Niemal codziennie elektryzują nas informacje o następnym krwawym zamachu terrorystycznym w Iraku. Niepokój budzi już nie tylko sam fakt powtarzania się zamachów, ale również nasilająca się ich skala. Wszechobecna przemoc ma również bardzo istotne znaczenie dla stabilizacji gospodarczej. Brak stabilizacji gospodarczej z kolei pobudza regionalne antagonizmy i zachęca do samodzielności politycznej, a tym samym komplikuje sytuację polityczną. Bezradność rządu centralnego staje się pożywką dla lokalnych przywódców. Ci wciąż nawołują do wzięcia spraw "w swoje ręce".
Wzajemne uwarunkowania polityki i gospodarki determinują spiralę, która prowadzi do stałego pogarszania się warunków życia. Według oficjalnych szacunków, ponad 30 procent osób nie ma stałego zajęcia, znacznemu pogorszeniu uległo zaopatrzenie w podstawowe produkty, ograniczony jest dostęp do bieżącej wody i podstawowej opieki medycznej. Trudności życia codziennego spowodowały masowy exodus specjalistów. Według szacunków związku służby zdrowia, jedna trzecia lekarzy wyemigrowała za granicę. Przywrócenie podstawowych funkcji państwa jest nakazem chwili. W opisanej sytuacji program gospodarczy Iraku powinien skoncentrować się na kluczowych sprawach.
Po pierwsze, rząd musi opanować inflację, której źródłem są gwałtowne wahania podaży. Nieregularne dostawy towarów powodują niedobór na rynku podstawowych towarów, gromadzenie towarów "na zapas" i gwałtowne zmiany cen. Stabilizacja cen oznacza zatem przywrócenie normalnego systemu zaopatrzenia w towary. Wadliwie funkcjonujący system zaopatrzenia jest pochodną niedoborów paliwa. Źródła swoistego paradoksu - braków paliwa w kraju eksportującym ropę naftową - należy szukać w systemie subsydiowania ceny benzyny. Benzyna była do niedawna tak tania, że opłacało się ją szmuglować do okolicznych krajów arabskich. Stopniowe ograniczenie skali subsydiów zahamowało nielegalny eksport. Następnym koniecznym krokiem w uelastycznieniu systemu dystrybucji paliwa powinno być otwarcie irackiego rynku dla prywatnego importu paliw. Skupienie się na stronie podażowej mechanizmu rynkowego w celu ograniczenia inflacji jest ważniejsze od polityki pieniężnej. Chociaż iracki bank centralny prowadzi restrykcyjną politykę pieniężną, ma ona ograniczone znaczenie dla kontroli inflacji. Większość obrotu towarowego rozliczana jest w gotówce, przy czym w powszechnym użyciu jest dolar amerykański. Z systemu bankowego korzystają duże firmy, i to w zakresie rozliczeń. Przedsiębiorstwa zaciągają kredyt niechętnie, w całym sektorze bankowym kredyty stanowią zaledwie 4 proc. PKB.
Po drugie, rząd w ramach przywrócenia normalnych funkcji państwa po stronie fiskalnej powinien stworzyć efektywny system wydatkowania środków budżetowych. W przypadku Iraku nie strona dochodowa, w większości determinowana przez wpływy związane z wydobyciem ropy naftowej, ale strona wydatkowa ma kluczowe znaczenie. Zbudowanie systemu administracji finansującej kluczowe funkcje państwa ma nie tylko znaczenie gospodarcze, ale również polityczne, ponieważ konsoliduje władzę państwową. Budowa systemu wydatkowania pieniędzy publicznych nie jest jednak zadaniem łatwym, z jednej strony wymaga przyspieszenia ze względu na przywrócenie skuteczności działania państwa, z drugiej - wymaga wprowadzenia odpowiednich procedur chroniących przed korupcją i nieracjonalnym wydatkowaniem środków.
Po trzecie, rząd musi odbudować zdolności produkcyjne przemysłu naftowego. Skala wydobycia ropy naftowej nie jest tylko związana z zapewnieniem bezpieczeństwa, ale również z długofalowym dopływem kapitału. Odejście od monopolu państwowego, stworzenie stabilnych reguł finansowania w sektorze naftowym jest najlepszą inwestycją w przyszły rozwój Iraku. Sytuacja w przemyśle naftowym jest najlepszym barometrem sytuacji gospodarczej Iraku, jeśli zostanie uzyskany trwały postęp w tym zakresie, będzie to pozytywny sygnał dla zagranicznych inwestorów i pozostałych branż gospodarki. Trzy wymienione sprawy nie wyczerpują listy problemów gospodarczych Iraku. Stanowią jednak podstawę ładu gospodarczego, który może wpłynąć stabilizująco na bardzo skomplikowaną sytuację społeczną. Chociaż bieżące wydarzenia polityczne wydają się decydować o przyszłości Iraku, to jednak bez zapewnienia stabilizacji gospodarczej trudno jest myśleć o pozytywnym scenariuszu dla tego kraju w przyszłości.
