Pawieł Durow (Pavel Durov), miliarder dysponujący majątkiem szacowanym na 15,5 mld USD i będący twórcą popularnego komunikatora Telegram, to według rządu Francji bardzo niebezpieczny przestępca. Dlatego zatrzymano go w zeszły weekend na podparyskim lotnisku Le Bourget. Aresztowało go Narodowe Biuro Zwalczania Oszustw (ONAF), które zarzuca mu m.in. ułatwianie działalności terrorystycznej, handlu narkotykami, oszustw finansowych, rozpowszechniania materiałów pedofilskich oraz cyberprześladowania. (W środę wieczorem oficjalnie go oskarżono, ale wypuszczono za kaucją z aresztu. Nie może opuszczać Francji.) Wszystkie te oskarżenia brzmią bardzo poważnie, ale sprowadzają się głównie do tego, że na Telegramie nie prowadzono odpowiedniej moderacji treści oraz tego, że aplikacja ta nie udostępniała francuskim służbom specjalnym (oraz innym zachodnim agencjom wywiadowczym) prywatnych wiadomości jej użytkowników. Zwolennicy Durowa twierdzą, że owa „działalność przestępcza” była więc jedynie obroną wolności słowa i prywatności użytkowników aplikacji. Sprawa ta jest politycznie drażliwa, a Francja w jej wyniku dała putinowskiej Rosji potężne propagandowe narzędzie. Kreml może teraz mówić, że Zachód niszczy wolność słowa i prześladuje biznesmena, który skutecznie konkurował z platformami amerykańskiego big techu. Czy tak jest jednak naprawdę?
Jak Pawieł Durow, założyciel Telegrama, stał się obywatelem świata
Pawieł Durow urodził się w 1984 r. w Leningradzie. Większą część dzieciństwa spędził w Turynie, gdzie pracował jego ojciec, profesor filologii klasycznej. Do Rosji powrócił w 2001 r., a pięć lat później założył portal społecznościowy VKontakte, uznawany za rosyjską wersję Facebooka. Serwis ten zdobył ogromną popularność i był wyceniany nawet na 3 mld USD. W kwietniu 2014 r. Durow został jednak odwołany ze stanowiska jego dyrektora generalnego. Portal stał się własnością firmy Mail.ru i innych spółek należących do biznesmenów lojalnych wobec Putina. Durow stracił swój biznes, bo odmówił FSB, czyli rosyjskiej cywilnej bezpiece, udostępnienia danych uczestników demonstracji na kijowskim Majdanie oraz zablokowania konta rosyjskiego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego.
Durow wyemigrował z Rosji i kupił sobie obywatelstwo wysp Saint Kitts i Nevis. Później zdobył również francuski paszport i obywatelstwo Zjednoczonych Emiratów Arabskich, w których posiada swoją główną rezydencję. Można powiedzieć, że stał się obywatelem świata, pielęgnującym wizerunek ekscentrycznego, libertariańskiego geniusza, publicznie deklarującego, że spłodził ponad 100 dzieci z różnymi kobietami.
Durow raczej by nie stał się takim biznesowym celebrytą, gdyby nie sukces stworzonej przez niego w 2013 r. aplikacji Telegram. Ma ona obecnie około 950 mln czynnych uczestników. Jest bardzo popularnym komunikatorem i źródłem informacji w Rosji, Ukrainie i w innych krajach dawnego ZSRR. W ostatnich latach zaczął zdobywać dużą popularność również w Polsce i na Zachodzie. Jest to aplikacja popularna m.in. wśród amerykańskich prawicowców, dlatego aresztowanie Durowa wzbudziło duże zaniepokojenie również w tamtych kręgach. „Jest 2030 r. w Europie i jesteś poddany egzekucji za polubienie mema” – w ten sposób zatrzymanie Durowa skomentował Elon Musk, właściciel platformy X. Zamieścił również na swoim profilu tweeta użytkownika o nicku „Shaun Maguire” mówiącego: „Wyobraźcie sobie: Jest rok 1994 i Vint Cerf oraz Rob Kahn właśnie zostali aresztowani. Ich wynalazek (protokół TCP/IP) jest wykorzystywany przez dilerów narkotykowych do komunikowania się, a oni nie chcieli zamieścić w nim »bocznych drzwi« dla służb. To ekwiwalent tego, co właśnie się dzieje z Telegramem”.
Pikanterii dodaje tej sprawie to, że Durow bywał wcześniej przedstawiany przez zachodnie media jako obrońca wolności obywatelskich w Rosji. Poklask zdobywał takimi akcjami jak choćby wysłaniem FSB pary metalowych kluczy, gdy ta służba w 2017 r. zażądała od niego wydania kluczy kryptograficznych jego aplikacji. W 2018 r. rosyjskie władze próbowały zablokować obywatelom dostęp do Telegrama, ale nie były w stanie zorganizować skutecznej blokady serwerów.
