Możliwości transferu ryzyk menedżerów

 

Od jakiego rodzaju ryzyk związanych z pełnioną funkcją mogą ubezpieczyć się menedżerowie spółek giełdowych?

Posiadanie polisy ubezpieczeniowej to element zarządzania ryzykiem poprzez jego transfer na ubezpieczyciela. W ostatnich latach obserwujemy wzrost świadomości roszczeniowej i ubezpieczeniowej na polskim rynku, co powoduje, że coraz częściej zarzuty nieprawidłowego sprawowania swoich funkcji i w konsekwencji narażenia spółki na straty finansowe są kierowane pod adresem władz spółek. Warto zwrócić uwagę, że roszczenia do członków organów spółki mogą być kierowane zarówno ze strony akcjonariuszy i udziałowców, pracowników, jak również ze strony regulatora.

Kluczowym ubezpieczeniem, które zapewnia możliwość transferu ryzyka zarządczego na ubezpieczyciela jest polisa odpowiedzialności cywilnej członków władz spółki tzw. Directors & Officers (D&O). Ubezpieczenie to dotyczy odpowiedzialności powstałej w konsekwencji nieprawidłowych działań lub braku niezbędnych działań podjętych przez członków zarządu i menedżerów w związku z pełnieniem funkcji nadzorczych i zarządczych. Źródłem roszczenia może być m.in:

• naruszenie przepisów prawa lub aktów wewnętrznych spółki

• zaniedbanie obowiązków nadzorczych i zarządczych

• naruszenie obowiązków informacyjnych

• błąd, pomyłka, złożenie nieprawidłowego oświadczenia,

• zaniechanie podjęcia odpowiednich środków zaradczych

• naruszenie praw pracowniczych.

W polisie D&O ubezpieczone są straty finansowe poniesione przez spółkę lub przez osoby trzecie oraz koszty obrony prawnej tj. koszty procesu i wydatki poniesione na wynagrodzenie ekspertów, biegłych w związku z toczącym się procesem bądź postępowaniem ugodowym. Jest to istotne wsparcie, bowiem niejednokrotnie środki własne managera odpowiedzialnego za stratę mogą być nie wystarczające na jej pokrycie. Również opłacenie kosztów adwokata, opłat sądowych oraz zaangażowanie się w kilkuletni proces nawet w sytuacji, gdy roszczenie jest bezzasadne może stanowić znaczne uszczuplenie majątku osobistego. Na takie właśnie sytuacje kryzysowe odpowiada polisa D&O.

Warto również wskazać, że czas pandemii Covid-19 i niecodzienne okoliczności prowadzenia biznesu wymagają od menedżerów podejmowania trudnych decyzji w obszarze obowiązków nadzorczych i zarządczych. Obecnie ogromnego znaczenia, szczególnie dla spółek giełdowych, nabierają właściwe procedury działania, spełnienie obowiązków informacyjnych, komunikowanie się z rynkiem i pracownikami. W najbliższym czasie możemy spodziewać się roszczeń opartych właśnie na zarzutach, jak spółki, a raczej ich zarządzający, zareagowali na pandemię.

Mając na uwadze ryzyka zarządcze wynikające z pandemii polisa D&O może uruchomić się w przypadku roszczeń związanych z m.in. z:

a. niespójnymi lub potencjalnie sprzecznymi decyzjami (na skutek zaburzonych kanałów komunikacji)

b. niezadowalającym planowaniem awaryjnym,

c. stratą finansową wynikającą z wymuszonej samoizolacji

d. niedopełnieniem obowiązków informacyjnych dla właścicieli i akcjonariuszy, łącznie z informacjami o wdrożeniu planów awaryjnych i zarządzaniu pandemią

Kolejnym ryzykiem, które możemy transferować na ubezpieczyciel,a jest odpowiedzialność karnoskarbowa osób pełniących funkcje nadzorcze i zarządcze w obszarze finansów i kadr.

W polisie zabezpieczającej ten obszar, tj. odpowiedzialności cywilnej zawodowej zarządzających finansami spółki wraz z ochroną prawną karnoskarbową, pokrywane są koszty obrony prawnej roszczenia z kodeksu karnego skarbowego oraz refundacja ubezpieczonemu zapłaconej przez niego grzywny lub mandatu skarbowego.

Oferowana w polisie ochrona prawna zawiera pokrycie kosztów obrony przez wybranego przez osobę ubezpieczoną adwokata, koszty opinii ekspertów, opłaty sądowe.

Za naruszenia prawa podatkowego grożą surowe sankcje w szczególności finansowe, a osoby zarządzające odpowiadają osobiście za wykroczenia i przestępstwa skarbowe. W gąszczu skomplikowanych przepisów podatkowych oraz braku jednoznacznych interpretacji nietrudno o błąd. Sytuację utrudnił dodatkowo Polski Ład, który przyniósł nam chaos interpretacyjny oraz spodziewane dalsze zmiany wskutek korekt nieprecyzyjnych przepisów. Nagłe wprowadzenie tak wielu zmian w systemie podatkowym spowodowało trudności w analizie tych regulacji zarówno po stronie podatników, jak również po stronie administracji skarbowej. Można więc założyć, że w najbliższym czasie będą się pojawiać liczne wątpliwości i interpretacje tych przepisów, a ułożenie tego procesu w sposób przejrzysty, zapewniający bezpieczeństwo prawne jest kolejnym wyzwaniem dla spółek i ich zarządzających. Mając powyższe na uwadze, transfer tego ryzyka poprzez zawarcie polisy ochrony karnoskarbowej wydaje się kluczowe dla komfortu działania osób zarządzających.

Czy wsparcie prawne może być elementem polisy?

Polisa D&O posiada szeroki zakres ochrony służący zabezpieczeniu poszczególnych ryzyk zarządczych. Kluczowe dla transferu ryzyka jest przejęcie przez ubezpieczyciela pokrycia kosztów obrony prawnej. Istotą ubezpieczenia D&O jest bowiem doprowadzenie do odrzucenia zarzutów (wysuniętych w stosunku do członka władz spółki) za pomocą wszelkich środków prawnych (koszty obrony prawnej, koszty postępowania przygotowawczego i wyjaśniającego). Takie rozwiązanie jest korzystne dla towarzystwa ubezpieczeniowego, ponieważ oddala widmo zapłacenia pełnej kwoty wnoszonego żądania, ale także ubezpieczonego, ponieważ nie zostanie uznany za winnego.

D&O sfinansuje koszty zastępstwa procesowego, a więc pokrycie honorarium wykwalifikowanych prawników wybranych przez ubezpieczonego, koszty postępowania przygotowawczego, opłaty sądowe, koszty stawiennictwa przed sądem, koszty uzyskania opinii ekspertów i biegłych niezbędnych do merytorycznego odparcia zarzutów wobec osoby ubezpieczonej.

Ubezpieczenie może też obejmować koszty poniesione w celu uzyskania środków finansowych na zapłatę kaucji, poręczenia lub gwarancji. Polisa pokrywa także tzw. koszty porady prawnej, czyli uzasadnione i konieczne koszty wynagrodzenia prawnika, poniesione w celu przygotowania obrony lub uzyskania porady, w jaki sposób aktywnie uniknąć oczekiwanego roszczenia lub je zminimalizować.

Również ubezpieczenie ochrony karnoskarbowej obejmuje zwrot poniesionych przez ubezpieczonego kosztów wynagrodzenia prawnika, kosztów ekspertyz, biegłych sądowych, opłat sądowych i innych kar pieniężnych (grzywny, mandaty), które ubezpieczony musiał zapłacić, jeżeli powstały w wyniku postępowania karnoskarbowego. Polisa obejmuje wymienione wyżej koszty tylko wtedy, gdy postępowanie dotyczy czynu zabronionego, mającego związek z wykonywaniem czynności księgowych lub obsługi płac.

Z jakich powodów najczęściej dochodzi do odmowy wypłat odszkodowań?

Zakres ubezpieczenia jest ograniczony poprzez katalog wyłączeń zawarty w OWU oraz postanowienia dodatkowe konkretnej umowy ubezpieczenia. Jednym z głównych wyłączeń polisy OC jest wina umyślna. Ubezpieczenie nie pokrywa celowego oszukańczego działania bądź nieprawidłowego działania mającego na celu uzyskanie osobistych korzyści majątkowych. Niemniej jednak ubezpieczyciel może opłacić koszty obrony od pierwszego dnia pojawienia się roszczenia i jeżeli w toku badania roszczenia zostanie udowodnione członkowi zarządu celowe wyrządzenie szkody, ubezpieczyciel będzie miał prawo żądać zwrotu poniesionych kosztów obrony.

Ponadto zatajenie przed ubezpieczycielem okoliczności zdarzeń mających miejsce przed zawarciem polisy, gdzie ubezpieczony był świadomy, że mogą one doprowadzić do wniesienia roszczenia może skutkować brakiem odpowiedzialności ubezpieczyciela za to zdarzenie.

Nasze doświadczenia z odmową wypłaty odszkodowania lub pokrycia kosztów obrony prawnej wskazują na aspekt niewłaściwej współpracy z ubezpieczycielem. W procesie likwidacji szkody niezwykle ważna jest bieżąca komunikacja z Towarzystwem Ubezpieczeniowym przy dokumentowaniu roszczenia oraz o podjętych przez prawników działaniach na każdym etapie postępowania oraz poniesionych kosztach. Polisy odpowiedzialności cywilnej opierają się na ścisłej współpracy z ubezpieczycielem.

Jakie są najciekawsze przypadki wypłat z polis w ostatnich latach?

Szkody z polis D&O nie są powszechnie komunikowane na rynku. Ugody są zawierane w ciszy gabinetów, a roszczenia są często finalizowane przez sztaby prawników na podstawie uzgodnień i porozumień pomiędzy stronami postępowania. Jednak w ostatnich latach coraz częściej możemy przeczytać w prasie informacje o szkodach tego typu. Ponadto jako broker zdobywamy doświadczenie, wspierając naszych klientów w procesie likwidacji szkód na różnych ich etapach postępowania.

Z doniesień prasowych w 2021 r. możemy wskazać kilka ciekawych roszczeń z polis D&O:

• CD Projekt podzielił się informacjami na temat toczących się negocjacji w związku z pozwem zbiorowym w USA. Ogłosił w komunikatach, że 15 grudnia 2021 roku strony podpisały wiążące porozumienie zawierające kluczowe warunki ugody. Z porozumienia z akcjonariuszami wynika, że wszystkie roszczenia dotyczące CD Projektu i członków zarządu zostaną wycofane w zamian za wypłatę 1 850 000 USD. Pieniądze pochodzić będą ze środków własnych spółki oraz jej ubezpieczyciela Colonnade Insurance SA.

• Kolejną szkodą D&O z rynków zachodnich jest roszczenie skierowane do zarządzających spółki Volkswagen. Po wieloletnim dochodzeniu w sprawie dieselgate, gdzie ujawniono, że firma wykorzystała oprogramowanie, które wskazywało, że jej pojazdy z silnikami wysokoprężnymi są zgodne z normami emisji w USA i innych krajach, została zawarta ugoda. Ugoda z 9 czerwca 2021 r. obejmuje nie tylko płatności poszczególnych członków kadry kierowniczej w celu zaspokojenia roszczeń wobec nich, ale także oddzielną ugodę między spółką, a jej ubezpieczycielami D&O, na mocy której ubezpieczyciele zgodzili się dokonać wypłaty kwoty 270 milionów euro, w celu zaspokojenia roszczeń skierowanych wobec członków zarządu Volkswagena.

• W kwietniu 2021 r. mogliśmy przeczytać komunikat, iż katowicki sąd okręgowy wydał nieprawomocny wyrok w postępowaniu z powództwa Stalprofilu przeciwko byłemu prezesowi ZRUG Zabrze i TUiR Allianz. Giełdowa spółka domagała się 9,4 mln PLN z tytułu odszkodowania za straty, poniesione w związku z zarządzaniem sprawami spółki ZRUG Zabrze SA (obecnie Oddział STALPROFIL SA w Zabrzu) w okresie realizacji w latach 2012–2015 kontraktu na budowę gazociągu DN 700 relacji Szczecin–Gdańsk. Podstawę objętego pozwem roszczenia wobec TUiR Allianz stanowi polisa ubezpieczenia.

• W październiku 2020 r., akcjonariusze złożyli pozew przeciwko Royal Caribbean i niektórym jego członkom zarządu. Skarga została złożona w imieniu grupy inwestorów, którzy zakupili papiery wartościowe Royal Caribbean w okresie od lutego 2020 r. do marca 2020 r. Zarzucali oni, że w miarę rozprzestrzeniania się Covid-19 na początku 2020 r. firma złożyła wprowadzające w błąd oświadczenia na temat wpływu epidemii koronawirusa na jej działalność, rezerwacji pasażerów i wyników finansowych.

Podsumowując należy wskazać, że każda z omawianych polis zabezpiecza inne obszary odpowiedzialności menedżerów. Jednak w mojej opinii ubezpieczenie D&O i OC zawodowej wraz z ochroną prawną karnoskarbową są komplementarne wobec siebie i stanowią kompleksowe zabezpieczenie kluczowych ryzyk, z którymi mierzą się menedżerowie.

Jest zauważalne, że polisy ubezpieczeniowe podążają za zmianami w przepisach prawa i wzrastającej odpowiedzialności osób zarządzających, a brokerzy, analizując rynek, proponują autorskie rozwiązania, zapisane w interesie swoich klientów. Możemy jednoznacznie wskazać, że w ostatnim czasie obserwujemy duże zainteresowanie polisami tego typu.