Zarówno spółka jak i członkowie jej władz mogą podlegać odpowiedzialności prawnej o różnym charakterze. W grę wchodzi zarówno odpowiedzialność cywilna, karna jak i administracyjna. Szczególnym rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność członków władz spółek giełdowych za naruszenia przez spółkę określonych obowiązków przewidzianych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (dalej UoOP). W związku z postępującym rozszerzaniem zakresu tej odpowiedzialności oraz zwiększaniem wysokości potencjalnych sankcji z tego tytułu sprawa ta wzbudza spore zainteresowanie.
W pierwszym rzędzie należy zastanowić się nad przesłankami odpowiedzialności członków władz za naruszenia przepisów przez spółkę. Zasadniczo odpowiedzialność administracyjna jest rozumiana jako odpowiedzialność obiektywna. Spółka giełdowa naruszająca wskazany przepis UoOP podlega odpowiedzialności w związku z samym zaistnieniem stanu stanowiącego naruszenie normy ustawowej. Jednakże w omawianym przypadku mamy do czynienia z odpowiedzialnością osoby nie będącej bezpośrednio adresatem tego obowiązku i nie dokonującego naruszenia prawa, czyli odpowiedzialnością za naruszenie nie swoje, a cudze. W wypadku tego typu odpowiedzialności zasada odpowiedzialności obiektywnej (za sam stan naruszenia prawa spowodowany przez spółkę) jest rażąco niesprawiedliwa i prowadzi do eskalacji ryzyka po stronie członków władz spółek giełdowych mogącej ograniczać dostępność wysokokwalifikowanych członków zarządów oraz rad nadzorczych dla spółek giełdowych, co prowadziłoby do preferencji spółek prywatnych względem spółek giełdowych.
Podstawową przesłanką odpowiedzialności członków władz za naruszenia prawa dokonane przez spółkę jest nie tylko naruszenie przez spółkę prawa, ale naruszenie „rażące". Pojęcie „rażącego naruszenia" prawa nie jest zdefiniowane w UoOP. Trzeba się więc odwołać się do innych ustaw i ich interpretacji. Na gruncie regulacji odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych przyjmuje się, że „rażące naruszenie" musi być naruszeniem oczywistym, wyraźnym i bezspornym. Biorąc pod uwagę wskazane w art. 96 ust. 1h UoOP kryteria brane pod uwagę przy wymiarze kary m.zd. „rażące naruszenie" musi także podlegać szczególnie negatywnej ocenie w świetle tych kryteriów, przede wszystkim co do wagi naruszenia i czasu jego trwania, przyczyny naruszenia, a także skali odniesionych przez spółkę korzyści lub strat poniesionych przez osoby trzecie. Taka interpretacja ujmuje zarówno przyczyny leżące po stronie spółki, jak i skutki spowodowane naruszeniem, wydaje się zatem sprawiedliwym wyważeniem interesów zarówno spółek giełdowych, jak i interesów całego rynku.
Samo „rażące naruszenie" danego przepisu przez Spółkę nie wystarczy do przypisania odpowiedzialności osobistej członkowi władz. Komisja Nadzoru Finansowego (dalej KNF) „może nałożyć na osobę (członka władz)" sankcję administracyjną (karę pieniężną). Może, ale nie musi, nawet w wypadku rażącego naruszenia prawa przez spółkę. Z tego sformułowania wynika m.in., że odpowiedzialności niekoniecznie podlegać musi cały skład organu spółki. Na „osobę", zatem KNF musi wskazać, a wcześniej ustalić członka organu (przypisać mu odpowiedzialność) podlegającego odpowiedzialności w związku z rażącym naruszeniem praw przez spółkę, tj. KNF musi ustalić na kogo może (tu: powinna) nałożyć sankcję. Inaczej KNF mogłaby wg tych przepisów „karać po uważaniu". Swobodne uznanie KNF w takich sprawach jest niedopuszczalne. Zatem nie ma tu odpowiedzialności obiektywnej członka władz. W związku z tym muszą istnieć przesłanki różnicujące sytuację poszczególnych członków władz i dodatkowo warunkujące ich odpowiedzialność. W tym zakresie UoOP nie daje jasnej odpowiedzi ani wskazówek czym należałoby się kierować. W szczególności UoOP nie nakłada ani na zarządy, ani na rady nadzorcze żadnych szczególnych obowiązków, których naruszenie mogłoby być uznane za przesłankę odpowiedzialności członka władz za naruszenie prawa przypisywane spółce. W spółce akcyjnej należy zatem wziąć pod uwagę przepis art. 483 § 2 kodeksu spółek handlowych, który stwierdza, że „członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności". Skoro rażące naruszenie prawa przez spółkę jest przesłanką odpowiedzialności członka władz, to np. prawomocne uchylenie decyzji stwierdzającej takie „rażące naruszenie" przez spółkę (również uchylenie z przyczyn formalnych), powinno skutkować uwolnieniem od odpowiedzialności członków władz tej spółki z powodu braku przesłanek tejże.
Konkludując chciałbym postawić tezę, że przesłankami odpowiedzialności administracyjnej członków władz spółki giełdowej, na podstawie art. 96 UoOP za naruszenia przepisów UoOP przez spółkę, są:
