Identyfikacja akcjonariuszy spółek giełdowych w praktyce

Czy spółki giełdowe mogą poznać swoich akcjonariuszy?

Tak. Od września 2020 r. przepisy ustawy o obrocie instrumentami finansowymi zapewniają spółkom giełdowym prawo do pozyskania podstawowych informacji o swoich akcjonariuszach oraz do nawiązania z nimi bezpośredniej komunikacji. Mechanizm ten realizowany jest za pośrednictwem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych (KDPW) i bazuje na informacjach przekazywanych przez pośredników (tj. domy maklerskie i banki) prowadzących rachunki papierów wartościowych dla akcjonariuszy.

Jak wygląda proces pozyskania informacji o akcjonariuszach?

Żądania od spółki w sprawie udzielenia informacji o akcjonariuszach składane są w KDPW poprzez przeznaczoną do tego celu aplikację internetową. Po otrzymaniu takiego żądania Krajowy Depozyt niezwłocznie przekazuje je swoim uczestnikom, tj. domom maklerskim i bankom prowadzącym rachunki papierów wartościowych lub rachunki zbiorcze. Po otrzymaniu stosownych informacji zwrotnych KDPW agreguje dane i udostępnia je spółce w postaci raportu w aplikacji internetowej.

Kto ma dostęp do informacji o akcjonariuszach? Jak chronione są ich dane osobowe?

Informacja taka udostępniana jest jedynie spółce i nie jest jawna. Spółka, otrzymując informacje, musi je odpowiednio chronić, jako że są to również dane osobowe osób fizycznych. Zgodnie z ustawą dane osobowe akcjonariuszy mogą być przetwarzane wyłącznie w celu umożliwienia spółce giełdowej identyfikacji swoich akcjonariuszy, zapewnienia bezpośredniej komunikacji z nimi oraz ułatwienia wykonywania praw akcjonariuszy i zaangażowania w sprawy spółki. Jednocześnie spółka jest zobowiązana do zaprzestania przetwarzania danych osobowych akcjonariusza najpóźniej z upływem 12 miesięcy od daty powzięcia informacji o tym, że dana osoba przestała być akcjonariuszem.

Do jakich celów może posłużyć identyfikacja akcjonariuszy?

Mechanizm ten służy nie tylko zidentyfikowaniu konkretnego akcjonariusza z imienia i nazwiska czy nazwy, ale również stanowi realne ułatwienie do nawiązania z nim bieżącej komunikacji. Stworzenie takiej dwustronnej relacji może być impulsem dla akcjonariuszy do długoterminowego inwestowania oraz zwiększenia ich udziału w bieżących sprawach spółki. Korzystając z mechanizmu do identyfikacji akcjonariuszy, spółka może nie tylko poznać swoich akcjonariuszy, ale także wyróżniać tych, którzy w największym stopniu angażują się w działalność spółki. Przykładem takiego narzędzia premiującego aktywną postawę wśród akcjonariuszy mogą być programy lojalnościowe.

Jakie korzyści spółce może przynieść aktywizacja akcjonariuszy w taki sposób?

Realizacja programów lojalnościowych powinna wpływać mobilizująco na postawę akcjonariuszy, którzy poprzez korzystanie z pewnych preferencji będą bardziej angażować się w poznanie działalności danej spółki. Oferowanie inwestorom produktów spółki powinno spowodować zwiększenie popularności samej spółki, zaś każdy klient będzie mógł stać się inwestorem, a inwestor – klientem. Działania takie mogą także prowadzić do wzrostu motywacji zarządzających spółką w zakresie budowania stabilnej i perspektywicznej pozycji firmy na rynku. Stosowanie programów lojalnościowych może przyczynić się również do wzmocnienia współpracy wszystkich interesariuszy występujących na rynku, w tym klientów, inwestorów, akcjonariuszy i spółek jako emitentów akcji.

Jak często spółki giełdowe korzystają z możliwości identyfikacji akcjonariuszy?

Od początku funkcjonowania mechanizmu, czyli od 3 września 2020 r. do maja br., polskie spółki giełdowe złożyły w KDPW niemal 550 żądań dotyczących ujawnienia tożsamości akcjonariuszy. Przy czym liczba żądań nie równa się liczbie spółek. Tak więc istnieją zarówno spółki, które jeszcze nie identyfikowały swoich akcjonariuszy, jak i spółki, które robiły to wielokrotnie.

Kto przekazuje dane o akcjonariuszach?

Dane ujawniane są nie tylko przez krajowych pośredników, ale także przez pośredników zagranicznych, którzy prowadzą konta papierów wartościowych dla osób uprawnionych z akcji. KDPW otrzymuje takie dane nawet od kilkuset pośredników zagranicznych.

Jakie dane dotyczące osób fizycznych przekazywane są spółce?

Zakres ujawnianych danych osób fizycznych jest względnie szeroki. Obejmuje, obok imienia i nazwiska, unikalny identyfikator (w przypadku polskich inwestorów jest to PESEL), ponadto adres zamieszkania, numer telefonu oraz e-mail. Ujawniany jest także pośrednik prowadzący rachunek papierów wartościowych dla danego akcjonariusza.

Dlaczego zakres przekazywanych danych dotyczących osób fizycznych jest tak szeroki?

Jednym z celów, dla których ujawniane są dane, jest ułatwienie spółce nawiązania bieżącej komunikacji z akcjonariuszami. To determinuje zakres ujawnianych danych.

W jaki sposób zakres danych został uregulowany?

Zakres danych został szczegółowo określony przepisami rozporządzenia wykonawczego nr 2018/1212 ustanawiającego minimalne wymogi w celu wykonania przepisów dyrektywy 2007/36/WE w odniesieniu do identyfikacji akcjonariuszy, przekazywania informacji i ułatwiania wykonywania praw akcjonariuszy. Rozporządzenie unijne ma na celu zapobiec rozbieżnościom we wdrażaniu zmian wprowadzanych dyrektywą.

Przyjęcie przez poszczególne państwa członkowskie UE niespójnych przepisów implementujących dyrektywę mogłoby w praktyce uniemożliwić transgraniczne przekazywanie informacji o akcjonariuszach. Stosowanie jednolitego zakresu i formatu danych podczas przekazywania informacji umożliwia ich automatyczne przetwarzanie, zapewniając sprawną i efektywną realizację procesu.

Ile kosztuje taka usługa?

Za udostępnienie spółce informacji umożliwiających identyfikację akcjonariuszy oraz ustalenie liczby posiadanych przez nich akcji wnoszona jest do KDPW opłata w wymiarze od 3600 zł do 9600 zł, uzależniona od wartości kapitalizacji spółki. Najniższą opłatę wnoszą spółki, których kapitalizacja nie przekracza 50 mln zł, najwyższą wnoszą spółki o kapitalizacji przekraczającej 1 mld zł. Zgodnie z ustawą pośrednicy mają prawo do pobierania opłat proporcjonalnych do kosztów związanych z udostępnieniem informacji. Dlatego dwie trzecie opłaty trafia do uczestników KDPW zaangażowanych w przygotowanie listy akcjonariuszy i jest dzielone pomiędzy nich proporcjonalnie do liczby ujawnionych posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub rachunków zbiorczych.

Michał Stępniewski

wiceprezes Zarządu, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych