Koniec roku nie taki straszny dla banków spółdzielczych

Z końcem roku wygasają umowy zrzeszenia i małe banki spółdzielcze mogą mieć problem. Mają jednak parę sposobów na wyjście z patowej sytuacji.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa minimalny wymóg kapitałowy dla banku, w tym banku spółdzielczego, wynosi 5 mln euro. Oznacza to, że przynajmniej takiej wysokości funduszami własnymi powinien dysponować bank zamierzający prowadzić działalność na rynku finansowym. Jest jednak wyjątek - banki spółdzielcze mające fundusze własne na poziomie minimum 1 mln euro mogą prowadzić działalność bankową pod warunkiem, że będą uczestnikami zrzeszenia.

Przystąpić do zrzeszenia, podnieść kapitały...

Na koniec czerwca działało 550 banków spółdzielczych, z czego 350 było zrzeszonych w BPS w Warszawie, a 198 w SGB-Banku w Poznaniu. Poza zrzeszeniami działają Krakowski Bank Spółdzielczy oraz Bank Spółdzielczy w Brodnicy. Ale przy zrzeszeniach funkcjonują tzw. IPS, czyli instytucjonalne systemy ochrony mające dbać o bezpieczeństwo banków. Spośród 550 instytucji 489 banków było IPS (294 ze zrzeszenia BPS, 195 z SGB). Poza tym systemem ochrony funkcjonowało 61 banków spółdzielczych (niedawno KNF nie wydała zgody na działalność Polskiego Banku Apeksowego mającego zrzeszać 43 spółdzielczych banków). Banki zrzeszone w IPS skupiały 88,9 proc. wszystkich banków spółdzielczych i dysponowały 81,7 proc. aktywów sektora.

KNF wyjaśnia, że z końcem tego roku wygasną umowy w formule dotychczasowych zrzeszeń i w efekcie dany bank nie będzie już bankiem zrzeszonym. Wskazuje, że nie ma jednak przeszkód prawnych do ponownego zawarcia umowy z bankiem zrzeszającym, jeśli taka będzie wola banku spółdzielczego i banku zrzeszającego. Skutkiem wygaśnięcia umowy zrzeszenia może być również możliwość działania banku spółdzielczego jako banku samodzielnego, działającego na zasadach ogólnych, podobnie jak inne banki na rynku. Dotyczy to jednak sytuacji, w której jego fundusze własne wynosiły będą co najmniej 5 mln euro. Dzieje się tak, bo przepisy prawa unijnego i krajowego pozwalają na samodzielne działanie jedynie tych banków spółdzielczych, których fundusze własne są równe lub wyższe niż 5 mln euro, (chyba, że banki te są zrzeszone na zasadach określonych w ustawie, są uczestnikami systemu ochrony lub zrzeszenia zintegrowanego).

...albo KNF może zdecydować o przejęciu

To wszystko oznacza, że banki o funduszach własnych niższych niż 5 mln euro podlegające obowiązkowi zrzeszenia się, z mocy prawa nie będą co do zasady uprawnione do prowadzenia działalności samodzielnej i w związku z tym powinny przystąpić do jednego z działających obecnie IPS. Mają też inne opcje – mogą połączyć się z bankiem silniejszym kapitałowo albo doprowadzić do podwyższenia funduszy własnych do wymaganego poziomu (czyli co najmniej 5 mln euro) albo podjąć inne działania umożliwiające prowadzenie działalności zgodnie z wymogami prawa.

Jest też inna opcja – KNF uzyskała niedawno dodatkowe uprawnienia, które dała jej słynna poprawka do ustawy Prawo bankowe, przeforsowana w listopadzie, o którą wcześniej zabiegał Marek Chrzanowski, były już przewodniczący KNF. Instytucja ta może dzięki temu zdecydować w sprawie przejęcia banku, który nie spełnia obowiązku zrzeszania się, przez inny bank (za zgodą banku przejmującego i po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w tej sprawie). Dotyczyć to będzie także banków o funduszach niższych niż 5 mln euro.

W czasie postępowania banki mogą działać

UKNF podkreśla, że wszczęcia takiego postępowania nie należy utożsamiać z automatycznym zakończeniem działalności banku, wobec którego toczy się postępowanie. Poza tym wszczęcie i prowadzenie postępowania przez nadzór finansowy (aż do czasu jego zakończenia) nie uniemożliwia bankowi podjęcia opisanych wcześniej działań w celu spełnienia wymaganiom prawa - z założeniem, że działania takie powinny zostać podjęte przez ten bank bez zbędnej zwłoki – podkreśla KNF. Dopiero brak podjęcia takich działań, jak również ich nieskuteczność będzie determinowała treść ostatecznego rozstrzygnięcia podjętego przez nadzór. - Wszczęcie postępowania administracyjnego na mocy nowo wprowadzonego przepisu stanowi więc formułę pozwalającą bankom niezrzeszonym, niespełniającym kryterium pozwalającego na samodzielne prowadzenie działalności, tymczasowo kontynuować działalność w czasie trwania postępowania administracyjnego, z jednoczesnym dążeniem do spełnienia ustawowych warunków dla trwałego prowadzenia działalności bankowej (co w przypadku banków o funduszach niższych niż 5 mln euro oznacza konieczność przystąpienia do zrzeszenia) – wyjaśnia KNF.

Nadzór podkreśla, że w najlepszym interesie niezrzeszonych banków nieposiadających funduszy w wysokości co najmniej 5 mln euro jest niezwłoczne podjęcie działań w celu doprowadzenia swojej sytuacji do stanu umożliwiającego prawa kontynuowanie działalności zgodne z przepisami. Pozytywne zakończenie tych działań pozwoli bankom na niezakłócone prowadzenie działalności, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości funkcji związanych z wykonywaniem czynności bankowych i oferowanych usług finansowych.