Zmiany dostępności informacji na temat akcjonariatu

JAKIE ZNACZENIE MAJĄ OSTATNIE NOWELIZACJE K.S.H. I USTAWY O OFERCIE DLA SPÓŁEK GIEŁDOWYCH?

Wprowadzone w 2019 r. zmiany legislacyjne w zakresie ustawy – Kodeks spółek handlowych (dalej: k.s.h.) oraz ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz spółkach publicznych (dalej: OferPublU) można ocenić jako najbardziej rewolucyjne i postępowe od wielu lat. Niemniej wymagają one od spółek odpowiednich działań, aby dostosować się do nowej infrastruktury prawnej.

Ustawodawca, dokonując nowelizacji ww. aktów prawnych, podjął m.in. decyzję o wprowadzeniu zmian polegających m.in. na:

(i) wprowadzeniu obligatoryjnej dematerializacji akcji, zarówno akcji na okaziciela, jak i akcji imiennych mających postać dokumentową, co ma na celu m.in. przeciwdziałanie praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu oraz ujawnieniu akcjonariatu;

(ii) zmianie wysokości progu przy squeeze-out;

(iii) zmianie definicji spółki publicznej, która stanowi pochodną obligatoryjnej dematerializacji akcji oraz

(iv) wprowadzeniu nowej definicji oferty publicznej opierającej się na rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1129 z 14 czerwca 2017 r. w sprawie prospektu, który ma być publikowany w zw. z ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem ich do obrotu na rynku regulowanym, oraz uchylenia dyrektywy 2003/71/WE (dalej: rozporządzenie).

Zmiany wprowadzone obiema nowelizacjami k.s.h. idą w kierunku zastosowania reżimu prawnego i wymogów stawianych dotychczas spółkom publicznym do spółek niemających takiego statusu. Oczywiście nie oznacza to, że analizowane zmiany legislacyjne nie mają znaczenia z perspektywy spółek publicznych. Przeciwnie, zmiany określone w pkt (i)–(iv) będą miały fundamentalny wpływ na funkcjonowanie spółek publicznych. W tym zakresie, na przykład, nie da się zaprzeczyć, że wprowadzenie limitów określonych w rozporządzeniu co do ofert publicznych najmocniej odczują podmioty, które często pozyskiwały kapitał zakładowy w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego przez emisję nowych akcji.

JAKI WPŁYW NA PRAWA I OBOWIĄZKI SPÓŁKI ORAZ AKCJONARIUSZY MA DEMATERIALIZACJA AKCJI ?

Przed nowelizacją k.s.h. nawet w spółkach publicznych dopuszczalny był dualizm polegający na możliwości emitowania akcji w formie dokumentowej oraz w formie niemającej postaci dokumentów. Konsekwencją wprowadzonej zmiany będzie odejście od takiego dualizmu i obowiązek dematerializacji akcji mających postać dokumentową i innych udziałowych papierów wartościowych emitowanych przez spółki.

Pełna dematerializacja akcji wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021 r., w którym to dniu wchodzi w życie zmiana art. 328 §1 k.s.h., który w nowej treści przesądza, że „akcje nie mają formy dokumentu". W konsekwencji od tego dnia akcje spółek nie będą posiadały formy dokumentu, co jest istotną zmianą w szczególności dla spółek nienotowanych na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu. Z tym dniem wygasają prawa z akcji dokumentowych 1), a moc prawną uzyskują wpisy w rejestrze akcjonariuszy. Sam dokument akcji 2) zachowuje do 1 stycznia 2026 r. moc dowodową w zakresie wykazania przez akcjonariusza, że przysługują mu prawa udziałowe wobec spółki.

Ustawodawca przyjął założenie, że do spółek publicznych nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące rejestru akcjonariuszy. W konsekwencji akcje spółek publicznych powinny być zarejestrowane wyłącznie w depozycie prowadzonym przez KDPW i zapisane na rachunkach papierów wartościowych. Jest to równoznaczne ze zwolnieniem spółek publicznych z obowiązku prowadzenia księgi akcyjnej czy zawarcia z firmą inwestycyjną umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy.

Powyższe oznacza, że akcjonariusze, których akcje dotychczas nie zostały zdematerializowane, nie będą zmuszeni do złożenia dokumentów akcji we właściwym depozycie. Przeciwnie, jak pozostali akcjonariusze będą oni uprawnieni do odebrania świadectwa depozytowego od podmiotu prowadzącego taki depozyt. Z perspektywy zarówno tych akcjonariuszy, jak i spółki taka zmiana stanowi znaczące ułatwienie.

Mając na względzie powyższe, spółka zobowiązana jest do pięciokrotnego 3) wezwania akcjonariuszy do złożenia ww. dokumentów akcji w spółce. Wezwanie winno być ogłoszone za pośrednictwem strony internetowej spółki oraz powinno widnieć przez okres nie krótszy niż trzy lata od dnia pierwszego wezwania. Rekomenduje się publikacje ogłoszenia nie tylko w zakładce dot. relacji inwestorskich, ale również na głównej stronie – takie rozwiązanie zminimalizuje ryzyko zgłoszenia wobec spółki zarzutu, że nie poinformowała akcjonariuszy we właściwy sposób. Wezwanie powinno być dokonane zgodnie z przepisami dot. walnego zgromadzenia.

1) Zgodnie z art. 15 ust. 3 k.s.h. wygaśnięcie dotyczy również innych tytułów uczestnictwa w spółce, takich jak: warranty subskrypcyjne, świadectwa użytkowe, świadectwa założycielskie, i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki.

2) jw.

3) Zgodnie z nowelizacją k.s.h. przyjętą 30 sierpnia 2019 r. pierwsze wezwanie powinno być dokonane nie później niż do 30 czerwca 2020 r., przy czym wezwania nie mogą być dokonywane w odstępie dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż dwa tygodnie.

Zbigniew Mrowiec Partner w kancelarii Mrowiec Fiałek i Wspólnicy sp.j.

JAKIE ZMIANY ZOSTAŁY WPROWADZONE W DOSTĘPIE DO INFORMACJI O AKCJONARIUSZACH ? (jawność składu akcjonariatu spółki)

Dotychczas dość powszechne było absolutyzowanie anonimowości udziału w spółce akcyjnej na podstawie posiadanych akcji na okaziciela. Podejście, że jak ktoś ma akcje na okaziciela, to ma prawo pozostać anonimowy i ma święte prawo za tą anonimowością się schować, towarzyszyło nam de facto od powstania rynku kapitałowego. Z czasem takie podejście, tkwiące w dość już zamierzchłej przeszłości prawa spółek, stało się zupełnie niepraktyczne, w szczególności w odniesieniu do spółek funkcjonujących na rynku kapitałowym. I właśnie przyszedł czas na zmiany, dotyczące zarówno spółek z rynku kapitałowego, jak i spółek „prywatnych".

Do treści OferPublU dodano, po Dziale III, Dział IIIA zatytułowany „Identyfikacja akcjonariuszy, przekazywanie informacji akcjonariuszom i ułatwianie wykonywania praw akcjonariuszy". Dodany do ustawy dział stworzył system dostępu do informacji o akcjonariuszach spółek giełdowych dla tych spółek, jak również upoważnionych przez nie osób lub podmiotów. Zgodnie z treścią art. 68j ust. 1: „na żądanie spółki giełdowej lub osoby upoważnionej przez spółkę giełdową podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych lub rachunki zbiorcze są obowiązane udostępnić spółce giełdowej lub tej osobie informacje umożliwiające identyfikację akcjonariuszy spółki giełdowej oraz liczby wyemitowanych przez nią akcji, posiadanych przez każdego z tych akcjonariuszy, według stanu na wskazany w tym żądaniu dzień, przypadający nie wcześniej niż na dzień jego złożenia".

Jak została określona definicja „spółki giełdowej"?

Spółka giełdowa, na potrzeby tego dodanego do OferPublU działu, została zdefiniowana jako „spółka z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego, której co najmniej jedna akcja jest dopuszczona do obrotu na rynku regulowanym lub na zagranicznym rynku regulowanym". Zatem spośród spółek notowanych w Polsce regulacja ta dotyczy spółek i akcjonariuszy spółek z Głównego Rynku GPW, ale nie obejmuje spółek i akcjonariuszy spółek notowanych na NewConnect (tj. w alternatywnym systemie obrotu).

Kim jest (lub może być) „osoba upoważniona"?

Regulacja Działu IIIA daje asumpt do pewnych spekulacji w tym zakresie. Brak jest bowiem zapisu ograniczającego dostęp do tych informacji dla podmiotów (lub osób) innych niż spółka giełdowa. Zatem „osobą upoważnioną" może być potencjalnie nie tylko osoba lub podmiot pobierający informacje nt. akcjonariuszy dla spółki giełdowej, ale nie można wykluczyć takiego rozumienia tego przepisu, że informacje te mogą być dostępne dla osób działających nie na rzecz spółki, ale dla siebie (lub innej osoby trzeciej). Taką informację dopuszcza brzmienie analizowanego artykułu odwołujące się do udostępnienia informacji „spółce giełdowej lub tej osobie", co zakłada, że dostęp do tych informacji może mieć tylko osoba upoważniona, a niekoniecznie sama spółka giełdowa. Może zatem powstać wątpliwość, czy system dostępu do informacji uregulowany w art. 68j OferPublU umożliwia dostęp do informacji zarówno spółkom giełdowym, jak i osobom trzecim (akcjonariuszom i podmiotom niebędącym akcjonariuszami), co do których spółka giełdowa zgodziła się na ich dostęp do informacji objętych upoważnieniem. W pewnym zakresie regulacja dotycząca przetwarzania danych osobowych akcjonariuszy może działać ograniczająco w stosunku do kręgu osób mających dostęp do informacji udostępnianych w trybie Działu IIIA, ale tą kwestią wypada zająć się odrębnie.

Jakie informacje są udostępniane w trybie Działu IIIA OferPublU?

Informacje udostępniane w tym trybie to informacje umożliwiające identyfikację akcjonariuszy spółki giełdowej oraz liczby wyemitowanych przez nią akcji, tj. pozwalające na (w najszerszym możliwym zakresie) ustalenie pełnego składu akcjonariatu i stanu posiadania poszczególnych akcjonariuszy. Co ciekawe, wprowadzono ograniczenie, zgodnie z którym można żądać udostępnienia informacji na dzień przypadający nie wcześniej niż wskazany w żądaniu, zatem sprawdzenie akcjonariatu spółki post factum, np. po walnym zgromadzeniu, w związku z zarzutami o naruszenie przepisów o znacznych pakietach akcji, nie będzie w tym trybie możliwe. Może to skłonić spółki giełdowe do zbierania informacji na dzień walnego zgromadzenia z wyprzedzeniem i bez szczególnego uzasadnienia, nawet jeśli przed walnym zgromadzeniem nie były zgłaszane wątpliwości np. co do ewentualnego naruszenia regulacji o nabywaniu znacznych pakietów akcji. Na podstawie przepisów tego działu również akcjonariusz może uzyskać informację nt. własnego stanu posiadania akcji danej spółki giełdowej. Przepisy te ułatwiają też wykonywanie praw z akcji rejestrowanych na rachunkach papierów wartościowych w systemie depozytowo-rozliczeniowym.

Czy zmiany określają zasady przetwarzania danych osobowych akcjonariuszy?

Zmiany do OferPublU adresują kwestie przetwarzania danych osobowych akcjonariuszy w związku z udostępnianiem tych danych na podstawie Działu IIIA OferPublU. Zgodnie z art. 68n. ust. 1 „dane osobowe akcjonariuszy (...) mogą być przetwarzane wyłącznie w celu umożliwienia spółce giełdowej identyfikacji swoich akcjonariuszy, zapewnienia bezpośredniej komunikacji z nimi oraz ułatwienia wykonywania praw akcjonariuszy i zaangażowania w sprawy spółki". Wydaje się, że umożliwienie spółce giełdowej identyfikacji akcjonariuszy oraz zapewnienie bezpośredniej komunikacji z nimi (tu: należy przyjąć, że chodzi o komunikację spółki z akcjonariuszami) nie budzi wątpliwości i chodzić tu może o dostęp do informacji o akcjonariuszach przez samą spółkę giełdową. To samo dotyczyć będzie co do zasady wykonywania praw akcjonariuszy, choć tu już komunikacja, np. związana z walnym zgromadzeniem i wykonywaniem głosów oraz wykonywaniem „prawa do sprzedaży" (bo takowe czasem się wyróżnia), może dopuszczać udział w dostępie do informacji podmiotów innych niż spółka giełdowa. Warto byłoby rozwiązać te wątpliwości i przesądzić, że informacje na podstawie art. 68j mogą być wykorzystywane wyłącznie przez spółkę giełdową. Mogłoby to zapobiec naginaniu tych przepisów do realizacji np. transakcji przejęć, choć ze względu na częste zaangażowanie zarządów spółek w takie procesy transakcyjne nie da się całkowicie wyeliminować wykorzystywania informacji pozyskiwanych w tym trybie dla celów innych niż uczestnictwo w spółce i komunikacja spółki z akcjonariuszami w normalnym toku życia korporacyjnego spółki.

Na czym będzie polegał obowiązek dematerializacji?

Od początku roku 2021 akcje spółek nienotowanych ani na rynku regulowanym, ani w alternatywnym systemie obrotu nie będą posiadały formy dokumentu. Przyjęte 30 sierpnia 2019 r. zmiany do k.s.h. przewidują między innymi, że informacje o akcjonariacie tych spółek będą zbierane i przechowywane w rejestrze akcjonariuszy, a wpisy w tym rejestrze będą conditio iuris przeniesienia praw z tych akcji, co będzie zbliżone do działania zapisów na rachunkach w systemie depozytowo-rozliczeniowym. Rejestr akcjonariuszy będzie zawierał obok informacji o spółce również wiele informacji o akcjonariuszu. Statut spółki będzie mógł dalej rozszerzać zakres danych, jakie w rejestrze będą musiały się znaleźć, nie tylko poszerzając prawo do informacji, ale także nakładając na akcjonariuszy dodatkowe obowiązki ujawniania informacji. Rejestr akcjonariuszy będzie jawny dla spółki i dla jej akcjonariuszy, a zatem nie tylko spółka będzie miała informacje o składzie swojego akcjonariatu, ale również akcjonariusze będą mieli pełną wiedzę, kto wraz z nimi uczestniczy w danej spółce. Jawność akcjonariatu w spółkach niepublicznych będzie zatem znacznie dalej idąca niż w przypadku spółek publicznych (notowanych). Uprawnieni do dostępu do informacji w rejestrze będą także uprawnieni do żądania wydania im informacji z rejestru (w postaci papierowej lub elektronicznej).

Jak będzie wyglądał system dostępu do informacji?

System dostępu do informacji na podstawie przepisów Działu IIIA OferPublU jest ograniczony do spółek giełdowych i ich akcjonariuszy. Z kolei rejestr akcjonariuszy wprowadzany do k.s.h. może być tworzony wyłącznie w spółkach niebędących spółkami publicznymi, tj. nienotowanych na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu. Spółki niebędące spółkami publicznymi, których akcje podlegają dematerializacji w systemie depozytowo-rozliczeniowym, będą mogły korzystać z przepisów Działu IIIA OferPublU. A co ze spółkami z NewConnect? Są spółkami publicznymi, ale nie są spółkami giełdowymi! Nie mają do nich zastosowania ani przepisy k.s.h. o rejestrze akcjonariuszy, ani przepisy Działu IIIA OferPublU! Wydaje się, że „zapomniano" o „małej giełdzie" i alternatywny system obrotu „umknął uwadze" ustawodawcy. Zapewne nie udało się skoordynować zakresów regulacji w dwóch procedowanych równolegle dużych nowelizacjach odnoszących się do spółek akcyjnych. Nie sugeruję tego jako rozwiązania najlepszego, ale najprostszym byłoby rozszerzenie przepisów k.s.h. o rejestrze akcjonariuszy na spółki notowane w alternatywnym systemie obrotu. Wejście do notowań na NewConnect nie będzie się wiązało wtedy ze zmianą zasad jawności akcjonariatu, te następować będą wraz z awansem danej spółki na „dużą giełdę".