Trója z minusem za wiedzę finansową i strach przed inwestycjami na giełdzie

Średnio na 2,85 (w skali 1–5) ocenili swoją wiedzę finansową badani na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości i Fundacji GPW. Największe braki odczuwamy w zakresie cyberbezpieczeństwa, inwestowania i systemu podatkowego.

Wyniki tegorocznej, już siódmej, edycji corocznego badania „Poziom wiedzy finansowej Polaków” zostały zaprezentowane w przededniu VIII Kongresu Edukacji Finansowej i Przedsiębiorczości. Nie wypadamy w nim najlepiej.

Słabo z wiedzą finansową

Badani w większości deklarują, że ich poziom wiedzy z zakresu finansów i ekonomii, a więc m.in. zarządzania osobistymi finansami, korzystania z usług bankowych i znajomości zasad funkcjonowania gospodarki, jest bardzo i raczej mały (37 proc.) lub co najwyżej przeciętny (34 proc.). Tylko 4 proc. uważa, że posiada bardzo dużą wiedzę w tym zakresie, a 25 proc., że dużą.

Kluczowym obszarem, w którym odczuwamy braki wiedzy, jest cyberbezpieczeństwo – tak uważa 47 proc. badanych. Na kolejnych miejscach znalazły się inwestowanie (32 proc.) oraz system podatkowy (25 proc.). Badanie pokazało jednak, że za brakami w wiedzy idzie świadomość o potrzebie jej poszerzenia. 38 proc. badanych chciałoby pogłębić swoją wiedzę z zakresu cyberbezpieczeństwa, a 22 proc. w zakresie systemu podatkowego.

37 %

badanych w tym roku na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości i Fundacji GPW ocenia swój poziom z zakresu finansów i ekonomii jako bardzo mały lub raczej mały

47 %

badanych, najwięcej, odczuwa braki wiedzy w obszarze cyberbez- pieczeństwa. Rzadziej wskazywane są inwestowanie (32 proc.), system podatkowy (25 proc.) oraz kredyty i pożyczki (21 proc.)

12 %

przepytywanych uważa, że ich wiedza na temat zasad funkcjono- wania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie jest duża lub bardzo duża. 48 proc. ocenia, że ma tu bardzo małą wiedzę

Co ciekawe, pomimo że inwestowanie zajmuje drugie miejsce, jeśli chodzi o braki w wiedzy, to tylko 20 proc. ankietowanych deklaruje chęć jej pogłębienia w tym zakresie, co zdaniem autorów badania może wynikać z przeświadczenia, że wiedza na ten temat jest trudna i wymaga znajomości innych zagadnień ekonomicznych. Analiza danych z poprzednich kilku edycji badania pokazuje jednak, że rok rocznie odsetek deklaracji o niedoborach w wiedzy maleje. W przypadku cyberbezpieczeństwa jest to różnica na poziomie 6 pkt proc. względem 2023 r. i aż 16 pkt proc. w porównaniu z 2020 r. W przypadku inwestowania odsetek deklaracji o niedoborach w wiedzy zmalał o 13 pkt proc. w porównaniu z 2023 r.

Najczęściej wskazywanym przez badanych źródłem wiedzy ekonomicznej są blogi i portale internetowe – 59 proc. (częściej wskazywane przez młodszych badanych), i media – 36 proc. Młodsi częściej wskazują też szkołę i uczelnię, starsi – instytucje finansowe.

Giełda nadal nie dla wszystkich

Badanie pokazało, że tylko 12 proc. badanych ocenia swoją wiedzę o giełdzie jako bardzo i raczej dużą. Dla zdecydowanej większości zrozumienie zasad funkcjonowania Giełdy Papierów Wartościowych wciąż stanowi wyzwanie – 55 proc. respondentów ocenia swoją wiedzę w tym zakresie jako bardzo i raczej małą. Zdaniem autorów badania, jeśli zestawimy te dane z brakiem znajomości instrumentów GPW, to dochodzimy do sytuacji, w której w społeczeństwie pojawia się lęk przed inwestowaniem. Aż 70 proc. badanych nie wie, czym są akcje, a jedynie o nich słyszało. Podobnie jest z obligacjami (62 proc.). trzy czwarte ankietowanych nigdy nie słyszało o opcjach, a blisko cztery piąte o kontraktach terminowych czy ETF-ach. Blisko 90 proc. obce są certyfikaty inwestycyjne.

Ponad dwie trzecie respondentów wśród przyczyn nieinwestowania na giełdzie wskazało obawę przed stratami. Dużą barierą jest też lęk przed ryzykiem (65 proc.) i brak wystarczającej wiedzy (45 proc.). Pytani o najważniejsze powody wyboru spółki, w którą chcieliby zainwestować, badani wskazywali jej sytuację biznesową (91 proc.), możliwość uzyskania dywidendy (76 proc.) i opinię innych uczestników rynku (55 proc.). Spośród sposobów długookresowego oszczędzania na emeryturę respondenci najczęściej znają pracownicze plany kapitałowe (36 proc.) oraz IKE (28 proc.).

Trzeba oszczędzać

Badani oceniają, że poprawa poziomu ich wiedzy ekonomicznej przyczyni się głównie do lepszych efektów w oszczędzaniu (39 proc.) i lepszego gospodarowania budżetem (37 proc.). Wydarzenia minionych lat, przede wszystkim pandemia oraz wysoka inflacja i drożyzna, sprawiły, że 30 proc. respondentów przyznaje, że trzeba więcej myśleć o przyszłości. A jeśli mówimy o niej w kontekście finansowym, to najpilniejszą potrzebą jest regularne oszczędzanie na „czarną godzinę” – potwierdza to 61 proc. badanych. Jedna trzecia z nich idzie o krok dalej i zwraca uwagę na konieczność ograniczenia wydatków i prowadzenia skromniejszego trybu życia.