EBC: historia dłuższa niż dwanaście lat

Europejski Bank Centralny pełni funkcję banku centralnego dla kilkunastu państw wchodzących w skład unii gospodarczej i walutowej – jednego z największych bloków gospodarczych we współczesnym świecie.

Powstał zaledwie kilkanaście lat temu. Ale nie oznacza to, że wziął się znikąd.

O integracji walutowej w Europie myślano już na początku lat 60. Ale dopiero pod koniec lat 60. szefowie państw wchodzących w skład EWG zdecydowali się na stworzenie planu ściślejszej integracji ekonomicznej. W tzw. raporcie Wernera z 1970 r. zakładano, że unia walutowa powstanie do 1980 r. Ale w 1971 r. załamał się obowiązujący dotychczas na świecie system sztywnych kursów walutowych utworzony w Bretton Woods jeszcze w czasie II wojny światowej. Rozpoczęła się era dużych zmian notowań walut. To utrudniło realizację zarysowanego w 1970. planu, ale równocześnie sprawiło, że krajom wspólnoty zaczęło zależeć na ograniczeniu wahań wzajemnych kursów walut. Skutek?

Utworzenie tzw. węża walutowego. Jego skład się zmieniał. Pojawiały się w nim nowe waluty, ale część wypadła. W 1977 r. ograniczał się już do marki niemieckiej oraz walut państw Beneluksu i Danii. W 1979 r. za sprawą Niemiec i Francji integracja walutowa zaowocowała pierwszą instytucją – pojawił się Europejski Me. Polegał on nie tylko na ograniczeniu wzajemnych kursów walut państw EWG, które były członkami mechanizmu walutowego (potocznie nadal nazywanego wężem).

Równocześnie miała miejsce koordynacja polityki pieniężnej poszczególnych krajów. Wtedy też uzgodniono, że stabilności kursów walutowych sprzyja stabilność cen. Starano się też unikać jednostronnych dewaluacji walut – choć całkowicie ich nie wyeliminowano.

Dyskusja na temat możliwości dalszego zacieśnienia integracji europejskiej oraz powołania unii monetarnej zaczęła się już kilka lat po utworzeniu ERM. Pod koniec lat 80. Komisja Europejska powołała komitet ekspertów pod kierownictwem Jacquesa Delorsa, który miał przygotować konkretne propozycje dotyczące unii walutowej.

Jego zalecenia stały się podstawą zapisów traktatu z Maastricht podpisanego w 1992 r. i ratyfikowanego przez kraje Wspólnoty Europejskiej rok później. Traktat z Maastricht przewidywał powołanie unii walutowej i gospodarczej, co stało się faktem 1 stycznia 1999 r. Tego dnia Europejski Bank Centralny formalnie zastąpił nadal istniejące banki centralne krajów członkowskich strefy euro w ich najważniejszych zadaniach: ustalania wysokości stóp procentowych.

Protoplastą EBC był Europejski Instytut Walutowy, utworzony we Frankfurcie w 1994 r. Jego zadaniem było koordynowanie polityki pieniężnej krajowych banków centralnych w całej Unii Europejskiej oraz przygotowanie do wprowadzenia wspólnej waluty. Prezesem EIW został Alexandre Lamfalussy, urodzony na Węgrzech ekonomista belgijski, były szef Banku Rozrachunków Międzynarodowych (w lipcu 1997 r. zastąpił go Holender Wim Duisenberg).

Europejski Bank Centralny formalnie powstał 1 czerwca 1998 r. Jego pierwszy zarząd, na którego czele stanął Wim Duisenberg, dotychczasowy szef EIW, został wyłoniony jeszcze w maju tego roku, kilka dni po tym, gdy Rada Unii Europejskiej ustaliła listę 11 krajów, które z początkiem 1999 r. miały zacząć posługiwać się wspólną walutą.