Początki instytucji o charakterze zbliżonym do venture capital sięgają XIX wieku, jednak właściwe narodziny tej formy finansowania przypadają na początek lat 80. Dzięki wsparciu funduszy venture capital powstały takie europejskie firmy, jak Baan, Barco, Business Objects, Parker Pen, Natuzzi czy Salomon. Od początku lat 80. fundusze tego typu zainwestowały w Europie ponad 100 miliardów euro, z czego około 28% w firmy technologiczne (w 1998 roku środki inwestowane w te sektory gospodarki wzrosły o 75%). Co więcej, w 1998 roku dwukrotnie zwiększyły się inwestycje w najwcześniejsze etapy rozwoju przedsiębiorstwa. Odzwierciedla to kształtujący się od około pięciu lat trend ? venture capital coraz mocniej angażuje się w młode przedsiębiorstwa sektorów high-tech. W latach 1994?1998 inwestycje tego typu zwiększyły się około czterokrotnie.Ale co to jest venture capital?Venture capital to pojęcie niejednorodne i trudne do precyzyjnego zdefiniowania. W najszerszym znaczeniu oznacza dokonywane poza obrotem publicznym udziałowe inwestycje kapitałów prywatnych. W Europie utarło się stosować to pojęcie wymiennie z terminem private equity, co powoduje, że do venture capital zaliczane są również transakcje typu management buyout (MBO) i management buyin (MBI).Inwestycje typu venture capital mają kilka cech szczególnych.l Po pierwsze: zwykle wiążą się z początkowymi fazami rozwoju przedsiębiorstwa (start-up), co powoduje, że inwestycja podejmowana jest przy wysokim, wręcz ponadprzeciętnym poziomie ryzyka. Nie oznacza to jednak, że ryzyko to jest niekontrolowane czy nieusprawiedliwione ? nie mylmy venture capital z wysoce ryzykownym kapitałem spekulacyjnym ? wpływa ono po prostu na wysokość oczekiwanej stopy zwrotu. Z tego powodu wyróżnikiem celu inwestycyjnego musi być wysoki potencjał wzrostu wartości przedsiębiorstwa, gdyż głównym źródłem przychodów funduszu venture capital jest odsprzedaż udziałów.l Po drugie: inwestorzy venture capital nie ograniczają się wyłącznie do dostarczania kapitałów. Przedsiębiorstwa na wczesnych etapach rozwoju często zarządzane są przez swoich założycieli, w większości przypadków mających wyłącznie kompetencje branżowe, technologiczne. Z tego powodu fundusze venture capital bardzo często angażują się w zarządzanie oraz doradzają na poziomie strategicznym, szczególnie w obszarze marketingu i finansów. Badania przeprowadzone przez Coopers&Lybrandt Corporate Finance wykazały, że jednymi z najczęściej dostarczanych przez venture capital kompetencji były:? doradztwo w zakresie finansów,? wsparcie w obszarze kreowania i realizacji strategii przedsiębiorstwa,? pomoc w rozwijaniu relacji oraz zbieraniu danych na temat rynku,? pozyskiwanie kadry menedżerskiej,? tworzenie strategii marketingowej.l Po trzecie: inwestorzy venture capital ściśle definiują maksymalny horyzont inwestycyjny (zwykle sięgający kilku, maksimum 10 lat) oraz sposób zakończenia inwestycji. Najczęściej spotykane metody dezinwestycji to sprzedaż posiadanego pakietu w obrocie publicznym lub odsprzedaż inwestorowi strategicznemu. Inwestorzy tego typu zwykle powstrzymują się od bieżącej konsumpcji, aby nie obciążać nadmiernie młodego jeszcze przedsiębiorstwa. Fundusze typu venture capital zwykle nabywają mniejszościowe pakiety akcji, jednak zawsze gwarantują sobie możliwość wpływania na rozwój firmy.Podsumowując, ?venture capital można zdefiniować jako kapitał własny wnoszony na ograniczony okres przez inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw dysponujących innowacyjnym produktem, metodą produkcji bądź usługą, które nie zostały jeszcze zweryfikowane przez rynek, a więc stwarzają wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji, ale jednocześnie w przypadku sukcesu przedsięwzięcia, wspomaganego w zarządzaniu przez inwestorów, zapewniają znaczący przyrost wartości zainwestowanego kapitału, który jest realizowany przez sprzedaż udziałów?1.Private equityna polskim rynku ITBranża IT jest niejako naturalnym partnerem dla inwestycji typu venture capital. Wyraźnie świadczą o tym istniejące trendy światowe w tym sektorze. Z jednej strony w IT występuje mnóstwo niewielkich przedsiębiorstw potrzebujących nie tylko kapitałów, ale również wsparcia w obszarze zarządzania, z drugiej branża ta charakteryzuje się dużą dynamiką rozwoju i szybkim wzrostem wartości, co pozwala na prowadzenie inwestycji o dużej oczekiwanej stopie zwrotu.Szacowana wielkość polskiego rynku IT to około 2,5 miliarda dolarów, przy czym dynamika roczna kształtuje się na poziomie 18?20%. Branża ta ulega przekształceniom zgodnym z trendami światowymi ? coraz mniejsze znaczenie mają sektory o niskiej wartości dodanej (np. dystrybucja i produkcja PC, która jest w fazie schyłkowej i z tego powodu jest mało atrakcyjnym segmentem inwestycyjnym), a coraz bardziej liczą się takie sektory, jak doradztwo czy usługi związane z internetem, które uważa się za mające największy potencjał wzrostu. Ze względu na to relatywnie największą wartością cechują się przedsiębiorstwa świadczące usługi w obszarze integracji aplikacyjnej (ERP, CRM) ? szacowany iloraz wartości firmy do jej rocznej sprzedaży dla transakcji poza obrotem publicznym to 100 ? 300% ? oraz usługowe firmy internetowe, choć nie generują one zysków ? stosunek wartości firmy do sprzedaży rocznej dla transakcji poza obrotem publicznym ? ponad 300%.Skąd płyną pieniądze?Ze względu na dużą atrakcyjność inwestycyjną branży będzie się ona cieszyć w najbliższych latach bardzo dużym zainteresowaniem inwestorów prywatnych.Można ich sklasyfikować w czterech głównych grupach:Inkubatory ? fundusze venture capital koncentrujące się na bardzo wczesnych fazach rozwoju. Są to odpowiedniki zachodnich funduszy typu early stage, które lokują środki wyłącznie na etapie start-up. Fundusze tego typu dostarczają kapitały i infrastrukturę w celu rozwoju technologii pozwalającej na utworzenie przedsiębiorstwa. Przykładami tego typu przedsięwzięć na polskim rynku kapitałowym są Internet Investment Fund oraz Internet Ventures Poland.Venture Capital ? typowe fundusze tego rodzaju, które angażują się na etapach rozwoju od start-up do ekspansji. Najbardziej zbliżonym odpowiednikiem zachodnim tego typu funduszy są tzw. fundusze typu development, które ponadto organizują także małe transakcje MBO. Podmioty tego typu dostarczają kapitał i kompetencje oraz relacje w celu tworzenia i dynamicznego rozwoju przedsięwzięcia. Przykładami tego typu funduszy w Polsce są MCI Management SA (5 projektów inwestycyjnych o wartości 7,5 mln USD) oraz Enterprise Investors (7 projektów inwestycyjnych o wartości około 25 mln USD).Private equity ? inne fundusze prywatne mające zarówno charakter funduszy zrównoważonych (prowadzących inwestycje na wszystkich etapach rozwoju przedsiębiorstwa, lecz koncentrujących się na etapach dojrzałych), jak i generalist private equity ? mających charakter mieszany, łączący cechy funduszy venture capital i funduszy koncentrujących się na transakcjach MBO/MBI. Przykładami tego typu funduszy w Polsce są Advent, Copernicus czy Innova.Inwestorzy strategiczni ? przedsiębiorstwa z branży budujące duże grupy kapitałowe i aktywnie uczestniczące w konsolidacji.
Jarosław SobkowiakMCI Management SA1 Jerzy Węcławski, Venture Capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, str 17.
