Oszczędzanie na emeryturę ze sporymi zachętami podatkowymi

Wyższy o 19 proc. zysk z inwestycji i niższy podatek dochodowy – z pewnością taką propozycję uznalibyśmy za atrakcyjną. A właśnie to zapewniają konta emerytalne prowadzone przez różne instytucje finansowe. O korzyści zadbało państwo, chcąc w ten sposób skłonić do odkładania na starość.

Rok 2020 okazał się jeszcze lepszy dla IKE i IKZE niż poprzedni, uznawany za całkiem niezły. Jak wynika z raportu KNF, w ciągu 12 miesięcy kapitał zgromadzony na rachunkach emerytalnych prowadzonych przez instytucje finansowe wzrósł o 3,1 mld zł, do 16,5 mld zł na koniec grudnia (o 23 proc.). Na IKE znajdowało się 11,9 mld zł, a na IKZE – 4,6 mld zł.

W ujęciu wartościowym największy przyrost odnotowały towarzystwa funduszy inwestycyjnych. W przypadku IKE aktywa wzrosły o 0,7 mld zł, do 3,97 mld zł. Według danych Analiz Online najwięcej środków znajdowało się na IKE klientów PKO TFI, NN Investment Partners TFI oraz Pekao TFI (łącznie 60 proc. całości). Natomiast jeśli chodzi o IKZE w TFI, wartość aktywów zwiększyła się o 0,6 mld zł, do 2,3 mld zł. Niekwestionowanym liderem było PKO TFI, które zebrało ponad dwie trzecie wszystkich środków.

Oferta ubezpieczycieli traci na znaczeniu

Zdecydowanie zmalało zainteresowanie kontami emerytalnymi w towarzystwach ubezpieczeniowych. Biorąc pod uwagę tylko aktywne IKE (na które w ubiegłym roku wpłynęły pieniądze), ich liczba zmalała o ponad 4 proc., a aktywa wzrosły tylko o 3,8 proc. Dla porównania, w przypadku funduszy inwestycyjnych oba wskaźniki były dodatnie i wyniosły 16 oraz 29 proc., a dla biur maklerskich nawet 93 i 65 proc.

GG Parkiet

Ale i tak liderem spadków okazały się banki. Liczba aktywnych rachunków IKE zmniejszyła się tam o ponad 13 proc., a wartość zgromadzonych na nich środków prawie o 25 proc. W ubiegłym roku po raz pierwszy założono w bankach 5,8 tys. IKE na 98 tys. nowych kont ogółem.

Dane te pokazują, że oszczędzający coraz wyraźniej stawiają na fundusze inwestycyjne jako najlepszy, ich zdaniem, sposób pomnażania kapitału na emeryturę. Oferta funduszy jest bardzo bogata.

GG Parkiet

W wielu TFI (m.in. w NN Investment Partners, PKO, Esaliens, PZU, Skarbiec) można znaleźć programy automatycznie dostosowujące sposób inwestowania do wieku klienta, zgodnie z zasadą, że im bliżej do emerytury, tym inwestycje powinny być bezpieczniejsze. Na przykład w Skarbcu IKE może mieć formę portfela aktywnego, modelowego statycznego albo indywidualnego. W pierwszym pieniądze osób do 50. roku życia są w całości inwestowane w subfundusz akcji, osób od 50. do 55. roku życia w subfundusz zrównoważony (mniej akcji), tych między 55. a 58. rokiem życia w subfundusz stabilnego wzrostu (jeszcze mniej akcji), a starszych – w depozytowy. W portfelu modelowym statycznym oszczędności od początku są dzielone na dwie części: akcyjną i depozytową.

Oprocentowanie bliskie zera

Konta emerytalne w towarzystwach ubezpieczeniowych najwyraźniej podzieliły los ubezpieczeń z funduszami kapitałowymi (pieniądze klientów są inwestowane właśnie w takich funduszach). To skutek nieprawidłowości przy sprzedaży polis z UFK, braku informacji na temat rzeczywistych kosztów i zasad wycofania się z umowy. Co prawda regulacje zmieniły się na korzyść oszczędzających, ale powrotu do inwestowania na większą skalę za pośrednictwem ubezpieczycieli już raczej nie będzie.

GG Parkiet

Gromadzenie kapitału na starość w bankach zawsze było mało efektywne i miało sens właściwie tylko wtedy, gdy do emerytury pozostało stosunkowo mało czasu. Teraz jest jeszcze gorzej niż kilka lat temu. Na przykład oprocentowanie IKE w Banku Millennium wynosi 0,1 proc. w skali roku. Owszem, nie istnieje niebezpieczeństwo, że stracimy część kapitału z powodu bessy na giełdzie, ale możemy mieć pewność, że poniesiemy realną stratę z powodu inflacji (ostatnio przekracza 4 proc.).

Natomiast bardzo efektywne jest samodzielne inwestowanie na giełdzie przy wykorzystaniu IKE (w mniejszym stopniu IKZE ze względu na dużo niższy roczny limit wpłat). Ta forma z pewnością jest nie dla każdego, bo trzeba się znać na rynku kapitałowym, dlatego nie zyska dużej popularności. Ale wystarczy spojrzeć na dane, by stwierdzić, że inwestorzy chętnie z niej korzystają. Od lat średnia wpłata na IKE w biurach maklerskich (bądź bankach prowadzących działalność maklerską) jest najwyższa, w ubiegłym roku wyniosła 9 tys. zł (dla porównania w TFI – 4,7 tys. zł). Liczba „maklerskich" IKE przez rok zwiększyła się o 43 proc. (biorąc pod uwagę te, na które dokonano wpłat – o 93 proc.).

Zakup akcji w ramach IKE w zasadzie nie różni się od zwykłego inwestowania. Skład portfela może się zmieniać, tyle że obowiązują roczne limity zasilania konta nowymi środkami. Niewątpliwą zaletą takiego sposobu lokowania pieniędzy w akcje jest brak podatku od zysków kapitałowych (w IKE przy wycofywaniu się z inwestycji po osiągnięciu określonego w ustawie wieku).

Rzecz jasna korzyści podatkowe dotyczą wszystkich form IKE i IKZE (oprócz TFI, ubezpieczycieli, biur maklerskich i banków oferują je jeszcze powszechne towarzystwa emerytalne prowadzące dobrowolne fundusze emerytalne; można też kupować obligacje oszczędnościowe w ramach IKE-Obligacje).

Bez podatku Belki, niższy dochodowy

Pierwszą korzyścią jest brak 19-proc. podatku od zysków. W przypadku IKE warunkiem jest wypłata pieniędzy dopiero po ukończeniu 60. roku życia (lub 55., jeśli nabyło się już uprawnienia emerytalne). Dodatkowo trzeba spełnić niewygórowane warunki dotyczące okresu i częstotliwości wpłat.

Z kolei jeśli chodzi o IKZE, podatek od dochodów kapitałowych nie zostanie pobrany w żadnej sytuacji, nawet jeśli wycofamy się z umowy przed ukończeniem 65 lat. Ta granica wieku jest istotna, by mieć prawo do innej korzyści – opodatkowania wypłacanego kapitału zryczałtowaną daniną w wysokości 10 proc. (dodatkowy warunek to wpłaty na IKZE przez co najmniej pięć lat kalendarzowych).

Podejmując pieniądze przed 65. rokiem życia, będziemy musieli odprowadzić od całej zwracanej kwoty podatek dochodowy na zasadach ogólnych (przychody z innych źródeł w deklaracji PIT). Jest to efekt tego, że w czasie oszczędzania roczną wpłatę na IKZE możemy odliczać od podstawy opodatkowania PIT. Dzięki temu korzyść podatkowa przysługująca za 2021 r. (jeśli wyczerpiemy cały limit) może wynieść nawet 2019 zł, a w przypadku samozatrudnionych aż 3029 zł.

Brak 19-proc. podatku Belki ma duże znaczenie, zwłaszcza w długim terminie. Według wyliczeń Analiz Online – przy założeniu, że przez dziesięć lat co roku wpłacalibyśmy na konto emerytalne 6 tys. zł, a roczna stopa zwrotu wynosiłaby 5 proc. – nasz dochód z inwestycji sięgnąłby 15,5 tys. zł. Gdybyśmy musieli odprowadzić 19-proc. podatek, oddalibyśmy fiskusowi 2,9 tys. zł. Wydłużając okres oszczędzania (przy stałych pozostałych parametrach), zyskujemy duże kwoty: 14,9 tys. zł przy 20 latach (zysk z inwestycji 78,3 tys. zł); 41,5 tys. zł przy 30 latach (zysk 218,6 tys. zł); ponad 92 tys. zł przy 40 latach (zysk aż 484,8 tys. zł).

Opłacalny wybór

Korzyści podatkowe powinny zachęcać do tego, by nadwyżki finansowe (oprócz tych stanowiących poduszkę bezpieczeństwa) w pierwszej kolejności wpłacać właśnie na IKE i IKZE. Opcji inwestycyjnych jest mnóstwo. I to bez podatku Belki oraz z ulgą w PIT wynikającą z różnicy między stawką, według której odpisywane są wpłaty na IKZE (17, 19 lub 32 proc.), a zryczałtowanym opodatkowaniem pobieranym przy podejmowaniu środków (10 proc.).

Co więcej, jeżeli zwrot podatkowy przysługujący dzięki IKZE będziemy reinwestować poprzez IKE, to nie zapłacimy podatku dochodowego także przy wycofywaniu pieniędzy po 60. roku życia.

W sumie w tym roku na konta można przelać ponad 20 tys. zł

Wysokość wpłat na IKE i IKZE jest ograniczona. Na pierwsze z tych kont co roku można przelać nie więcej niż trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce, prognozowanego na dany rok. W przypadku IKZE jest to 1,2-krotność lub 1-8-krotność dla osób samozatrudnionych. W 2021 r. IKE można zasilić maksymalnie kwotą 15 777 zł, a IKZE – 6310,80 zł lub 9466,20 zł (samozatrudnieni). Limit niewykorzystany w danym roku nie przechodzi na rok następny. Można mieć jednocześnie jedno IKE i jedno IKZE. Wielkość i częstotliwość wpłat jest w zasadzie dowolna, choć często są ustalane minimalne wpłaty.