Po okrojeniu OFE liczymy na siebie

Stopa oszczędności dobrowolnych Polaków wzrosła do poziomu najwyższego od co najmniej dekady.

Całkowita stopa oszczędzania gospodarstw domowych od dwóch lat utrzymuje się na stabilnym poziomie nieco ponad 3 proc. dochodów do dyspozycji. W II kwartale, jak wynika z najnowszych danych NBP i GUS, wynosiła po korekcie o czynniki sezonowe 3,4 proc. Systematycznie jednak rośnie stopa oszczędności dobrowolnych. W II kwartale osiągnęła ona poziom najwyższy od około dekady. Stanowi ona już 90 proc. całkowitej stopy oszczędzania. Drugi jej składnik – saldo wpłat i wypłat z funduszy emerytalnych – po demontażu OFE z ostatnich lat ma marginalne znaczenie.

Większa świadomość

– Jest kilka hipotez, które mogą wyjaśniać wzrost stopy oszczędności dobrowolnych, ale żadna z nich nie jest jeszcze potwierdzona empirycznie – tłumaczy „Parkietowi" Michał Gradzewicz, dyrektor z Instytutu Ekonomicznego NBP.

Jedno z wyjaśnień to stopniowy demontaż OFE począwszy od 2011 r. (najpierw rząd zmniejszył składkę przekazywaną do funduszy, a w 2014 r. przekazał połowę ich aktywów do ZUS i wprowadził dobrowolność uczestnictwa w tym filarze systemu emerytalnego). – Możliwe jest, że dyskusja, która toczyła się w związku z tymi zmianami w systemie emerytalnym, zwiększyła świadomość gospodarstw domowych, że ich emerytury – a dokładnie tzw. stopa zastąpienia – bez dodatkowych oszczędności będą relatywnie niskie. To mogło je skłonić do zwiększenia oszczędności – wskazuje Gradzewicz.

Tę hipotezę wydaje się potwierdzać to, że wzrost stopy oszczędności dobrowolnych, która jeszcze w 2011 r. była ujemna, zbiegł się w czasie z demontażem OFE. Widać też większe zainteresowanie Polaków dobrowolnymi formami odkładania na emeryturę (IKE i IKZE). – Napływy środków do dobrowolnych rozwiązań emerytalnych nie są tak duże, abyśmy mogli mówić o jakimś przebudzeniu Polaków – zastrzega Gradzewicz. Oszczędności gospodarstw domowych wciąż trafiają w przeważającej mierze do banków – i to głównie na rachunki bieżące i lokaty krótkoterminowe.

Zachodnie wzorce

– Nie można też wykluczyć, że wzrost stopy oszczędności ma charakter przezornościowy, jest reakcją na niepewność. Tak działo się np. w latach 2008–2009, gdy ta stopa też wyraźnie wzrosła. A ostatnie dwa lata to okres sporych zawirowań w otoczeniu polskiej gospodarki – dodaje ekonomista z NBP.

Gdyby ta hipoteza była prawdziwa, wzrost stopy oszczędzania mógłby wkrótce wyhamować. Ale zdaniem Marcina Mazurka, ekonomisty z mBanku, są spore szanse na to, że skłonność Polaków do oszczędzania będzie jeszcze rosła. – Polacy przekształcają się powoli w książkowych konsumentów: zwiększają oszczędności w okresie dobrej koniunktury i czerpią z nich w gorszych czasach – tłumaczy. Wskazuje m.in., że wraz ze wzrostem dochodów zmieniają się w Polsce wzorce konsumpcyjne. Więcej wydajemy na usługi, mniej na dobra trwałego użytku, zwłaszcza takie jak sprzęt AGD, którym nasycenie jest już wysokie. A to sprzyja wzrostowi stopy oszczędzania.

[email protected]