Góra lodowa informacji
Zastanawiając się nad ulokowaniem kapitału w nową spółkę, inwestorzy zwracają uwagę głównie na liczby – wyniki finansowe, prognozy, dotychczasowy przebieg kursu akcji. Czy to wystarczy, żeby zarobić na giełdzie? Czy tylko sytuacja finansowa i dobry model biznesowy decydują o długofalowym sukcesie firmy i wysokim kursie notowań? Przeczą temu zwolennicy inwestowania społecznie odpowiedzialnego (Socially Responsible Investment; SRI). Analitycy zajmujący się odpowiedzialnym inwestowaniem porównują firmę do góry lodowej częściowo zatopionej w morzu. Część znajdująca się ponad taflą morza to są wyniki finansowe odzwierciedlające to, co wydarzyło się w firmie w przeszłości. Wiemy, w jakiej sytuacji jest przedsiębiorstwo obecnie, ale nie gwarantuje nam to wysokich wyników w przyszłości. To czego nie widzimy na pierwszy rzut oka, to co jest pod wodą, to informacje niefinansowe ( ESG – Environmental, Social and Governance). Każda spółka musi na co dzień zarządzać różnymi ryzykami. Ryzyka finansowe wszyscy znamy, są opisane w raportach spółki i możemy uznać, że są odpowiednio zarządzone. Ale oprócz tego są ryzyka niefinansowe związane z obszarem ochrony środowiska, społecznym, praw człowieka, pracowniczym czy przestrzegania ładu korporacyjnego. I to brak identyfikacji i odpowiedniego zarządzania tymi obszarami doprowadza do najczęstszych problemów reputacyjnych w firmie. Na podstawie informacji niefinansowych możemy się dowiedzieć np. o tym, czy spółka dba o swoich pracowników, jaki jest poziom satysfakcji, czy nie mamy za dużej rotacji, czy kontroluje swój wpływ na środowisko, np. sprawdza ilość litrów wody zużytej na jednostkę produktu, czy sprawdza podwykonawców pod kątem przestrzegania praw człowieka, czy ma wdrożone programy antykorupcyjne.
Dlaczego powinno być to dla mnie ważne, jeżeli chcę w tę firmę zainwestować? Bo jeżeli firma nie dba o relacje z pracownikami, to cały dział sprzedaży może przejść do konkurencji i za chwilę przychody runą w dół. Bo jeżeli okaże się, że w naszym łańcuchu dostaw łamane były prawa człowieka, wykorzystywana była praca dzieci, to nasze produkty mogą zostać zbojkotowane przez konsumentów. W roku 2010 po wybuchu katastrofy ekologicznej w Zatoce Meksykańskiej kurs akcji BP spadł w ciągu pięciu tygodni o 34 proc., co oznaczało obniżenie wartości rynkowej koncernu o 58 mld dolarów! Brak odpowiednich procedur w obszarze ochrony środowiska przez długi czas odbijał się czkawką koncernowi. Takich przykładów można mnożyć wiele.
Buduj wartość długotrwale
Kiedy mówimy o społecznie odpowiedzialnym inwestowaniu, pojawia się wiele różnych wyjaśnień. Europejskie Forum ds. Zrównoważonego Inwestowania (EUROSIF) definiuje odpowiedzialne inwestowanie jako: „Zrównoważone i odpowiedzialne inwestowanie jest ogólnym terminem obejmującym każdy typ procesu inwestycyjnego, który umożliwia połączenie finansowych celów inwestorów z ich troską o kwestie ochrony środowiska, społeczne i ładu korporacyjnego". Dla mnie przy SRI dwa pojęcia są szczególnie istotne: długoterminowe budowanie wartości oraz analiza czynników niefinansowych.
Można wyróżnić kilka typów strategii inwestycyjnych wchodzących w trend społecznie odpowiedzialnego inwestowania. Jedną z nich jest wykluczenie polegające na decyzji o nieinwestowaniu w pewne podmioty ze względu na niewypełnianie przez nie kryteriów ESG. Stosując strategię „opartą na normach", minimalizujemy ryzyko, opierając się na wytycznych zawartych w ISO 26000 czy na zasadach wypracowanych przez Global Compact. Dużo bardziej wymagającą strategią jest strategia „zaangażowania oraz głosowania", gdyż zakłada aktywny udział akcjonariusza na WZA i zabieganie o podnoszenie jakości zarządzania w obszarach niefinansowych. „Integracja ESG" to strategia zakładająca podejmowanie decyzji o zaangażowaniu kapitałowym w oparciu o dane finansowe i niefinansowe. Przy podejściu „najlepszy w swojej klasie" inwestorzy z założenia inwestują tylko w spółki, które najlepiej zarządzają obszarami niefinansowymi. „Inwestowanie tematyczne" natomiast opiera się o wspieranie konkretnej grupy lub konkretnych działań, np. wspieranie niepełnosprawnych czy ekologicznych wynalazków.
Krajowe SRI?
W Polsce odpowiedzialne inwestowanie jest wciąż tematem, który się rozwija. Dotychczas przeszkodą w rozwoju był... brak danych. Tylko nieliczne spółki dobrowolnie ujawniały na swój temat informacje z obszarów ESG – powstawało około 40 raportów rocznie, o różnym zakresie tematycznym, opierających się na różnych standardach i ujawniających różne dane. Przez sześć lat jako SEG wspólnie z partnerami badaliśmy w ramach projektu „Analiza ESG spółek w Polsce" całościowo przestrzeganie czynników niefinansowych przez wszystkie notowane spółki i wyniki były mało zachęcające. Większość spółek nie ujawniało na swój temat danych ESG lub robiło to w ograniczonym zakresie, aż do teraz. W 2018 roku po raz pierwszy ponad 150 spółek giełdowych musiało zmierzyć się z nowym obowiązkiem raportowania niefinansowego wynikającego z Dyrektywy 2014/95/UE i znowelizowanej ustawy o rachunkowości. Spółki po raz pierwszy musiały obligatoryjnie przygotować oświadczenia niefinansowe za rok 2017 obejmujące zagadnienia środowiska naturalnego, kwestie społeczne i pracownicze, praw człowieka oraz zapobiegania korupcji i łapownictwu. Każda z tych kwestii musiała zostać przedstawiona w zakresie towarzyszących jej ryzyk, sposobu zarządzania nimi, stosowanych przez spółkę polityk i procedur należytej staranności, a także wskaźników efektywności. Spółka mogła zdecydować, czy oświadczenie zostanie zawarte w ramach raportu rocznego, stając się jego integralnym elementem, czy będzie funkcjonować jako oddzielny dokument.
