górniczych i urlopów dla części innych pracowników (z 80 proc. wynagrodzenia obliczanego jak za urlop wypoczynkowy, bez obowiązku wykonywania pracy) oraz do jednorazowych odpraw w kwocie 170 tys. zł netto (bez konieczności płacenia podatku). W Ocenie Skutków Regulacji, która była dołączona do projektu nowelizacji oszacowano, że koszt likwidacji kopalń węgla kamiennego w ciągu najbliższych 10 lat wyniesie 11,275 mld zł.

W efekcie osłon z górnictwa może odejść kilka tysięcy osób, co będzie stanowiło ulgę dla przedsiębiorstw górniczych i pozwoli im na dalsze działanie. Spośród 44 tys. pracowników PGG, PKW i Węglokoksu Kraj z urlopu górniczego skorzysta 3,5 tys. osób, a z urlopu dla pracowników zakładów przeróbki mechanicznej węgla 240 osób.

Przypomnijmy, że, jak wynika z ankiety PGG z ub.r., blisko 13,4 tys. osób zadeklarowało chęć odejścia z PGG, jeśli otrzymałyby osłony socjalne. W PGG zatrudnionych jest ok. 35 tys. osób. Jeśli te osoby skorzystałyby z tych osłon i odeszłyby w kolejnych latach z kopalń, wysokość rządowych dotacji do górnictwa byłaby mniejsza. W tym roku było to ponad 8 mld zł, zaś w przyszłym roku ma to być mniej, bo ok. 5,5 mld zł. 

W przypadku JSW oszacowano, że z urlopu górniczego skorzysta 3 tys. osób, a z urlopu dla pracowników zakładów przeróbki mechanicznej węgla 103 osoby, przy zatrudnieniu ponad 32 tys. osób na koniec 2024 r. Chętnych, aby odejść z pracy było w JSW znacznie więcej – Będziemy starali się zwiększyć liczbę szczególnie jednorazowych odpraw – dodał prezes, wskazując że chęć skorzystania z urlopów zgłosiło ok. 6 tys. osób (w tym ponad 3,1 tys. zweryfikowanych jako osoby do tego uprawnione), a z JOP-ów (jednorazowych odpraw pieniężnych – red.) – blisko 700 osób – mówił pod koniec listopada p.o. prezesa JSW Bogusław Oleksy.

Jak wynika z danych ARP w Katowicach, na koniec października w górnictwie pracowało 71,5 tys. osób. 

Pięć kopalń zniknie w ciągu 10 lat 

Podczas prac nad ustawą w Sejmie wiceminister energii Marian Zmarzły wskazywał, że celem nowych przepisów jest realizacja postanowień umowy społecznej z 2021 r. i wsparcie odchodzących pracowników sektora poprzez kompleksowe świadczenia osłonowe oraz dostosowanie przepisów do rzeczywistego modelu transformacji górnictwa węgla kamiennego.

Wiceszef ME zwracał ponadto uwagę, że w celu stopniowego wygaszania działalności i zakładów górniczych, przedsiębiorstwa górnicze objęte systemem wsparcia uzyskają możliwość otrzymania dotacji budżetowej oraz skarbowych papierów wartościowych na przeprowadzenie likwidacji.

Przedstawiciel resortu energii zapewniał, że przepisy ustawy nie przewidują likwidacji żadnego zakładu górniczego. Harmonogram ich likwidacji jest ujęty w umowie społecznej dot. górnictwa węgla kamiennego z 2021 r., w której nie jest wymieniony żaden zakład należący do JSW.

Głównym założeniem projektu poza pakietem osłon jest umożliwienie likwidacji kopalń przez przedsiębiorców górniczych, którzy będą mogli na ten cel dostawać państwowe dotacje, a nie, jak dotąd, przez spółkę restrukturyzacyjną (SRK).

Ustawa umożliwia również przekazywanie mienia związanego z wygaszanymi zakładami m.in. jednostkom samorządu jako darowizny. Pozwoli to na efektywne wykorzystanie terenów poprzemysłowych m.in. pod inwestycje, projekty infrastrukturalne i działania rewitalizacyjne. Zgodnie z przyjętym harmonogramem transformacji sektora, w perspektywie 10 lat planowane jest zakończenie działalności pięciu kopalń. Całkowite odejście od wydobycia węgla energetycznego przewidziano do 2049 r.