Nobel za poszukiwanie optymalnych cen

Paul Milgrom i Robert Wilson z Uniwersytetu Stanforda otrzymali Nobla za rozwój teorii aukcji i opracowanie nowych formuł aukcji.

Tegoroczni laureaci badali, jak działają aukcje. Wykorzystali swoje przemyślenia do zaprojektowania nowych formatów aukcji dla towarów i usług, które trudno sprzedać w tradycyjny sposób, np. częstotliwości radiowych. Ich odkrycia przyniosły korzyści sprzedającym, kupującym, ale też podatnikom na całym świecie – napisał w uzasadnieniu poniedziałkowej decyzji Komitet Noblowski.

Praktyczna teoria

Milgrom i Wilson od lat byli wymieniani wśród potencjalnych zdobywców Nagrody Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii im. Alfreda Nobla, jak formalnie nazywa się ekonomiczny Nobel. Często typowano ich wraz z Davidem Krepsem, również z Uniwersytetu Stanforda. W 2018 r. cała trójka otrzymała prestiżową Nagrodę im. Johna J. Carty'ego, przyznawaną przez amerykańską Narodową Akademię Nauk. Tego zaszczytu nie dostąpił przed nimi żaden ekonomista.

Wcześniej, w 2008 r., Milgrom otrzymał Nagrodę Nemmersa, której laureaci często w kolejnych latach zostają noblistami. Łącznie z nim dotyczy to już ośmiu z 13 zdobywców tej nagrody, przyznawanej przez Uniwersytet Northwestern.

Nagrody Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii przyznano w tym roku po raz 52. Wśród laureatów są już ekonomiści specjalizujący się w projektowaniu rynków, w tym aukcji, przede wszystkim Alvin Roth i Lloyd Shapley, wyróżnieni w 2012 r., oraz William Vickrey, nagrodzony w 1996 r. Kolejną nagrodę dla badaczy mechanizmów efektywnej alokacji zasobów można postrzegać jako przejaw rosnącego znaczenia tej dziedziny ekonomii.

Kolejny rok z rzędu Komitet Noblowski nagrodził też ekonomistów, których dorobek ma bardzo silny wpływ na rzeczywistość. W 2019 r. Nagrodę Banku Szwecji otrzymali Abhijit Banerjee, Esther Duflo i Michael Kremer, docenieni za wykorzystanie i upowszechnienie eksperymentów terenowych jako narzędzia walki z ubóstwem na świecie. „Nowe formaty aukcji to piękny przykład na to, jak podstawowe badania teoretyczne mogą w dalszej kolejności być źródłem wynalazków, które przynoszą korzyści społeczeństwu. Nietypowe w tym przypadku jest jednak to, że to ci sami ludzie rozwinęli teorię i znaleźli dla niej praktyczne zastosowania"– czytamy w popularnonaukowym omówieniu dorobku Milgroma i Wilsona.

„Aukcje odgrywają niezwykle istotną rolę. Codziennie alokują astronomiczne kwoty pomiędzy kupujących i sprzedających. Mają wpływ na nas wszystkich w większym stopniu, niż sobie uświadamiamy. Przykładowo, wiele osób kupiło swoje domy w drodze aukcji. Nasze rachunki za prąd są pod wpływem codziennych aukcji elektryczności. A ponieważ aukcje są tak ważne, kluczowe jest ich odpowiednie zaprojektowanie. Paul Milgrom i Robert Wilson pomogli nam projektować lepsze aukcje, zastosowali teorię aukcji w bardziej realistycznych uwarunkowaniach" – tłumaczył, ogłaszając werdykt, Peter Fredriksson, ekonomista z Uniwersytetu w Uppsali, przewodniczący Komitetu Noblowskiego ds. ekonomii.

Najbardziej znanym praktycznym zastosowaniem pomysłów Wilsona i Milgroma jest system handlu częstotliwościami radiowymi w USA, funkcjonujący od lat 90. XX w. Komitet Noblowski podaje, że dzięki tym aukcjom sprzedaż częstotliwości przyniosła władzom USA w latach 1994–2014 ok. 120 mld USD, podczas gdy wcześniej były one rozdawane niemal za darmo. System aukcyjny zastosowano także w wielu innych krajach, w tym w Polsce.

Optymalizowanie wyników

– Z aukcjami spotykamy się prawie codziennie, np. korzystając z wyszukiwarki internetowej. To, jakie wyniki nam się wyświetlają, jest rezultatem aukcji – tłumaczy „Parkietowi" dr Joanna Franaszek, mikroekonomistka z SGH i grupy eksperckiej Dobrobyt na Pokolenia.

Jak dodaje, istnieje wiele typów aukcji w zależności od tego, czy cena w nich rośnie, czy maleje, czy zwycięzca płaci cenę, którą zaproponował, czy cenę pierwszego przegranego, a także od tego, czy wartość przedmiotu transakcji jest zbliżona dla wszystkich uczestników, czy też każdy ocenia ją zupełnie inaczej. – Wilson i Milgrom stworzyli osobne modele dla różnych typów aukcji, pokazali ich właściwości i optymalne zachowanie uczestników – dodaje dr Franaszek. Jednym z ich osiągnięć jest pokazanie, jakie formuły aukcji minimalizują problem tzw. przekleństwa zwycięzcy, który może obniżać przychody sprzedawcy (albo zawyżać cenę dla kupującego coś w drodze przetargu).

– Główny wkład laureatów tegorocznej Nagrody Banku Szwecji nie polega na tym, że wymyślili jakąś konkretną formułę aukcji, ale na tym, że pokazali, iż prawie każdą transakcję można zapisać w języku aukcji, a to pozwala zoptymalizować wyniki – podkreśla prof. dr hab. Joanna Tyrowicz, ekonomistka z Wydziału Zarządzania UW i ośrodka badawczego GRAPE.

Wilson, urodzony w 1937 r., był promotorem rozprawy doktorskiej Milgroma, który jest o 11 lat młodszy. Laureaci podzielą się nagrodą w wysokości 10 mln koron szwedzkich (około 4,3 mln zł).