Inflacja zachęca Polaków do oszczędności, a nie do oszczędzania

Polacy oszczędzają coraz bardziej. Ale w dobie wysokiej inflacji i galopujących cen oznacza to niepomnażanie ulokowanych oszczędności – depozyty ostatnio rosną, ale dynamika wciąż jest niewielka – lecz ścisłe kontrolowanie i ograniczanie wydatków.

Narodowy Bank Polski zaprezentował dane o podaży pieniądza w końcu października. Jak podkreśla Piotr Soroczyński, główny ekonomista Krajowej Izby Gospodarczej, z punktu widzenia obserwacji procesów w gospodarce realnej szczególnie istotne są w nich dane o zmianach poziomów depozytów i kredytów gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i samorządów oraz wielkości gotówki w obiegu.

– Wyniki października powinny być traktowane jako ważne, widać w nich bowiem rozwinięcie reakcji na zmiany w otoczeniu gospodarki, w tym kontynuowaną w Polsce serię podwyżek stóp procentowych oraz reakcję na agresję Rosji na Ukrainę – tłumaczy Soroczyński. I wylicza: w końcu października gospodarstwa domowe dysponowały na rachunkach bankowych środkami w wysokości 1 053,37 mld PLN. Były one o 9,10 mld i 0,9 proc. wyższe niż miesiąc wcześniej i o 36,51 mld PLN, tj. 3,6 proc., większe niż przed rokiem (we wrześniu roczna dynamika tych depozytów wynosiła 3,5 proc.). – Po październiku zazwyczaj oczekuje się solidnego wzrostu depozytów ludności. Wciąż pozytywnie działa tu sezonowo podwyższony poziom zatrudnienia, korzystna jest też sytuacja w zakresie płac (pojawiają się premie i nagrody). Wzrost poziomu środków był tym razem wyraźny.

Wypada podkreślić, że roczna dynamika depozytów w październiku ponownie wzrosła (trzeci raz z rzędu) – po wcześniejszej długiej serii spadków. Wciąż jednak pozostaje niewielka, zwłaszcza na tle dynamiki płac, poziomu inflacji, ale również nie tak dawnej praktyki – gdy dynamika depozytów silnie rosła. Wciąż doświadczamy tu splotu kilku czynników negatywnie oddziałujących na poziom depozytów. Po pierwsze reakcja klientów na podwyższoną inflację – komentuje.

Malejące finanse

Podwyższone nagle koszty utrzymania skłaniają do sięgnięcia do zasobów, robione są też dodatkowe większe zakupy – wyprzedzające inflację. – Na poziom depozytów w bankach wpływa też to, że transmisję zmiany stóp procentowych przez NBP lepiej widać w rosnących cenach kredytów, ale już słabiej w ofertach oprocentowania depozytów. Niskie stopy powodują też to, że wkłady w bankach nie są chronione przed stratami związanymi z inflacją. Postępuje więc również migracja części środków do innych form lokowania oszczędności – w tym do obligacji skarbowych. Część niedawnego silnego odpływu depozytów (z pierwszych miesięcy roku) była też skutkiem masowego zaopatrywania się ludności w gotówkę – po rozpoczęciu agresji Rosji na Ukrainę – komentuje główny ekonomista KIG.

Tymczasem w tegorocznym raporcie Intrum, „European Consumer Payment Report”, zupełnie nie widać już optymizmu, którzy respondenci badania deklarowali w 2021 r. Ledwo Polacy poradzili sobie ze skutkami koronakryzysu, zaczęli nawet z powrotem gromadzić oszczędności, a już pojawiło się nowe zagrożenie dla budżetów – inflacja. Wzrost cen wpływa negatywnie na finanse aż 87 proc. osób w naszym kraju, ale nie tylko na nie. Koszty życia, które rosną szybciej niż pensje, źle wpływają na ogólne samopoczucie Polaków (70 proc.). 71 proc. konsumentów przyznaje, że przez inflację jest w gorszej sytuacji finansowej niż rok temu. Coraz więcej osób staje przed trudną decyzją, które rachunki opłacić w pierwszej kolejności, a które przełożyć na później, bo terminowe wywiązywanie się ze wszystkich zobowiązań staje się coraz trudniejsze. Coraz częściej sięgamy również po kredyty i pożyczki, by pokryć wszystkie wydatki.

Konsumenci pytani przez Intrum uważają, że inflacja zostanie z nami na dłużej – 27 proc. przyznaje, że inflacja przestanie negatywnie wpływać na ich finanse za rok lub dwa lata, a 11 proc. sądzi nawet, że będziemy mieć z nią do czynienia jeszcze przez długi czas. Niemała grupa Polaków (36 proc.) sądzi, że rządzący nie są w stanie rozwiązać problemu rosnących cen.

– Inflacja obniżyła siłę nabywczą Polaków. Tylko co czwartej osobie (24 proc.) po zapłaceniu rachunków zostaje w portfelu więcej niż połowa wynagrodzenia. 14 proc. po dokonaniu opłat zostaje w portfelu mniej niż 10 proc. pensji. Oznacza to, że część konsumentów jest zmuszona posiłkować się kredytem, ponieważ w innym przypadku przestaliby regulować swoje zobowiązania – komentuje Rafał Wąsowski, Sales Director Market Poland w Intrum.

Jak oszczędzać

W ciągu 2022 roku Polacy doświadczyli najistotniejszego wzrostu cen w tym tysiącleciu, co obecnie jest głównym powodem do obaw aż 61 proc. konsumentów. Kolejne z serii badań Consument Sentiment Survey przeprowadzanych przez McKinsey wskazuje, że czynnik ten ciągle zyskuje na znaczeniu, wyprzedzając również sytuację za wschodnią granicą – 11 proc. respondentów, którzy w kwietniu postrzegali inwazję Rosji na Ukrainę jako swoje największe zmartwienie, obecnie są bardziej zaniepokojeni wzrostem poziomu cen produktów na sklepowych półkach.

Z powodu rosnących cen Polacy musieli zwiększyć swoje wydatki na większość dóbr i usług. Najbardziej urosły nakłady na niezbędne produkty, takie jak np. paliwo (u 76 proc. respondentów), produkty spożywcze (67 proc.) czy artykuły gospodarstwa domowego (47 proc.). Jednocześnie, jak wskazuje ankieta, część konsumentów pomimo wzrostu cen nie decyduje się na ograniczenie wydatków i ponosi wyższe koszty, np. podróży zagranicznych (43 proc. respondentów) czy produktów do makijażu (41 proc.). Warto dodać, że 63 proc. Polaków spodziewa się, że ceny będą dalej rosły w ciągu kolejnych 12 miesięcy.

Postępujący wzrost cen motywuje konsumentów do poszukiwania sposobów na zaoszczędzenie pieniędzy i wpływa na wybór miejsca zakupów spożywczych. Niezmiennie rośnie znaczenie dyskontów – 37 proc. Polaków zaczęło częściej korzystać z tego rodzaju sklepów. Najwięcej klientów straciły małe sklepy osiedlowe – 38 proc. konsumentów dokonuje tam zakupów rzadziej niż wcześniej.