Zmiany podatkowe – co nas czeka?

Jakie nowe ryzyka pojawią się w obszarze regulacji podatkowych?

Nowe ryzyka w obszarze regulacji podatkowych są z reguły ściśle powiązane z nowymi przepisami – także dlatego, że coraz częściej wprowadzeniu nowych przepisów podatkowych towarzyszą sankcje karne lub karne skarbowe dla osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe lub dla członków zarządu. W tym kontekście należy wskazać trzy duże zmiany podatkowe, które weszły w życie od 1 stycznia 2019 r.: (i) obowiązek raportowania tzw. schematów podatkowych (ii) nowe zasady poboru podatku u źródła przy płatnościach dokonywanych za granicę (iii) wprowadzenie sankcji podatkowych związanej z zaniżeniem zobowiązań z tytułu podatku dochodowego/niewywiązanie się z obowiązków płatnika. Szczególnie ten pierwszy obowiązek może być dla wielu spółek giełdowych przykrą niespodzianką. Ku zaskoczeniu wielu podatników nowe bardzo restrykcyjne przepisy oznaczają, że w każdej większej grupie kapitałowej co najmniej jedna ze spółek będzie pełnić funkcję „promotora". A to oznacza obowiązek posiadania i stosowania odpowiedniej procedury identyfikowania i raportowania tzw. schematów podatkowych – jej brak jest sankcjonowany wielomilionowymi karami. Nowe przepisy są bardzo skomplikowane i niejasne – celem ich objaśnienia Ministerstwo Finansów opublikowało ostatnio dokument o objętości ponad 100 stron. Dla podmiotów o przychodach przekraczających 40 milionów (lub podmiotów z nimi powiązanych) zakres raportowania jest zdumiewająco szeroki. Obowiązki dotyczą szeregu sytuacji, które nie mają nic wspólnego z agresywną optymalizacją podatkową – choćby takich jak ubieganie się o zwolnienie strefowe, przekształcenie formy prawnej, wybór formy zatrudnienia czy przeniesienie w ramach grupy rozwijanego dla własnych potrzeb oprogramowania. Obowiązki raportowania ciążą m.in. na „korzystających", czyli tak naprawdę podatnikach dokonujących opisanych operacji, a ich niewypełnienie jest sankcjonowane osobistą odpowiedzialnością. Dlatego przygotowanie się do nowych obowiązków powinno być stosunkowo wysoko na agendzie zarządów większych spółek giełdowych.

Co do nowych przepisów dotyczących podatku u źródła, to warto pamiętać, że zaostrzony reżim dotyczy zarówno płatności przekraczających, jak i nieprzekraczających 2 mln zł. Różnice w zakresie obowiązków nie są znaczące, niezależnie od wartości danego strumienia.

Dla wielu przedsiębiorców istotną zmianą będzie również wprowadzenie nowej matrycy stawek VAT. Nowe regulacje spowodują, że część towarów i usług utraci możliwość stosowania preferencyjnej stawki VAT, w innych przypadkach zmiana będzie odwrotna – ważne, aby przedsiębiorcy zweryfikowali prawidłowość stosowanych stawek VAT według nowych reguł. Do zmian w tym zakresie należy podchodzić dwutorowo. Z jednej strony przedsiębiorcy będą mogli zawczasu uzyskać wiążące informacje stawkowe dla swoich produktów, tak aby znać wysokość opodatkowania VAT przed wejściem w życie nowych regulacji. Z drugiej zaś strony, jak pokazuje przykład branży weterynaryjnej, wydaje się, że nadal istnieje pole do dyskusji i „obrony" preferencyjnych stawek VAT w toku prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy.

W kontekście ryzyk warto pewnie pamiętać także o powiązanym z podatkami temacie PPK. Po pierwsze – każda duża firma będzie musiała przygotować się wprowadzenia nowych przepisów; po drugie – będą one zwiększały i tak rosnące koszty zatrudnienia.

Jakie minimalizować te ryzyka?

Oczywiście w pierwszej kolejności trzeba mieć świadomość istnienia nowych obowiązków i rozumieć, co one oznaczają dla zarządzania podatkami i odpowiedzialności poszczególnych osób w ramach firmy, w tym członków zarządu. Jeżeli członek zarządu odpowiedzialny za finanse nie będzie wiedział, że nowo wprowadzone przepisy o sankcjach dotyczą m.in. także zawyżenia straty, a ma w grupie spółkę z dużymi stratami podatkowymi – dalej będzie podchodził do wyliczenia jej wyniku podatkowego w nazbyt liberalny sposób, choć od stycznia 2019 r. jego podejście powinno się zmienić. Jeżeli zarząd nie wie, że po zakończeniu obecnego roku podatkowego będzie musiał złożyć kolegialne oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej skarbowej), że wszystkie transakcje z podmiotami powiązanymi zostały przeprowadzone na warunkach rynkowych – nie będzie wystarczająco przygotowany do złożenia takiego oświadczenia w odległym – z dzisiejszej perspektywy – 2020 r.

W kontekście mnogości nowych, uciążliwych obowiązków rosnącą rolę odgrywa wiedza i świadomość członków zespołu finansowego/podatkowego, ale także bezpośrednie zaangażowanie członków zarządu i ich bliższa bezpośrednia współpraca z zewnętrznym doradcą, który z założenia może być źródłem informacji o nowych zagrożeniach. Nie przez przypadek zdecydowaliśmy się w Crido uruchomić kilka miesięcy temu interdyscyplinarny zespół ds. „compliance", obejmujący doradców podatkowych, prawników i praktyków z obszaru finansów. Okazuje się, że podczas bezpośrednich spotkań z zarządem udaje nam się wielokrotnie zidentyfikować takie obszary w spółce, w których nie wywiązuje się ona w odpowiednim stopniu z oczekiwań nałożonych przez różne przepisy. Co jest dobrym punktem wyjścia do tego, by zidentyfikowane słabości wyeliminować.

I wreszcie – jakkolwiek nudno by to brzmiało – coraz większą rolę przy rozliczeniach podatkowych odgrywa odpowiednie „ustawienie" procesów, posiadanie procedur definiujących zakresy odpowiedzialności poszczególnych osób zaangażowanych w proces obliczania zobowiązania podatkowego. Dotyczy to zarówno osób z działu finansowego firmy, jak i z innych zespołów. Koncepcja należytej staranności stosowana pierwotnie w obszarze VAT, w odniesieniu do procesu doboru kontrahentów, zyskuje coraz większe znaczenie także w innych obszarach – ostatnio została wprowadzona wprost w odniesieniu do procesu weryfikacji statusu podmiotów zagranicznych w kontekście podatku u źródła. Na horyzoncie mamy de facto nową ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, która – bez posiadania odpowiedniej procedury i przy naruszeniu przepisów karnych – może skutkować wielomilionowymi karami, a nawet rozwiązaniem firmy.

Jak zmieni się sposób egzekwowania regulacji podatkowych?

Na pewno duży wpływ na egzekwowanie regulacji podatkowych będą miały liczne przepisy wprowadzające osobistą odpowiedzialność, w tym członków zarządu za realizację zobowiązań podatkowych, oraz nakładające kary za brak formalnej poprawności pewnych oświadczeń lub brak wymaganych procedur. Tendencja do wprowadzania takich rozwiązań jest zresztą nie tylko polską specyfiką – wprowadzanie sankcji karnych lub karnych skarbowych za brak procedur lub należytej staranności celem wymuszenia zwiększonego „zainteresowania" zarządu realizacją obowiązków podatkowych jest narzędziem stosowanym obecnie w wielu krajach. Dlatego sprawy z obszaru tzw. white collar crime, w tym związane z odpowiedzialnością karną skarbową, należy często postrzegać właśnie w kontekście skutecznej egzekucji zobowiązań podatkowych. Co niesie ze sobą określone implikacje dla zarządów – w postaci konieczności odpowiedniego przygotowania do zmierzenia się z rosnącymi ryzykami w obszarze odpowiedzialności osobistej.

(wg rankingu „Rzeczpospolitej" najlepszy doradca w kategorii postępowania podatkowe w latach 2016–2018)

Andrzej Puncewicz, partner zarządzający i szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych w CRIDO