Popyt główną barierą rozwoju teleinformatyki w Polsce

Statystyki sugerują, że mało nowoczesna struktura polskiej gospodarki i jej nieinnowacyjny charakter stanowią poważną barierę rozwoju sektora teleinformatycznego – piszą specjaliści banku Pekao.

Wartość zagregowanych przychodów ze sprzedaży polskich firm działających w sektorze ICT (teleinformatycznym) i zatrudniających powyżej dziewięciu pracowników w 2014 r. wyniosła 125,3 mld zł. Od 2008 r. rosła ona średnio o 8,0 proc. rocznie. Wzrostowi przychodów nie towarzyszył równie dynamiczny wzrost zagregowanego zysku netto tego sektora, który po osiągnięciu poziomu 8,5 mld zł w 2009 r. w kolejnych latach stopniowo spadał do 4,9 mld zł w 2014 r. Za spadek ten odpowiadało przede wszystkim pogorszenie wyników działalności w telekomunikacji.

Najwyższy udział w zagregowanych przychodach sektora ICT ma telekomunikacja (31 proc.), która wyprzedza segmenty związane z produkcją sprzętu (26 proc.) i hurtowym handlem tym sprzętem (19 proc.). Za nimi plasują się segmenty związane z usługową działalnością informatyczną. Natomiast pod względem zysków za telekomunikacją (39 proc.) plasują się usługi związane z oprogramowaniem i powiązaną działalnością usługową (27 proc.), wyprzedzając produkcję i handel.

W sektorze silna jest obecność kapitału zagranicznego. Wśród dwudziestu jeden działających w Polsce firm osiągających powyżej 1 mld zł przychodów rocznie ze sprzedaży rozwiązań ICT, jedenaście jest własnością kapitału zagranicznego. Dominacja kapitału krajowego uwidacznia się dopiero wśród mniejszych podmiotów (poniżej pierwszej pięćdziesiątki w rankingu przychodów).

Na tle Unii Europejskiej Polska zamyka pierwszą dziesiątkę największych kontrybutorów wartości dodanej unijnego sektora ICT z udziałem 2,1 proc. w tej wartości (wobec jednostkowych udziałów liderujących W. Brytanii, Niemiec i Francji rzędu 15 – 19 proc.). Porównania międzynarodowe sugerują, że sektor ICT w Polsce nie osiągnął jeszcze potencjału, jakiego można by oczekiwać po gospodarce o takich rozmiarach. Świadczą o tym m.in.:

- niższy udział Polski w wartości dodanej unijnego sektora ICT (2,1 proc.) niż w całkowitej wartości dodanej unijnej gospodarki (blisko 3 proc.), co jest charakterystyczne dla krajów słabiej rozwiniętych,

- najniższy wśród wszystkich krajów UE udział sektora ICT w PKB (2,9 proc. w Polsce wobec 4 proc. średnio w UE),

- miejsce pod koniec unijnej stawki pod względem wartości dodanej sektora ICT per capita,

- struktura przychodów i wartości dodanej sektora przesunięta w stronę telekomunikacji oraz produkcji i handlu sprzętem ICT, co jest charakterystyczne dla krajów słabiej rozwiniętych. Kraje wysoko rozwinięte (tzw. północ UE) charakteryzują się dominacją oprogramowania i powiązanych z nim usług IT w strukturze sektora,

- silne rozdrobnienie sektora.

Podstawowe wskaźniki mierzące stopień cyfryzacji gospodarki ujawniają, że pod względem wykorzystania technologii i rozwiązań ICT przez osoby prywatne oraz przez firmy Polska wyraźnie odstaje od wysoko rozwiniętych krajów Europy Zachodniej. W przypadku firm, źródłem luki są przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).

Międzynarodowe zestawienia innowacyjności gospodarek także wypadają na niekorzyść naszego kraju, który w tego typu rankingach zwykle plasuje się pod koniec unijnej stawki i nie wykazuje dużych postępów na przestrzeni ostatnich lat. Polska gospodarka jest przy tym oparta przede wszystkim na mało zaawansowanych technologicznie gałęziach przemysłu. Gałęzie przemysłu zaawansowane i średnio zaawansowane technologicznie odpowiadają w naszym kraju za niewiele ponad 30proc. wartości dodanej całej produkcji przemysłowej, podczas gdy w niektórych spośród krajów rozwiniętych (lecz także rozwijających się „nowych" krajów członkowskich UE) ich udział sięga 50 – 60 proc..

Statystyki sugerują, że mało nowoczesna struktura polskiej gospodarki i jej nieinnowacyjny charakter stanowią poważną barierę rozwoju sektora ICT od strony popytu. Polskie firmy (zwłaszcza z sektora MŚP), poza słabością kapitałową i brakiem środków na duże inwestycje, często nie mają motywacji do zaawansowanej informatyzacji działalności. Nie wymaga tego charakter prowadzonych przez nie biznesów, opierających się w pierwszej kolejności na niskich kosztach pracy, sprowadzających się często do prostych i słabo zautomatyzowanych procesów realizowanych na ograniczoną skalę.

Umożliwienie sektorowi ICT osiągnięcia jego pełnego potencjału i przekształcenia struktury w kierunku wzorców dominujących w krajach wysoko rozwiniętych (tzn. większa rola generujących wyższą wartość dodaną segmentów związanych z oprogramowaniem i usługami informatycznymi) wymagałoby znaczących przekształceń strukturalnych w gospodarce naszego kraju. Kluczowe byłoby stopniowe odchodzenie od modelu niskich kosztów pracy i położenie nacisku na rozwój nowoczesnych technologii wymagających bardziej zaawansowanej obsługi na polu rozwiązań ICT. Zmiany strukturalne gospodarki są przy tym kwestią o tyle istotną, że stosowany dotychczas model niskich kosztów zapewniający konkurencyjność cenową na rynkach unijnych wydaje się powoli wyczerpywać swój potencjał rozwojowy. Warunkiem utrzymania dynamiki polskiej gospodarki, zapewnienia konwergencji z krajami wysoko rozwiniętymi oraz wyrwania się Polski z pułapki średnich dochodów będzie w nadchodzących latach wzrost jej zaawansowania technologicznego i przestawienie na wytwarzanie wyższej wartości dodanej w miejsce obecnej specjalizacji w niskich kosztach produkcji.