Słabiutka ocena polskiego systemu emerytalnego

Polska zajęła dopiero 28. miejsce w rankingu stosowanych na świecie systemów emerytalnych. Powody to m.in. niska partycypacja w programach oszczędzania na czas emerytury i zbyt krótki czas aktywności zawodowej.

Raport Mercer CFA Institute Global Pension Index 2022 ocenia systemy emerytalne w 44 krajach całego świata, obejmujących łącznie 65 proc. światowej populacji. Jego autorzy wzięli pod uwagę trzy kryteria. Adekwatność systemu emerytalnego, czyli to, czy w danym kraju świadczenia emerytalne są na odpowiednim poziomie, czy system zachęt podatkowych sprzyja budowaniu oszczędności emerytalnych i czy emerytury pochodzą z wielu źródeł. Oceniali także, czy system zbudowany jest w taki sposób, że gwarantuje to wypłacalność świadczeń w przyszłości, i jak system podatkowy stara się wspierać oszczędności emerytalne, a także jaka jest kondycja gospodarki i finansów danego państwa (m.in. wielkość długu publicznego, tempo wzrostu PKB). Badali także integralność i bezpieczeństwo prawne systemu.

Przygotowując ocenę, autorzy raportu uwzględnili w sumie ponad 50 różnych wskaźników szczegółowo obrazujących wszystkie istotne elementy danego systemu emerytalnego. Każdy kraj był przy tym oceniany w skali 0–100 pkt.

Skandynawia na czele

Najwięcej, bo 84,7 pkt, uzyskał system emerytalny Islandii. Druga była Holandia z 84,6 pkt, a na podium zmieściła się jeszcze Dania z 82 pkt. – Tradycyjnie w pierwszej dziesiątce znalazły się wszystkie kraje Skandynawii, czyli oprócz Danii także Norwegia, Finlandia i Szwecja – zauważył Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy HRK Payroll Consulting, który w mediach społecznościowych szczegółowo omówił raport.

Polska uzyskała łącznie 57,5 pkt, przy czym za adekwatność systemu dostaliśmy 59,5 pkt, za wypłacalność 45,4 pkt, a za integralność 71,2 pkt. – Od 2020 r. nasz system emerytalny osiąga w rankingu coraz niższą pozycję, choć w 2022 r. otrzymaliśmy o 2,3 pkt więcej niż rok wcześniej – zauważa Sobolewski. – Podobnie jak w trzech poprzednich edycjach raportu, w 2022 r. zostaliśmy zakwalifikowani do piątej kategorii (C) w siedmiostopniowej skali. Jest to grupa krajów, których systemy emerytalne mają pewne dobre cechy, ale również istotne braki i ryzyka, które powinny być wyeliminowane, bo zagrażają wypłacalności systemu – zwraca uwagę ekspert HRK Payroll Consulting.

I dodaje, że aby aspirować do wyższych kategorii lepiej ocenianych systemów emerytalnych, musielibyśmy uzyskać co najmniej 65 pkt. W naszej grupie znalazły się także Arabia Saudyjska, Austria, Japonia, Korea Południowa oraz Włochy. Lepiej od naszego systemu autorzy raportu ocenili większość europejskich systemów emerytalnych, m.in. Francji, Niemiec, Belgii, wszystkich krajów skandynawskich, a także system USA. Ranking 2022 zamykają Tajlandia, Argentyna i Filipiny.

Szereg rekomendacji

Autorzy raportu przygotowali rekomendacje emerytalne, których spełnienie poprawiłoby ich zdaniem ocenę naszego systemu. Zalecają więc zwiększenie partycypacji w programach PPE, PPK, IKE i IKZE, do tego podniesienie minimalnych emerytur i publicznego wsparcia najbiedniejszych emerytur, a także podniesienie poziomu oszczędności gospodarstw domowych. Ich zdaniem konieczne jest także zwiększenie aktywności zawodowej społeczeństwa, szczególnie osób w wieku 55+. Tu czkawką odbija nam się wczesne schodzenie z rynku pracy zwłaszcza kobiet, co przekłada się na ich niższe emerytury.

– Autorzy raportu wskazują przy tym, że liczba i skala wyzwań, przed jakimi stoją właściwie wszystkie systemy emerytalne, nigdy dotąd nie była tak liczna i istotna. Poczynając od znanych wcześniej zmian demograficznych, poprzez globalne konflikty i skutki załamania łańcuchów dostaw, a kończąc na powszechnej tendencji odwrotu od globalizacji. Zmiany te skutkują m.in. wzrostem stóp procentowych, wysoką inflacją i rosnącą skalą niepewności w gospodarce światowej – wskazuje Sobolewski.

W jego ocenie koniec trzeciej dziesiątki, w której sklasyfikowano polski system emerytalny, na pewno nie jest sukcesem. – Ale taki wynik nie jest zaskoczeniem. Wystarczy spojrzeć na brak stabilności prawa, niski oraz zróżnicowany ze względu na płeć wiek emerytalny. Zgadzam się, że trzeba dbać o rozwój II i III filara, edukować i wyjaśniać, że należy dodatkowo oszczędzać – komentuje dla „Parkietu” Oskar Sobolewski.