Kobiety w spółkach giełdowych

Jak kształtowały się w ostatnim roku wskaźniki różnorodności zarządów i rad nadzorczych spółek notowanych na giełdzie z punktu widzenia poszczególnych rynków, a także najważniejszych indeksów giełdowych?

Obowiązująca od początku roku dyrektywa Unii Europejskiej w sprawie ujawniania danych niefinansowych i informacji na temat różnorodności może stanowić ciekawe źródło informacji na temat nie tylko strategii spółek, ale również ich spojrzenia na kwestie zatrudnienia. Zgodnie z wymogami tej dyrektywy w tym roku przedsiębiorstwa po raz pierwszy opublikują raporty zawierające dane niefinansowe. Według szacunków Ministerstwa Finansów raportowaniem zostanie objętych około 500 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w Polsce, z czego 150 to spółki publiczne. Nowe dane mogą z czasem stanowić istotne źródło dodatkowych informacji w procesie analizy spółek giełdowych.

Zarządy nadal mężczyznami stoją

W stosunku do ubiegłego roku do niewielkich zmian doszło w przypadku udziału kobiet w zarządach wszystkich spółek giełdowych. Wskaźnik różnorodności w 2017 r. w ujęciu ogółem wzrósł do 12,3 proc. z 12 proc. w roku poprzednim. Najwyższa wartość tego wskaźnika w ostatnich ośmiu latach miała miejsce w 2012 r. (wówczas było to 13 proc.), zaś najniższy udział kobiet w zarządach wszystkich spółek giełdowych wystąpił w 2010 r. (11,11 proc.).

W ubiegłym roku obserwowaliśmy wzrost udziału kobiet w zarządach zarówno spółek z rynku regulowanego, jak i alternatywnego. W przypadku głównego rynku akcji udział kobiet w zarządach wzrósł z 11,1 proc. w 2016 r. do 11,2 proc. w roku 2017. Mimo że mieliśmy do czynienia ze wzrostem tego wskaźnika, to jego poziom jest nadal niższy od poziomu rekordowego, który obserwowaliśmy w roku 2012 i dwa lata później.

Na uwagę natomiast zasługuje rekordowy poziom wskaźnika udziału kobiet w przypadku rynku alternatywnego. W ubiegłym roku wskaźnik różnorodności dla spółek notowanych na NewConnect wyniósł 14,6 proc. Oznacza to wzrost o blisko jeden punkt procentowy w stosunku do 2016 r. Poprzednio rekord został zanotowany w 2013 r. Wówczas udział kobiet w zarządach spółek z NewConnect wyniósł 14,5 proc., a więc nieznacznie mniej niż w ostatnim roku. W przypadku tego rynku warto podkreślić, że w ubiegłym roku mieliśmy do czynienia z 17 wycofaniami spółek z obrotu, z czego siedem spółek przeszło na rynek regulowany, oraz 19 debiutami. Obserwowane w ostatnim roku zmiany mogą więc być w dużym stopniu efektem tych operacji.

Z punktu widzenia zajmowanych przez kobiety stanowisk w zarządach spółek giełdowych w ostatnim roku nastąpił spadek liczby kobiet zajmujących stanowisko prezesa. Wskaźnik różnorodności wyniósł 6,1 proc., czyli najniżej w ciągu ostatnich czterech lat. Podobnie spadek nastąpił w przypadku kobiet na stanowisku członka zarządu. Współczynnik ten w ciągu ostatnich lat kształtował się w przedziale 18–20 proc., ale w ostatnim roku osiągnął 17,9 proc. Wzrosła natomiast do rekordowego poziomu liczba kobiet na stanowisku wiceprezesa i wyniosła w 2017 r. 14,1 proc. Poprzednio najwyższy poziom kobiet na stanowisku wiceprezesa został zanotowany w 2014 r. i wyniósł 12,4 proc.

W radach nadzorczych stabilizacja

W 2017 r. udział kobiet w radach nadzorczych wszystkich spółek giełdowych nieznacznie spadł w stosunku do poprzednich 12 miesięcy. Na koniec ostatniego roku wskaźnik różnorodności ogółem wynosił 18,6 proc., natomiast rok wcześniej było to 18,8 proc. Warto podkreślić, że nadal jest to najwyższy poziom w ostatnich ośmiu latach. Co ciekawe, udział kobiet w radach nadzorczych spółek rynku głównego akcji i NewConnect kształtował się w 2017 r. na poziomie z roku 2016 i wyniósł: 15,1 proc. dla rynku regulowanego i 23,5 proc. dla rynku alternatywnego. Należy podkreślić, że wskaźnik udziału kobiet w radach nadzorczych spółek z NewConnect jest najwyższy wśród analizowanych wskaźników różnorodności. Brak zmian wskaźnika z punktu widzenia poszczególnych rynków, przy jego jednoczesnym spadku w ujęciu ogółem, był efektem spadku liczby członków rad nadzorczych spółek rynku alternatywnego zarówno w ujęciu ogółem, jak i samych kobiet wchodzących w skład tych organów.

Z punktu widzenia obsady poszczególnych stanowisk w radach nadzorczych nastąpił wzrost liczby kobiet piastujących najwyższe stanowiska. Wskaźnik różnorodności w tym przypadku wyniósł w 2017 r. 11,8 proc., czyli nieznacznie wyżej niż rok wcześniej, nadal jednak mniej niż dwa lata wcześniej, kiedy kształtował się on na poziomie 13,3 proc. Praktycznie na niezmienionym poziomie pozostaje w ciągu ostatnich dwóch lat liczba kobiet na stanowisku członka rady nadzorczej. W 2016 r. wskaźnik ten wyniósł rekordowe 20,1 proc., w minionym roku było to 20 proc. Sukcesywnie spada udział kobiet zajmujących stanowisko zastępcy przewodniczącego rady nadzorczej. W roku 2017 jedynie 15 proc. rad nadzorczych spółek giełdowych miało kobiety na stanowisku wiceprzewodniczącej. To spadek o blisko 2 punkty procentowe w stosunku do roku poprzedniego i już prawie 4 punkty procentowe mniej niż w roku 2014.

Dużo zmian w dużych indeksach

O ile niewiele zmian zaszło w przypadku udziału kobiet we władzach spółek ogółem, o tyle z istotnymi ruchami mieliśmy do czynienia w przypadku najważniejszych indeksów giełdowych. Z przeprowadzonych przez nas analiz wynika, że zarówno w WIG20, jak i w indeksach mWIG40 i sWIG80 wzrósł udział kobiet w zarządach poszczególnych spółek. Rekordowy poziom w ciągu ostatnich czterech lat osiągnął udział kobiet w zarządach spółek z WIG20. Jeszcze w 2014 r. wskaźnik ten wynosił zaledwie 5,3 proc. Obecnie zaś wzrósł do 15,5 proc. Do największych zmian w 2017 r. doszło w zarządach spółek branży finansowej, które są mocno reprezentowane w indeksie giełdowych blue chips, a to się przełożyło na ogólny wzrost wskaźnika różnorodności.

W przypadku indeksu mWIG40 po spadku udziału kobiet we władzach spółek w poprzednich dwóch latach w ostatnim roku nastąpił jego wzrost. Kobiety na koniec 2017 r. odpowiadały za blisko 9 proc. władz spółek indeksu giełdowych średniaków. Podobnie jak w przypadku WIG20 najwięcej kobiet było zatrudnionych w spółkach branży finansowej.

Najbardziej stabilnie zachowuje się udział kobiet w przypadku indeksu sWIG80. Udział kobiet w zarządach spółek tego indeksu w ostatnich czterech latach waha się w przedziale od 11,3 do 12,5 proc. Na koniec 2014 r. udział kobiet we władzach spółek indeksu sWIG80 stanowił 11,5 proc., aby na koniec ubiegłego roku wzrosnąć o jeden punkt procentowy, do 12,5 proc. Najwięcej kobiet w przypadku tego indeksu zasiadało w zarządach spółek nowych technologii (biotechnologia, media, portale, informatyka) oraz branży finansowej.

Miniony rok obfitował w wiele ciekawych wydarzeń mających na celu uwzględnianie różnorodności w procesie inwestycji na rynku kapitałowym.

Firma FTSE Russell pod koniec ubiegłego roku rozpoczęła publikację indeksu FTSE All-Share Women on Boards Leadership, do którego trafiają spółki uwzględniające w swojej strategii kwestie różnorodności. Trzon portfela tego indeksu stanowią takie spółki, jak bank HSBC, firma paliwowa Royal Duch Shell czy koncern chemiczny Unilever. Z dostępnych danych wynika, że stopa zwrotu tego indeksu wyniosła w ostatnim roku 13 proc.

Za ciekawy można uznać projekt firmy Solactive i banku UBS, którego efektem jest wprowadzenie indeksu Global Gender Diversity. Kwalifikacja spółek do tego indeksu zależy w szczególności od liczby kobiet we władzach spółki. Indeks liczy od 100 do 150 spółek, a obecnie największy udział w jego portfelu mają takie spółki, jak Twilio (z branży nowych technologii), Dr Pepper (przemysł spożywczy) i Netflix (media). Ubiegły rok był szczególnie udany dla tego wskaźnika – jego wartość wzrosła o blisko 50 proc. Czy obserwowane na rynkach kapitałowych zmiany to chwilowa moda czy jednak trwały trend? Miejmy nadzieję, że kolejne działania zarówno w obszarze regulacji, jak i instytucji rynku kapitałowego przybliżą ostateczną odpowiedź na to pytanie.