Konsumpcyjne kredyty niosą większe ryzyko

Pandemia może spowodować pogorszenie spłat kredytów konsumpcyjnych i mocno zwiększyć odpisy banków.

Materializacja ryzyka związanego z kredytami konsumpcyjnymi może stanowić istotne źródło strat kredytowych banków – ostrzega Narodowy Bank Polski w najnowszym „Raporcie o stabilności sektora finansowego".

Potencjalnie duża skala

Przed ryzykiem związanym z tymi kredytami, których sprzedaż i średnia wartość mocno rosły w ostatnich latach, bank centralny ostrzegał już we wcześniejszych edycjach raportu. Nadejście pandemii i jej wpływ na gospodarkę powodują, że ryzyko to wzrosło i może się szybciej zmaterializować.

„Według dotychczasowych ocen dotyczyło to tylko kredytów wysokokwotowych, natomiast w warunkach obecnego szoku może dotyczyć to całego portfela. Dzieje się tak ze względu na wielkość portfela, skutki obecnego szoku dla sektora gospodarstw domowych oraz silną historyczną reakcję tego typu kredytów na szoki" – ocenia NBP.

Bank centralny zaznacza, że kredyty konsumpcyjne tradycyjnie charakteryzują się wyższym ryzykiem niż pozostała część portfela i stanowią istotną, na tle innych krajów Unii Europejskiej, część portfela kredytowego banków w Polsce. Stanowią 16 proc. kredytów przyznanych sektorowi niefinansowemu, ok. 8 proc. polskiego PKB, czyli więcej niż średnia dla krajów strefy euro wynosząca 5,4 proc. PKB. Oznacza to, że jakość kredytów konsumpcyjnych ma relatywnie większy wpływ na sytuację polskich banków, niż ma to miejsce w innych krajach UE.

Dodatkowo znaczna część kredytów konsumpcyjnych to te wysokokwotowe, które w warunkach szoku wywołanego pandemią mogą okazać się szczególnie wrażliwe na pogorszenie się koniunktury gospodarczej. „Udział wysokokwotowych kredytów konsumpcyjnych w nowych kredytach wzrastał w ostatnich latach (w 2019 r. przekroczył 34 proc.), co może zwiększać wrażliwość banków na potencjalne trudności ze spłatą zadłużenia na skutek spadku dochodów wywołanego skutkami pandemii. Poza tym udział kredytów udzielanych w ramach uproszczonej oceny zdolności kredytowej w nowych kredytach konsumpcyjnych wzrastał, co może zwiększać wrażliwość banków na potencjalne trudności ze spłatą zadłużenia na skutek różnicy między dotychczasową historią wpływów na rachunek i deklarowanymi dochodami a uzyskiwanymi w czasie pandemii" – ocenia NBP.

Bank centralny podkreśla, że w przypadku kredytów konsumpcyjnych, ale dotyczy to też mieszkaniowych, głównym źródłem ryzyka jest wzrost bezrobocia. Czynnikiem zwiększającym obecną wrażliwość jakości kredytów konsumpcyjnych na wzrost bezrobocia była łagodniejsza polityka kredytowa w tym segmencie w ostatnich latach, która znalazła odzwierciedlenie m.in. w wyższym udziale osób z mniej stabilnymi formami zatrudnienia.

Kredyty konsumpcyjne charakteryzują się wyższym ryzykiem niż pozostała część portfela – podaje NBP – i po ostatnim kryzysie z 2008 r. wskaźnik kredytów zagrożonych tego rodzaju wzrósł z 6,5 proc. do około 18 proc., stanowiąc główne źródło odpisów z tytułu utraty wartości portfela kredytowego banków w tamtym czasie (warto jednak zaznaczyć, że wtedy polityka kredytowa banków w obszarze kredytów konsumpcyjnych była dość liberalna, a po kryzysie wymogi zostały zaostrzone m.in. na skutek wprowadzenia Rekomendacji T przez Komisję Nadzoru Finansowego).

Ważne także hipoteki

NBP zwraca też uwagę na kredyty mieszkaniowe, stanowiące największą część aktywów banków (to 20 proc. PKB), co sprawia, że nawet ograniczony wzrost problemów z ich spłacalnością może przynieść duży wzrost wartości odpisów. Tym bardziej że wciąż sporo jest hipotek walutowych i istotna część kredytów (16 proc.) została udzielona samozatrudnionym.