Jest opinia rzecznika generalnego TSUE ws. WIBOR-u. Wstrząśnie bankami?

Dyrektywa ws. nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich może znaleźć zastosowanie do klauzuli zmiennego oprocentowania opartej na wskaźniku WIBOR - stwierdziła Laila Medina, rzecznik generalna TSUE w wydanej w czwartek opinii.

To drugi etap tego precedensowego dla rynku kredytów złotowych postępowania. 11 czerwca br. odbyła się rozprawa przed 5-osobowym składem Trybunału Sprawiedliwości UE. Najważniejszy jednak będzie wyrok, który zwykle podziela opinię rzecznika generalnego TSUE. Rozstrzygnięcie zapadnie zapewne w ciągu kilku najbliższych miesięcy.

Niektórzy prawnicy spodziewają się, że orzeczenie uwzględniające oczekiwania konsumentów i ich pełnomocników, otworzy nowe wielkie pole dla procesów kredytobiorców, tym razem złotówkowych, z bankami – na wzór spraw frankowych.

Umowy ze wskaźnikiem WIBOR. O co zapytał TSUE polski sąd?

W omawianej sprawie do TSUE zwrócił się częstochowski Sąd Okręgowy (sędzia Marcin Borkowski). Rozpatruje on pozew kredytobiorcy, który w PKO BP S.A. w 2019 r. zaciągnął kredyt mieszkaniowy na nieco ponad 400 tys. zł na 240 miesięcy. We wrześniu 2023 r. kredytobiorca pozwał bank, zarzucając mu, że przed zawarciem umowy nie został poinformowany, w jaki sposób jest wyznaczany wskaźnik referencyjny WIBOR, mający kluczowe znaczenie dla ustalenia oprocentowania tego kredytu. Zażądał on też zapłaty ponad 10 tys. zł rat nadpłaconych w oparciu o abuzywny, w jego ocenie, WIBOR.

SO powziął szereg wątpliwości, które zawarł w pytaniach prejudycjalnych do TSUE:

– po pierwsze czy dyrektywa konsumencka (93/13 EWG) pozwala na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania na podstawie wskaźnika referencyjnego WIBOR;

– a w razie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie – czy postanowienie umowy co do oprocentowania opartego o WIBOR można uznać za sprzeczne z dobrą wiarą banku, skutkujące nierównowagą praw i obowiązków stron umowy ze szkodą dla konsumenta, z powodu niewłaściwego poinformowania go o ryzyku zmiennej stopy procentowej?

– wreszcie czy w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego oprocentowania opartego na WIBOR, możliwe jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której oprocentowanie kredytu będzie opierało się na drugim składniku oprocentowania, tj. marży banku, co byłoby korzystniejsze dla kredytobiorców?

WIBOR w TSUE. Chodzi o legalność wskaźnika czy umów na nim opartych?

Pełnomocnik kredytobiorcy mec. Sebastian Frejowski wskazywał podczas rozprawy przed TSUE, że przedmiotem sporu nie jest legalność WIBOR, ale prawidłowość wykonania przez bank obowiązków informacyjnych względem konsumenta w odniesieniu do wskaźnika.

– Zatem można uznać, że po rozprawie niesporne jest to, że umowy kredytu hipotecznego oparte na WIBOR-ze są legalne i sam wskaźnik jest wskaźnikiem uczciwym, natomiast obecnie istota zarzutu sprowadza się do tego, czy bank należycie, czy nienależycie wykonał obowiązki informacyjne – spuentował przebieg rozprawy adwokat Michał Romanowski, pełnomocnik PKO BP.

Z kolei pełnomocnik rządu wskazał, że WIBOR jest wskaźnikiem certyfikowanym przez uprawniony organ administracji publicznej na mocy unijnego rozporządzenia BMR i choćby z tej racji ma przymiot uczciwości.

Jak komentował sprawę w czerwcu na łamach Rp.pl Henryk Walczewski, sędzia sądu frankowego, „Spór o WIBOR przed TSUE sprowadza się do ustalenia, kto kogo wprowadza w błąd – banki klientów, czy kancelarie prawne kredytobiorców. Kancelarie podnoszą, że banki nie informowały należycie kredytobiorców, jak działa WIBOR, więc kredyty są nieważne. Tymczasem prawo polskie i unijne nie przewiduje nieważności umowy i darmowych kredytów za brak informacji, jak działa WIBOR. Z prawa unijnego wynika sankcjonowanie umów nieuczciwych, a brak informacji nie stanowi o braku uczciwości umowy. Banki nie muszą wiedzieć, jak działa WIBOR, ale mają go stosować. A ustala go podmiot wskazany przez państwo polskie – kto się z nim nie zgadza powinien od razu pozwać ten podmiot i państwo z pominięciem banku”.

Sygnatura akt: C-471/24