Nowa mapa energetyczna Europy

Od lat geopolityka silnie wpływa na europejski sektor energii. Dzieje się tak, bo Stary Kontynent nie jest specjalnie bogaty w surowce energetyczne, tymczasem zużycie energii jest tu duże. Ogromną rolę do odegrania ma w tym przypadku Bałtyk.

Materiał powstał we współpracy z ORLEN SA

– Prowadzonych jest dziś wiele działań, które mają budować niezależność Europy. Popularny jest termin resilience, odporność. Chodzi o budowę odporności m.in. sektora energetycznego na zawirowania geopolityczne, by minimalizować ryzyko potencjalnych wstrząsów. Inwazja Rosji na Ukrainę była jednym z największych szoków energetycznych ostatnich lat. Polska wyszła z niego obronną ręką dzięki długoterminowym inwestycjom, które wcześniej zrealizowała – mówi Julia Ćwiek, kierowniczka projektu w dziale transformacji strategicznej Orlenu.

Region w walce o niezależność

Temat bezpieczeństwa energetycznego jest jednym z istotniejszych wątków poruszanych na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos. Tak będzie również podczas najbliższej edycji wydarzenia. Orlen zamierza przedstawić w Szwajcarii sytuację regionu i omówić działania podejmowane w Europie Środkowo-Wschodniej, gdzie koncentruje się działalność grupy. Ważnym elementem bezpieczeństwa jest Morze Bałtyckie, które odegra kluczową rolę w kształtowaniu nowej mapy energetycznej Europy.

Państwa regionu przez wiele dekad uzależnione były od dostaw surowców z Rosji. Dotyczyło to zarówno gazu, jak i ropy naftowej. Surowce rosyjskie docierały tu bezpośrednio rurociągami, nie było alternatywnych kierunków dostaw. To się jednak zmieniło, punkty wejścia zostały przekierowane na północ, na szlak morski. Dzięki powstałej i wciąż rozbudowywanej infrastrukturze wokół Morza Bałtyckiego konsumenci ropy i gazu z Europy Środkowo-Wschodniej byli w stanie zdywersyfikować źródła dostaw.

W Polsce powstał terminal LNG w Świnoujściu, którego przepustowość wynosi 8,3 mld m sześc. gazu rocznie i podmorski gazociąg Baltic Pipe łączący złoża węglowodorów na Szelfie Norweskim z polskim systemem przesyłowym. Budowany jest również w okolicach Gdańska pływający terminal LNG. Dziś Orlen sprowadza gaz skroplony drogą morską z USA, Kataru, Norwegii i krajów Afryki nie tylko na potrzeby Polski, ale i krajów ościennych. Szereg kosztownych inwestycji przeprowadziły również Litwa i Finlandia. Litwini uruchomili w 2014 r. jednostkę FSRU w Kłajpedzie. Z kolei Finowie zbudowali w 2019 r. Balticconnector, gazociąg łączący Finlandię z Estonią, umożliwiający przesył błękitnego paliwa przez kraje bałtyckie z pominięciem Rosji.

Po zakończeniu trwających inwestycji w terminal pływający, zdolności importowe Polski w zakresie LNG jeszcze wzrosną, umożliwiając zaopatrywanie w gaz pochodzący spoza Rosji całego regionu. Dystrybucję paliwa na południe Europy zapewni z kolei tzw. korytarz północ–południe. Infrastruktura przesyłowa umożliwi kierowanie surowca z północnej Polski przez rozbudowane interkonektory do Czech, na Słowację jak również do pogrążonej w wojnie Ukrainy. – Można pokusić się o stwierdzenie, że Polska jest już pewnego rodzaju hubem gazowym, biorąc pod uwagę, że jest przekaźnikiem ładunków gazu ziemnego importowanego z różnych stron świata do krajów regionu – mówi Julia Ćwiek.

Europa jest dziś o wiele bardziej bezpieczna energetycznie niż jeszcze kilka lat temu. Oczywiście nadal pozyskuje surowce z zewnątrz, nie jest samowystarczalna. Ale poza tym, że na potęgę rozwija odnawialne źródła energii, zyskała też nowe możliwości importu surowców. – Dywersyfikacja to klucz do bezpieczeństwa. Celem jest, by do 2028 r. odejść zupełnie od rosyjskich węglowodorów. Jest on realizowany krok po kroku. Kolejne państwa podejmują działania, by na kontynencie było coraz bezpieczniej, jeśli chodzi o zaopatrzenie w energię – mówi Julia Ćwiek.

Strategiczna infrastruktura

Bezpieczeństwo w kontekście Morza Bałtyckiego należy rozpatrywać jednak szerzej niż tylko trasy dostaw paliw. – To obszar, który ma gigantyczne możliwości rozwojowe w związku z inwestycjami w morską energetykę wiatrową, budową infrastruktury przesyłowej wodoru czy magazynowaniem dwutlenku węgla – podkreśla Julia Ćwiek.

Czasy, w których funkcjonujemy, wymagają szczególnego podejścia. Wojna za wschodnią granicą Polski zmusza do szczególnej dbałości o ochronę samej infrastruktury, która ma kluczowe znaczenie dla energetycznej niezależności kontynentu. Dotyczy to również infrastruktury na morzu. Kraje leżące wokół Bałtyku podejmują w tym zakresie coraz szerszą współpracę. – Rada Państw Morza Bałtyckiego jest tym forum, które pozwala na współpracę w szczególności na poziomie administracyjnym. Ta współpraca istnieje i w wielu aspektach jest coraz bardziej zacieśniania. Zagrożeniem mogą być w tej chwili obce jednostki pływające, latające. I na te realne zagrożenia trzeba odpowiadać, najlepiej wypracowując wspólne procedury i podejmując aktywną współpracę – informuje przedstawicielka Orlenu.

Bałtyk już dziś kształtuje energetyczną przyszłość regionu – zapewnia dostęp do globalnych rynków surowców, staje się przestrzenią wielkoskalowego rozwoju offshore i technologii wodorowych, a jednocześnie wymaga zdecydowanej ochrony w kontekście nowych zagrożeń geopolitycznych. Tylko współpraca państw regionu pozwoli wykorzystać jego potencjał i wzmocnić długofalowe bezpieczeństwo energetyczne Europy.